چشمها یکی از حیاتیترین اعضای بدن هستند و مانند هر عضو دیگری در معرض ابتلا به عوارضی هستند که در اثر فاکتورهای ژنتیکی و محیطی ایجاد میشود. برای به حداقل رساندن این عوامل و آسیبهای چشم راهها و مراقبتهایی وجود دارد که میتوان با بهره گرفتن از این راهها احتمال آسیب را به حداقل رساند.
بیماری‌های چشمی
آب مروارید
آب مروارید به تار شدن عدسی چشم گفته میشود و افراد مبتلا به آب مروارید معمولاً دید تاری دارند و رنگ‌ها را به صورت کم رنگ می‌بینند و کلا دید آنها مختل میشود.
علائم و نشانه‌های آب مروارید چیست؟
علائم و نشانه‌های آب مروارید در ابتدا قابل تشخیص نیست یا آن که بسیار خفیف است با این حال هر گونه تغییری که در سطح بینایی به وجود میآید میتواند باعث نگرانی شود و باید به آن توجه شود تا متخصص چشم پزشک بتواند آن را ارزیابی نماید. برخی از علائم و نشانه‌های شایع آب مروارید به شرح زیر می‌باشند:
- تاری دید
- حساسیت به نور و روشنایی
- نیاز به تعویض مکرر عینک یا لنز چشمی
- دید نامناسب در شب
- تغییر در ارتباط با دیدن رنگ‌ها
- دوبینی در یک چشم
آب مروارید چگونه درمان میشود؟
اگرچه هیچ راهی برای پیشگیری از بروز آب مروارید وجود ندارد می‌توانید با انجام برخی کارها روند بروز آن را کنترل نمایید. برخی از فاکتورهای قابل تغییر که ریسک بروز آب مروارید را افزایش می‌دهند عبارتند از سیگار کشیدن، فشار خون بالا، چاقی و مصرف بیش از حد الکل. شما همچنین می‌توانید با مراقبت از چشم خود در برابر نور مستقیم آفتاب روند تشکیل آب مروارید را کند نماید. در مراحل اولیه تشکیل آب مروارید میتوان با استفاده از روش‌های مختلف اصلاح بینایی به بهبود آن کمک کرد اما در مراحل آخر انجام عمل جراحی ضروری خواهد بود. خوشبختانه عمل جراحی در اصلاح اختلال آب مروارید موفقیت بسیار زیادی را به دنبال دارد.
بیرون زدگی چشم
بیرون زدگی چشم یا پروپتوزیس زمانی به وجود میآید که یک یا هر دو چشم به علت برخی از انواع ضایعات و اختلالات چشمی از قبیل تورم عضلات چربی و بافت‌های پشت چشم از درون کاسه چشم بیرون بیاید. در این شرایط بخش زیادی از قرنیه در معرض هوا قرار می‌‌گیرد و به این ترتیب حفظ رطوبت چشم به یک اقدام دشوار تبدیل خواهد شد. در برخی موارد شدید بیرون زدگی چشم میتواند فشار بسیار زیادی را بر عصب بینایی وارد کند و باعث از دست دادن بینایی شود.
چه عواملی در بروز بیرون زدگی چشم نقش دارد؟
بیرون زدگی چشم با بیماری‌ها و اختلالات متعددی از قبیل پر کاری تیروئید، آب سیاه، سرطان خون و مواردی از این قبیل ارتباط دارد. گریوز چشمی یکی از دلایل بسیار شایع بیرون زدگی چشم است. به این اختلال افتالموپاتی نیز گفته میشود که یک بیماری خود ایمنی است و زمانی به وجود میآید که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های سالم حمله میکند و باعث ترشح آنتی بادی‌ها خواهد شد که به عضلات چشم منتقل میشود و باعث التهاب آن خواهند شد.
