درمان انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم) با جراحی و هزینه آن

استرابیسم (انحراف چشم) به شکل‌های مختلفی بروز می‌یابد. انحراف چشم را می‌توان عارضه‌ای توصیف کرد که هر دو چشم همزمان به یک نقطه نگاه نمی‌کند. انحراف چشم می‌تواند دائمی یا دوره‌ای باشد و به صورت چرخش رو به داخل (ازوتروپی)، رو به خارج (اگزوتروپی)، رو به بالا (هیپرتروپی) یا رو به پایین (هیپوتروپی) مشاهده شود. این هم‌راستا نبودن غالباً نتیجه عدم تجانس‌هایی مانند ناتوانی چشم در متمرکز شدن بر روی یک نقطه در فاصله دور است.

انحراف چشم عموماً در نوزادان و خردسالان بروز می‌یابد و علت آن ارثی یا ناشی از مشکلات رشدی جسمی است. اکثر موارد لوچی چشم کودکان نتیجه ارتباط ضعیف بین مغز، عضلات و عصب‌های چشم است. البته انحراف چشم در بزرگسالان پس از سکته مغزی، آسیب دیدن سر یا ابتلا به دیابت نیز بروز می‌یابد. انحراف چشم به دوبینی، نداشتن حس عمقی و حتی در صورت درمان نشدن نابینایی می‌انجامد. استرابیسم به روش‌های مختلفی چون تجویز عینک یا جراحی هم‌راستا کردن چشم‌ها درمان می‌شود.

علائم

شایع‌ترین نشانه‌های انحراف چشم عبارت است از:

• چشم‌ها در یک زمان به دو جهت متفاوت نگاه می‌کند. اگر چشم‌های کودک فقط اندکی تاب دارد، ممکن است متوجه مشکل نشوید.
• با هم حرکت نکردن چشم‌ها
• لوچ بودن چشم‌ها یا بسته شدن یک چشم زیر نور شدید
• چرخاندن یا کج کردن سر برای نگاه کردن
• برخورد کردن به اشیاء، انحراف چشم حس عمقی را کاهش می‌دهد.

انواع انحراف چشم

• ازوتروپی: شایع‌ترین نوع انحراف چشم در کودکان ازوتروپی است که در اثر آن یک چشم به جای آن که مستقیم نگاه کند، رو به داخل، به سمت بینی می‌چرخد. ازوتروپی غالباً بسیار زود در دوران نوزادی یا خردسالی مشخص می‌شود.

• اگزوتروپی: اگزوتروپی یا چپ بودن چشم نوعی انحراف چشم است که به چرخیدن رو به بیرون یک چشم، به سمت شقیقه گفته می‌شود. علائم اگزوتروپی معمولاً در بازه سنی 1 تا 6 سال بروز می‌یابد.

• هیپرتروفی: هیپرتروفی یا انحراف عمودی به حالتی گفته می‌شود که یک چشم رو به بالا نگاه می‌کند، حال آن که چشم دیگر در حالت خنثی است و ثابت رو به جلو نگاه می‌کند. این نوع انحراف چشم بسیار نادر است.

• هیپوتروفی: در این حالت یک چشم رو به پایین و چشم دیگر رو به جلو نگاه می‌کند و ثابت است.

علل

هر چشم شش عضله خارجی دارد که موقعیت و حرکت چشم را کنترل می‌کنند. برای این که دید دوچشمی عادی داشته باشیم، موقعیت، کنترل عصبی و عملکرد عضلات خارجی هر دو چشم باید کاملاً هماهنگ با یکدیگر باشد.

انحراف چشم زمانی رخ می‌دهد که مشکلات عصبی یا فیزیکی کنترل و عملکرد این عضله‌های خارجی را مختل کند. مشکل از خود عضلات، عصب‌ها یا مراکز دیدی نشأت می‌گیرد که در مغز قرار دارند و دید دوچشمی را کنترل می‌کنند.

ژنتیک نیز از علل انحراف چشم محسوب می‌شود. اگر یکی از والدین انحراف چشم داشته باشد، فرزندشان نیز مستعد این مشکل است.

انحراف چشم در کودکان

نوزادان غالباً به علت رشد ناقص بینایی انحراف چشم دوره‌ای دارند که این مشکل معمولاً با رشد کردن جنین و تکمیل رشد سیستم بینایی برطرف می‌شود. البته اکثر موارد انحراف چشم با رشد کردن کودک از بین نمی‌رود.

مغز ورودی ارسالی از چشم لوچ را برای جلوگیری از دوبینی ناشی از انحراف چشم مادرزادی یا بروز یافته در سنین را پایین نادیده می‌گیرد. این واکنش معمولاً به تنبلی چشم یا آمبلیوپی چشم درگیر منجر می‌شود.

معاینات دوره‌ای چشم کودکان بهترین روش برای تشخیص انحراف چشم است. هر چه انحراف چشم زودتر تشخیص داده شود و برای درمان آن اقدام شود، نتیجه بهتری به دست خواهد آمد. چنانچه انحراف چشم درمان نشود، کودک دچار دوبینی می‌شود.

