استرابیسم نوعی اختلال بینایی است که در آن چشم ها, انحراف پیدا می کنند و در جهات مختلف قرار می گیرند. این انحراف می تواند متناوب یا دائمی باشد. زمانی که چشم ها با یکدیگر هم تراز نیستند، معمولا یک چشم روی یک شی یا هرچیز دیگری متمرکز می شود؛ در جای که چشم دیگر به داخل (ازوتروپیا)، خارج (اگزتروپیا)، پایین (هایپوتروپیا) یا بالا (هایپرتروپیا) جهت گیری می کند.
علل
علل انحراف چشم ها مختلف و گاهی اوقات ناشناخته اند. علل محتمل این اتفاق شامل دوربینی، بیماری چشم تیروئیدی، آب مروارید، جراحات چشمی، میاستنی گراویس، فلج اعصاب مغزی و در بعضی مریضان مشکلات مغزی یا مشکلات بدو تولد، می باشد. شش عضله حرکات چشم را کنترل می کنند و به خارج هر کدام از چشم ها متصل اند. در هر چشم دو عضله جشم را به چپ و راست حرکت می دهند و چهار عضله دیگر آنرا بالا و پایین می برند و حرکات نوسانی را کنترل می کنند. هنگام تمرکز بر یک هدف مشخص، هر ۶ عضلع چشم باید با یک دیگر و عضله مشابه چشم مقابل هماهنگ باشند. مغز حرکات عضلات چشم را هماهنگ می کند.
نشانه ها و عوارض استرابیسم در کودکان و بزرگسالان
اغلب اوقات چشمی که بر اشیا متمرکز می شود، عوض می شود ؛ بدین معنی که چشم منحرف روی شی متمرکز می شود و چشم دیگری که روی شی متمرکز بوده، انحراف پیدا می کند. گاهی اوقات این انحراف متناوب چشم ها، نشانه خوبی است ؛ که بیانگر برابری دید در دو چشم است. از سوی دیگر اگر متمرکز شدن دو چشم عوض نشود (یک چشم بطور مداوم متمرکز باشد و دیگری دائما بصورت منحرف باقی بماند)، چشمی که متمرکز است، برای این کار ترجیح داده می شود و همیشه دید بهتری دارد.
ازوتروپیا و اگزوتروپیا بیماری هایی شایع میان کودکان هستند. انحراف چشم معمولا در بزرگشالان منجر به دوبینی می شود؛ اما تکامل مغز در کودکان می تواند با مهار یکی از تصاویر ایجاد شده، دوبینی را از بین ببرد. بنابراین انحراف چشمی در کودکان نمی تواند دوبینی ایجاد کند (چرا که مغز یاد می گیرد تصاویری که از چشم متمرکز به دست آمده را ثبت کند).
گرچه ممانعت از دید دوگانه در بعضی جهات می تواند مفید باشد، اما این تطابق ایجاد شده توسط مغز در حال تکامل می تواند مضر باشد؛ چرا که چشمی که اطلاعات آن نادیده گرفته می شود توانایی دید ۲۰/۲۰ را از دست می دهد که به این اتفاق آمبلیوپیا می گویند. آمبلیوپیا نوعی کاهش دید در چشم کاملا سالم و دارای ساختار درست است که به علت کاهش ارتباط میان چشم و مغز حین یک دوره حیاتی از تکامل بینایی از تولد تا سنین ۸یا۹ سالگی، اتفاق می افتد. بیماران جوانی که انحراف چشم دارند نیز معمولا دید میدانی یا سه بعدی و درک عمق ضعیفی دارند.
استاربیسم معمولا در بزرگسالان سبب ایجاد دوبینی می شود؛ زیرا مغز این افراد طوری تعلیم دیده است که تصویر خود را از هر دو چشم دریافت کند. بزرگسالانی که استرابیسم دارند، در معرض خطر ایجاد آمبلیوپیا وجود ندارد؛ زیرا ارتباط میان چشم ها و مغز از قبل ایجاد شده و است این ارتباط مهارشدنی نیست
استرابیسم چگونه تشخیص داده می شود؟
چشم پزشک می تواند با تست درک چشمی، استرابیسم را تشخیص دهد. تست استرابیسم با تاکید بسیار بر نحوه تمرکز و حرکت چشم ها، شامل موارد زیر می شوند:
- تاریخچه بیمار. چشم پزشک از بیمار یا والدین او درباره وجود گونه علائم در زمان اخیر سوال می پرسد. به علاوه پزشک هرگونه مشکلات عمومی سلامتی، داروها یا فاکتور های محیطی که در ارتباط با علائم هستند، ذکر خواهد کرد.