علائم و نشانه‌های بیرون زدگی چشم چیست؟
معمولا بیرون زدگی چشم نشانه یک بیماری دیگر است. برخی از علائم و نشانه‌های بیرون زدگی چشم به شرح زیر می‌باشند:
- حالت بیرون زده چشم
- خشکی بیش از حد چشم
- سفیدی قابل‌مشاهده بین قسمت فوقانی عنبیه و پلک
- درد چشم
- قرمزی چشم
چه روش‌هایی برای درمان بیرون زدگی چشم وجود دارد؟
مشخص کردن علل اصلی بیرون زدگی چشم میتواند مسیر درمان را تعیین نماید. با این حال در همه موارد بیرون زدگی چشم باعث میشود که بخش بزرگی از آن در معرض هوا قرار بگیرد و سطح چشم خشک شود. در این شرایط برای جبران خشکی چشم استفاده از قطره و اشک مصنوعی میتواند به حفظ رطوبت آن کمک کند. همیشه قبل از استفاده از این محصولات بروشور آنها را مطالعه کنید. متخصص چشم با شما در خصوص مناسب بودن این محصولات صحبت خواهد کرد. در صورتی که علائم و نشانه‌های شما همچنان باقی بماند باید دوباره به متخصص چشم مراجعه کنید.
سیتومگالوویروس
سیتومگالوویروس یک نوع عفونت است که به سلول‌های گیرنده نور در عنبیه حمله میکند یک بیماری جدی است که باید به موقع تشخیص داده شود و درمان گردد زیرا میتواند باعث کاهش بینایی و در موارد بسیار شدید منجر به نابینایی شود.
چه عواملی در بروز سیتومگالوویروس نقش دارند؟
سیتومگالوویروس یا CMS یک نوع ویروس است که منبع عفونت در انسان محسوب میشود و عمدتاً هیچ نشانه و علامتی را به وجود نخواهد آورد. اگرچه در اکثر افراد سیستم ایمنی بدن قادر به رفع این نوع ویروس است در افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف است ریسک ابتلا به این عفونت افزایش پیدا میکند. این نوع عفونت در افراد مبتلا به ایدز بسیار شایع است و این افراد در مقایسه با دیگران بیشتر دچار این نوع عفونت خواهند شد. این نوع عفونت در نقاط مختلفی از بدن به وجود میآید که بیشتر دستگاه گوارش را درگیر میکند، عنبیه به بافتی که در قسمت پشت چشم قرار دارد و در بین نقش مهمی را ایفا میکند که گفته میشود. در اکثر موارد بیشتر عفونت‌ها زمانی به وجود می‌‌آیند که تعداد سلول‌های T در بدن فرد به زیر ۴۰ سقوط کند.
علائم و نشانه‌های سیتومگالوویروس چیست؟
اکثر افراد مبتلا به سیتومگالوویروس هیچ گونه نشانه و علامتی را احساس نمی‌کنند اما برخی علائم و نشانه‌های خاص وجود دارد که میتواند نشان دهنده ویروس باشد. این علائم به شرح زیر می‌باشند:
- از دست دادن دید محیطی و احساس جسم شناور در چشم
- نقاط کور یا دید تار
- احساس برق در چشم
سیتومگالوویروس چگونه درمان میشود؟
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند در صورتی که هریک از علایم و نشانه‌های آن را احساس کنند باید هرچه زودتر به یک متخصص چشم مراجعه نمایند. داروهای مختلفی وجود دارد که میتواند به کاهش عوارض اختلال سیتومگالوویروس کمک کند. هرچه فرایند درمان زودتر شود شانس بهبود سطح بینایی افزایش خواهد یافت. همچنین اگر فقط یک چشم عفونت کرده باشد شروع زود هنگام درمان آن چشم از عفونی شدن چشم دیگر جلوگیری خواهد کرد. مصرف داروهای خوراکی و تزریقی و وریدی میتواند روند پیشرفت این بیماری را کند نماید و باید به صورت مرتب استفاده شود تا چشم بهبود پیدا کند.
کور رنگی
تقریبا همه افرادی که کور رنگی دارند می‌توانند همه رنگ‌ها را ببینند اما در تمایز گذاری بین برخی رنگ‌های خاص مشکل دارند. همه افرادی که دچار این اختلال هستند در تشخیص یک طیف خاص از رنگ‌ها به مشکل بر نمی‌خورند اما اکثر آنها نمی‌توانند تفاوت بین رنگ‌های طیف قرمز و سبز را درک کنند. برخی از این افراد نمی‌توانند رنگ آبی را از رنگ زرد تفکیک کنند و یک گروه بسیار کوچک دارای اختلالی هستند که از آن تحت عنوان مونوکروماتیسم یاد میشود و فقط می‌توانند رنگ سفید و مشکی را مشاهده کنند. کور رنگی حدود ۷ درصد از مردان و کمتر از یک درصد از زمان را درگیر میکند.
چه عواملی باعث بروز کوررنگی میشود؟
کور رنگی یک اختلال ژنتیکی است که به علت اختلال در نحوه دریافت و پاسخ دادن به برخی رنگ‌های خاص توسط یک یا چند سلول حساس به نور در عنبیه به وجود میآید. این سلول‌ها طول موجهای مختلف را دریافت می‌‌کنند و به این رویه کمک می‌‌نمایند بتواند بین رنگ‌های مختلف تمایز قائل شود. این تفاوت در حساسیت یک یا چند سلول باعث میشود که فرد دچار کور رنگی شود.
علائم و نشانه‌های کور رنگی چیست؟
علائم و نشانه‌های کوررنگی اغلب توسط پدر و مادر و در دوران کودکی فرزند آنها تشخیص داده میشود. در سایر موارد علائم و نشانه‌های این اختلال خفیف است و ممکن است تشخیص داده نشود. برخی از علائم شایع کور رنگی به شرح زیر می‌باشند:
- اختلال در تمایز گذاری بین رنگ‌ها
- ناتوانی در مشاهده سایه‌ها یا توناژ برخی رنگ‌ها
- حرکات سریع چشم در برخی موارد نادر
چگونه کور رنگی درمان میشود؟
هیچ گونه روشی برای درمان این اختلال وجود ندارد. خوشبختانه دید اکثر افرادی که دچار کور رنگی هستند طبیعی است و فقط به برخی روش‌های اقتباسی خاص نیاز دارند.
انحراف چشم
انحراف چشم یا استرابیسموس در نوزادان و کودکان زمانی به وجود میآید که چشم‌های یک فرد در هنگام مشاهده یک نقطه با هم مطابقت نداشته باشند و به جهات مختلفی نگاه کنند. معمولاً انحراف چشم به علت ضعف عضلات در یک یا دو چشم به وجود میآید. ضعیف بودن چشم باعث میشود که چشم به جای آنکه روی یک شیء یا یک نقطه خاص متمرکز شود به سمت داخل بینی بچرخد. چشمی که از هدف دور میشود ممکن است همیشه دچار این اختلال باشد یا آنکه در برخی شرایط خاص دچار انحراف گردد. انحراف چشم در مراحل اولیه میتواند باعث دوبینی یا جهت گیری نامناسب چشم شود زیرا هر دو چشم فاقد مطابقت لازم با هم هستند. کودکی که دچار انحراف چشم است به صورت ناخودآگاه تصویر چشمی که دارای عدم مطابقت است را رد میکند و ممکن است اتصالات عصبی بین چشم و مغز نتوانند به خوبی رشد کنند. این اختلال میتواند باعث انحراف دائمی چشم یا تنبلی آن شود. در اکثر مواقع انحراف چشم در کودکان دیده میشود و در همین دوران کودکی درمان و اصلاح آن بسیار ساده است. این اختلال با بزرگ شدن کودک برطرف نمیشود به همین دلیل باید فوراً کودک توسط پزشک ارزیابی گردد و درمان او آغاز شود.