- دقت بینایی. چشم پزشک با اندازه گیری میزانی تحت تاثیر قرار گرفتن دید، دقت بینایی را اندازه خواهد گرفت. برای انجام این آزمون، از شما خواسته می شود تا حروف یا اشکالی که در نزدیکی و به فاصله مشخصی قرار دارند بخوانید. دید بینایی بصورت یک کسر نوشته می شود؛ برای مثال ۲۰/۴۰. صورت کسر، فاصله استانداری است که تست در آن انجام می شود (۲۰ فوت). مخرج، اندازه کوچکترین حرفی است که می توانید در فاصله ۲۰ فوتی بخوانید. فردی با دقت بینایی ۲۰/۴۰ باید در فاصله ۲۰ فوتی بایستد تا بتواند تصویری که در فاصله ۴۰ فوتی بصورت واضح دیده می شود را ببیند. فاصله نرمال دقت بینایی ۲۰/۲۰ است. چشم پزشک روش های دیگری برای اندازه گیری بینایی در کودکان کوچکتر یا بیمارانی که نمی توانند صحبت کنند یا متوجه تست های دقت بینایی را متوجه شوند، دارند.
- انکسار. چشم پزشک می تواند انکسار برای تعیین قدرت عدسی جبرانی حهت رفع عیوب انکساری (نزدیک بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم) استفاده کند. با استفاده از ابزاری به نام فوروپتر، پزشک مجموعه ای از عدسی ها را در جلوی چشم شما کار قرار می دهد و با استفاده از یک ابزار نوری دستی به نام رتینوسکوپ نحوه تمرکز نور را اندازه گیری می کند. امکان دارد پزشک از یک ابزار اتومواتیک یا دستی استفاده کند که قدرت انکسار چشم بیمار را بدون نیاز به اینکه به سوالی پاسخ دهد، ارزیابی می کند.
- تست انحراف و تمرکز. چشم پزشک باید میزان متمرکز کردن نور توسط چشم ها، عملکرد آنها، همکاری آنها را با هم ارزیابی کند. برای ایجاد تصویری واضح و منفرد از آنچه می بینید، چشم هایتان باید بصورت موثری تغییر تمرکز بدهند، حرکت کنند و بصورت هماهنگ کار کنند. این تست به دنبال مشکلاتی که مانع تمرکز موثر چشم ها یا دشواری در استفاده چشم ها با هم می گردد.
- آزمایش سلامت چشم. با استفاده از تست های مختلف، چشم پزشک ساختمان درونی و بیرونی چشم تان را برای رد کردن هرگونه بیماری که ممکن است ارتباطی با استرابیسم داشته باشد، بررسی می کند. این تست نشان می دهد که در شرایط عادی چشم های شما چگونه پاسخ می دهند. برای بیمارانی که نمی توانند بصورت شفاهی پاسخ دهند یا زمانی که حدی از قدرت تمرکز چشم ها از بین رفته باشد، ممکن است پزشک از قطره چشمی استفاده کند. قطره چشمی بصورت موقت مانع تغییر تمرکز چشم ها حین آزمون می شود.
با استفاده از اطلاعات بدست آمده از این تست ها، همراه با نتایج سایر تست ها، پزشم می تواند تعیین کند که شما استرابیسم دارید یا خیر. زمانی که تست ها بصورت کامل انجام شدند، پزشک انتخاب های درمانی را برای شما بیان می کند.