چه عواملی باعث بروز انحراف چشم می‌شوند؟
عوامل متعددی در به وجود آمدن انحراف چشم نقش دارند و این اختلال معمولاً زمینه خانوادگی ندارد. در برخی موارد انحراف چشم به علت دوربینی شدید که درمان نشده است به وجود میآید. آسیب دیدگی و ضربه شدید به سر میتواند باعث به وجود آمدن انحراف چشم شود زیرا میتواند قسمتی از مغز که وظیفه کنترل عضلات چشم را بر عهده دارد تحت تاثیر قرار دهد.
علائم و نشانه‌های انحراف چشم چیست؟
مهمترین علامت انحراف چشم زمانی دیده میشود که هر دو چشم یک جهت خاص را نگاه نمی‌کنند. با این حال انحراف چشم علائم و نشانه‌های بیشتری دارد که در اکثر مواقع در کودکان دیده میشود. این علائم و نشانه‌ها به شرح زیر می‌باشند:
- عدم حرکت هر دو چشم با هم
- عدم تقارن نقاط انعکاسی در چشم
- چرخش سر به یک طرف
- لوچی یک چشم
انحراف چشم چگونه درمان میشود؟
برای آنکه بتوان انحراف چشم را درمان کرد باید عضلات ضعیف چشم به کار وادار شوند. میتوان از روش‌های مختلفی به صورت مجزا یا ترکیبی برای درمان انحراف چشم استفاده کرد. انتخاب هر یک از این روش‌های درمانی به شدت و علت بروز انحراف چشم ارتباط دارد. برخی از این روش‌های درمانی به شرح زیر می‌باشند:
- استفاده از عینک یا لنز چشمی میتواند به افراد مبتلا به دور بینی درمان نشده که باعث انحراف چشم شده است کمک کند.
- تزریق داروها از قبیل تزریق بوتاکس باعث شل شدن عضلات چشم میشود و به این ترتیب تمرکز کردن را برای چشم در موارد ضروری امکان پذیر میکند.
- انجام عمل جراحی به صاف کردن و بهبود مطابقت عضلات چشم کمک میکند. انجام جراحی به طرز قابل توجهی باعث بهبود سطح انحراف چشم میشود اما در مقایسه با سایر روش‌های درمانی یک روش گران قیمت است و با عوارض جانبی بیشتری همراه است.
- چسب زدن یا بستن چشم برای دید بهتر و استفاده از قطره و پماد چشمی به بهبود و تقویت ضعف چشم کمک میکند.
قوز قرنیه
قوز قرنیه اختلالی است که به علت شکل نامناسب قرنیه به وجود میآید و از متمرکز شدن صحیح نور روی قرنیه جلوگیری میکند. در اختلال قوز قرنیه، قرنیه که به طور طبیعی حالت گرد دارد نازک میشود و انحنای افزایش پیدا میکند و باعث حساسیت بیشتر به نور و تاری دید خواهد شد.
چه عواملی باعث بروز قوز قرنیه می‌شوند؟
متاسفانه هنوز علت بروز قوز قرنیه مشخص نیست اما متخصصان دلایل متعددی را برای این اختلال بیان کرده‌اند که برخی از آنها عبارتند از: بیماری‌هایی که از قبل وجود داشته‌اند، وراثت، آلرژی و مالیدن چشم. قوز قرنیه اختلالی است که به آرامی پیشرفت میکند و معمولاً در اواخر دوران نوجوانی و اوایل دوران بیست سالگی خود را نشان می‌دهد و طی مدت چندین سال پیشرفت میکند.
علائم و نشانه‌های قوز قرنیه چیست؟
قوز قرنیه در مراحل اولیه میتواند باعث افزایش حساسیت به نور و تاری خفیف دید شود. با پیشرفت این بیماری در سن ۱۰ تا ۲۰ سالگی سطح بینایی بیشتر دچار اختلال خواهد شد. مراقبت دقیق از چشم، مراجعه به چشم پزشک و ارزیابی سطح قرنیه توسط عکس برداری از قرنیه میتواند به تشخیص این اختلال کمک کند. علائم و نشانه‌های این اختلال به شرح زیر می‌باشند:
- اختلال بینایی در همه جهات
- مشاهده چندین تصویر مختلف در هنگام دیدن یک شی
- کاهش بینایی در هنگام شب
- حساسیت به نور
- گرفتگی و کشیدگی چشم
- کاهش شدید بینایی یک چشم
- دوبینی در یک چشم
چگونه میتوان قوز قرنیه را درمان کرد؟
قوز قرنیه در مراحل اولیه فقط یک آستیگماتیسم خفیف است که در این حالت میتوان به سادگی به کمک روش‌های زیر به درمان آن پرداخت:
- استفاده از عینک یا لنز چشمی در اکثر موارد یک روش موثر برای درمان قوز قرنیه است و این روش میتواند به اصلاح اختلال بینایی کمک کند.
- لنز سخت نفوذ پذیر به گاز برای افرادی تجویز میشود که بیماری آنها پیشرفت کرده است. این نوع لنزها به کمک لایه نرم خارجی لنز با پوشش قرنیه به اصلاح بد شکلی آن کمک میکند.
- انجام جراحی در درصد کمی از مواردی که لنز چشم میتواند باعث اصلاح این اختلال شود برای اصلاح شکل نامناسب چشم تجویز می‌گردد. عمل جراحی لیزر یک گزینه مناسب برای درمان قوز قرنیه نیست زیرا ریسک آسیب دیدگی بیشتر قرنیه را مطرح میکند.
التهاب مجموعه عنبیه
لایه عروقی به یک لایه فیبروزی گفته میشود که از چشم محافظت میکند و نقش مهمی را در تغذیه و تبادل گازها ایفا میکند. لایه عروقی از سه بخش ساخته شده است که عبارت است از جسم مژگانی، عنبیه و مشیمیه. در صورتی که هر یک از این اجزا دچار التهاب شوند به این اختلال التهاب مجموعه عنبیه گفته خواهد شد. به طور کلی این اختلال به سه دسته تقسیم میشود که یکی از آنها یک بخش مختلف از ناحیه عروقی را درگیر می‌‌کنند.
انواع التهاب مجموعه عنبیه
التهاب مجموعه عنبیه شامل سه گروه است که به شرح زیر می‌باشند:
- التهاب بخش جلویی شایع‌ترین نوع التهاب مجموعه عنبیه است که حدود ۴۰ و ۷۰ درصد از موارد را به خود اختصاص داده است و بر روی عنبیه و بافت اطراف آن و جسم مژگانی تاثیر می‌گذارد. گاهی اوقات از التهاب بخش جلویی مجموعه عنبیه تحت عنوان التهاب عنبیه یاد میشود زیرا عنبیه بخشی از این ساختار است که معمولاً دچار التهاب میشود.
- التهاب بخش میانی یکی دیگر از قسمت‌های مجموعه عنبیه است و بخش پشتی جسم مژگانی و بخش بزرگی از شبکه را درگیر میکند. معمولاً این اختلال شیوع چندانی ندارد.
- التهاب بخش پشتی یک نوع نادر از التهاب مجموعه عنبیه است و بخش پشتی چشم که مشیمیه نام دارد را درگیر میکند و میتواند بر عنبیه و عصب بینایی تاثیر بگذارد. درمان این نوع التهاب کار دشواری است و اغلب با کاهش پیشرونده بینایی ارتباط دارد.
چه عواملی باعث بروز التهاب مجموعه عنبیه می‌شوند؟
در اکثر موارد التهاب مجموعه عنبیه دلایل مشخصی ندارد و معمولاً با یک طیف گسترده از سندرم‌ها و بیماری‌ها مرتبط است. این اختلال همچنین به علت واکنش طبیعی بدن به عفونت به وجود میآید در نیمی از موارد التهاب شدید قسمت جلوی مجموعه عنبیه، هیچ گونه ارتباطی با سایر بیماری‌ها پیدا نمیشود. این موارد میتواند به علت آسیب دیدگی چشم به وجود بیایند.