درمان استرابیسم یا انحراف چشم
هدف درمان برای استرابیسم ایجاد دید عادی، جهت گیری درست و مجدد چشم ها، جلوگیری از آمبلیوپیا (تنبلی چشم) و بازگرداندن دید میدانی یا سه بعدی است. اگر آمبلیوپیا در سال های اول زندگی کشف شود، اغلب درمانی موفق دارد. در صورتی که درمان به بعد موکول شود، آمبلیوپیا (کاهش دید در یک یا هردوچشم به علت استفاده نکردن از آنها) می تواند دائمی شود. گذاشتن یک چشم بند روی چشمی که دید بهتری دارد می تواند روی چشم آمبلیوپیایی فشار بیاورد و سبب دید بهتر آن شود. بسته به علت استرابیسم یا آمبلیوپیا، درمان می تواند شامل جهت دهی مجدد به عضلات نامتعادل چشم، از بین بردن آب مروارد یا اصلاح سایر بیماری هایی که سبب چرخش چشم می شود، باشد پس از آزمایش کامش چشم، انکسار و مطالعه با جزئیات بخش های درونی چشم، چشم پزشک می تواند درمان بینایی، دارویی یا جراحی مناسب را به شما پیشنهاد کند.
جراحی
جراحی زود هنگام معمولا برای اصلاح استرابیسم در نوزادان انجام می شود؛ که با این کار می توانند دقت بینایی عادی و دید میدانی را پس از تقویت چشم بدست بیاورند. هرچه کودک بزرگتر می شود، شانس ایجاد بینایی عادی و درک عمق در او کاهش می یابد. به علاوه لوچی می تواند تاثیر منفی بر توانایی های حرکتیو هماهنگی، تعاملات اجتماعی و اعتماد به نفس کودک داشته باشد.
جراحی استرابیسم شامل ایجاد برشی کوچک روی پوشاننده چشم می شود که به چشم پزشک اجازه دسترسی به ماهیچه های زیر آن را می دهد. هیچ گاه طی این گونه جراحی کره چشم از کاسه چشم خارچ نمی شود. اینکه چه کدام عضلات چشم حین جراحی، مجدد جهت دهی می شوند بسته به اندازه گیری های همراه با جزئیات دقیق از نوع استرابیسم، دارد. امکان دارد جراحی ماهیچه یک یا هر دو چشم، ضروری باشد. زمانی که برای کودکان جراحی انجام می شود، نیاز به یک بیهوش کننده عمومی دارید؛ بیهوش کننده های موضعی اغلب برای بزرگسالان کاربرد دارند.
جراحی عضلات چشم معمولا در بیمارستان ها یا مراکز جراحی، به عنوان یک عمل سرپایی انجام می شوند. زمان بهبود سریع است و معمولا بیمار می تواند پس از چند روز فعالیت های عادی خود را از سر بگیرد. پس ازجراحی، ممکن است برای بهبود نتایج، نیاز به استفاده از عینک یا منشور باشد. ممکن است خطاهای انکساری پس از عمل رخ دهند و ممکن است نیاز به جراحی مجدد باشد. مثل هر جراحی دیگری، جراحی عضلات چشم نیز خطراتی دارد که شامل، خطاهای انکساری استرابیسم، عفونت، خونریزی، ایجاد زخم شدید و سایر عوارض هستند که به ندرت می توانند باعث از بین رفتن بینایی شوند.
پیشگیری
نمی توان از استرابیسم پیشگیری کرد. گرچه در صورتی که مشکلات آن زود یافت شوند و به خوبی درمان شوند، می توان از عوارض آن جلوگیری کرد. کودکان باید حین دوران نوزادی و پیش دبستانی به شدت پایش شودن تا مشکلات احتمالی چشمی در آنها یافت شود؛ بخصوص اگر یکی از بستگان آنها استرابیسم داشته باشد.
پزشک ها توصیه می کنند که حداقل تمامی کودکان تا قبل از ۶ ماهگی باید از بابت سلامت چشم، غربالگری شوند که این کار معمولا در هر معاینه انجام می شود؛ و سپس در سنین ۳تا۵ سالگی توسط متخصص اطفالو پزشک خانواده یا چشم پزشم صورت می گیرد.
غربالگری روتین برای کودکان شامل تست کردن استرابیسم می باشد که معمولا با استفاده از بازتاب نور برای نوزادان و تست کاور برای کودکان پیش دبستانی انجام می شود. بعضی از متخصصین مراقبت های بهداشتی، غربالگری برای مشکلات بینایی را با استفاده از دوربین خاصی انجام می دهند که تصاویر فوری از چشم های کودک می گیرد. هلال نور بازتابیده شده از چشم ها می تواند نشان دهنده استرابیسم یا سایر مشکلات چشمی مثل دوربینی، نزدیک بینی و آب مروارید باشد.