علائم و نشانه‌های التهاب مجموعه عنبیه چیست؟
التهاب مجموعه عنبیه میتواند به صورت ناگهانی به صورت درد و قرمزی چشم به وجود بیاید و یا آنکه با درد و قرمزی خفیف خود را نشان دهد اما به تدریج باعث تاری دید خواهد شد. علائم و نشانه‌های این اختلال به شرح زیر می‌باشند:
- حساسیت به نور
- تاری دید
- احساس درد در چشم
- قرمزی چشم
- احساس جسم شناور در چشم
چگونه میتوان به درمان التهاب مجموعه عنبیه پرداخت؟
در صورتی که التهاب مجموعه عنبیه به طور صحیح درمان شود فرایند بهبودی شروع خواهد شد. برخی از روش‌های رایج برای درمان این اختلال به شرح زیر می‌باشند:
- تجویز قطره چشمی به همراه داروی ضد التهاب میتواند به بهبود این اختلال کمک کند. ممکن است قطره چشمی نتواند به خوبی به قسمت پشت چشم نفوذ کند به همین دلیل این روش در درمان التهاب بخش پشتی مجموعه عنبیه موثر نیست.
- تزریق استروئید در قسمت پشت مجموعه عنبیه یک روش درمانی دیگر است که میتواند با احساس درد همراه شود اما با این حال در درمان التهاب شدید مجموعه عنبیه بسیار موثر است.
- مصرف داروهای خوراکی استروئیدی، داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی بدن یا داروهای ضد متابولیسم میتواند به درمان این اختلال کمک کند. دز مورد نیاز برای نفوذ به درون مجموعه عنبیه و درمان التهاب آن اغلب با بروز عوارض جانبی در سایر نقاط بدن از قبیل بروز سندروم کوشینگ و آسیب دیدگی کبد، کلیه و استخوان همراه است.
بیماری چشم دیابتی
بیماری چشم دیابتی یک بیماری پیچیده دیابتی است که یکی از علل اصلی نابینایی محسوب میشود. شایع‌ترین نوع بیماری چشم دیابتی به اختلال رتینوپاتی دیابتی مربوط است و زمانی به وجود میآید که دیابت باعث آسیب دیدگی عروق خونی درون چشم میشود.
بیماری تحلیل برنده عضلات چشم ناشی از بالا رفتن سن
بیماری تحلیل برنده عضلات چشم به بالا رفتن سن ارتباط دارد و به تدریج باعث از بین رفتن بینایی میشود. برای دیدن اشیا ما به دید مرکزی نیاز داریم تا بتوانیم آنها را به خوبی مشاهده کنیم و به انجام امور روزمره خود از قبیل خواندن مطالب و رانندگی کردن بپردازیم.
آب سیاه
آب سیاه یک مجموعه از بیماری‌های چشمی است که باعث آسیب دیدگی عصب بینایی میشود و منجر به کاهش شدید و کوری چشم خواهد شد. این اختلال معمولاً به بالا بودن فشار داخل چشم ارتباط دارد و بر روی دید محیطی تاثیر می گذارد.
خشکی چشم
خشکی چشم زمانی به وجود میآید که چشم به طور صحیح به تولید اشک نپردازد یا آنکه اشک انسجام مناسبی نداشته باشد و به سرعت تبخیر شود. خشکی چشم باعث میشود که انجام دادن برخی از فعالیت‌ها از قبیل استفاده از کامپیوتر یا مطالعه کتاب برای مدت طولانی کار دشواری باشد.
دید پایین
دید پایین به این معنا است که حتی با استفاده مناسب از عینک یا لنز چشمی، انجام عمل جراحی و مصرف دارو، انجام دادن فعالیت‌های روزمره دشوار است خواندن ایمیل، خرید کردن، پخت و پز تماشای تلویزیون و خواندن مطالب میتواند به یک اقدام چالش برانگیز تبدیل شود. با این حال هنوز تعداد زیادی از افرادی که دیده پایینی دارند مسئولیت‌های کاری را بر عهده می‌گیرند.
درمان گریوز چشمی: بیرون زدگی چشم ها در اثر بیماری تیروئیدی گریوز