درمان

متداول‌ترین درمان‌های انحراف چشم عبارت است از:

• عینک: انحراف چشم جزئی گاهی با عینک زدن برطرف می‌شود.
• پوشاندن موقت چشم قوی‌تر در صورت ابتلا کودک به آمبلیوپی می‌تواند موثر باشد. به این ترتیب چشم ضعیف‌ قوی‌تر می‌شود و در نتیجه چشم‌ها تراز می‌شود. چشم کودک باید به مدت چند هفته تا چند ماه تمام وقت یا ساعاتی از روز بسته باشد.
• جراحی: دارو و تمرین‌های اصلاحی چشم نیز برای درمان انحراف چشم توصیه می‌شود.

درمان انحراف چشم باید هر چه زودتر شروع شود. به طور کلی هر چه سن کودک کمتر باشد، احتمال اصلاح شدن مشکل بیشتر خواهد بود.

جراحی

تنها درمان موثر برای اصلاح چرخش دائمی چشم جراحی رفع انحراف چشم است. اگر چشم پزشک عمومی انحراف چشم کودک را تشخیص دهد، کودک را به جراح اکولوپلاستی متخصص در زمینه جراحی انحراف چشم معرفی می‌کند.

قبل از جراحی

معاینه تخصصی به نام معاینه حسی ـ حرکتی قبل از جراحی به منظور ارزیابی وضعیت هم‌راستایی چشم‌ها انجام می‌شود تا عضله‌های عامل انحراف چشم معین شود و جراح تشخیص دهد که کدام عضله‌ها باید دستکاری (تقویت، تضعیف یا جابجا) شود تا لوچی چشم‌ها برطرف شود. برای اندازه‌گیری درجه‌ی انحراف چشم از منشور استفاده می‌شود. جراح با توجه به نتایج این آزمایش‌ها برنامه جراحی را تهیه می‌کند.

جراحی رفع انحراف چشم چگونه انجام می‌شود؟

جراحی انحراف چشم کودکان تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. کودک معمولاً قبل از عمل دارو دریافت می‌کند تا اضطراب ناشی از جدا شدن والدین در وی کاهش یابد. اما عمل بزرگسالان را می‌توان تحت بیهوشی عمومی یا با تزریق داروی بی‌حسی موضعی انجام داد؛ در هر دو حالت بیمار باید از 8 ساعت قبل از عمل هیچ چیز نخورد. به همین دلیل جراحی‌های کودکان غالباً صبح انجام می‌شود تا کودک ناشتا باشد.

در این جراحی پلک با ملایمت با اسپکولوم پلک باز نگه داشته می‌شود. جراح برش کوچکی را در ملتحمه (سطح غشاء مخاطی چشم) ایجاد می‌کند تا به عضله دسترسی پیدا کند؛ سپس عضله را تضعیف، تقویت یا جابجا می‌کند تا برای تغییر کنش آن از بخیه جذبی استفاده کند. اکثر جراحی‌های انحراف چشم یک تا دو ساعت طول می‌کشد، اما بیمار باید برای اموری مانند آمادگی قبل از عمل و مراقبت بعد از عمل چند ساعت در مرکز جراحی باشد.

بخیه‌های قابل تنظیم

عضله چشم در جراحی استاندارد انحراف چشم تضعیف، تقویت یا جابجا می‌شود و یک گره دائمی زده می‌شود. استفاده از بخیه قابل تنظیم مزیتی قابل توجه در عمل بزرگسالان به شمار می‌آید؛ به جای گره دائمی از گره موقتی استفاده می‌شود. هم‌راستا شدن چشم‌ها پس از به هوش آمدن بیمار ارزیابی می‌شود و در صورت لزوم بخیه قبل از زدن گره دائمی تنظیم می‌شود تا احتمال بیش از اندازه یا نامناسب بودن اصلاح به حداقل برسد. این دستکاری معمولاً همان روز جراحی یا فردای آن انجام می‌شود.

مراقبت پس از جراحی

چه عمل تحت بیهوشی عمومی انجام شده باشد، چه با تزریق داروی بی‌حسی موضعی و آرام‌بخش، بیمار باید پس از جراحی تحت نظر باشد. کودکان می‌توانند پس از دو روز به مدرسه برگردند. بزرگسالان اجازه ندارند روز جراحی و فردای آن رانندگی کنند و باید حدود یک هفته مرخصی بگیرند. دوبینی پس از عمل ممکن است چند ساعت تا چند روز یا یک هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد، البته دوبینی به ندرت طولانی‌تر از یک هفته است. در این مدت بیمار باید هنگام انجام بعضی فعالیت‌ها به ویژه رانندگی احتیاط کند.

درد پس از عمل جزئی است و معمولاً با مصرف مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن (مورتین) یا استامینوفن (تایلنول) و کمپرس سرد آرام می‌شود. پزشک برای بزرگسالان و کودکان بزرگ‌تر مسکن تجویز می‌کند. محدودیت اصلی پس از جراحی انحراف چشم این است که شنا کردن به مدت دو هفته ممنوع است. چشم یک تا دو هفته قرمز است، به ویژه اگر جراحی ثانویه یا ترمیمی باشد.

عوارض

بعید است که جراحی انحراف چشم بینایی را مختل کند یا به چشم آسیب بزند. با این حال عمل انحراف چشم نیز مانند هر جراحی دیگری ممکن است با عوارضی همراه باشد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر  اشاره کرد:

• درد چشم
• قرمزی
• هم‌راستا نشدن چشم‌ها پس از عمل
• دوبینی
• عفونت
• خونریزی
• ساییدگی قرنیه
• کاهش دید
• جدا شدن شبکیه
• عوارض ناشی از بیهوشی

موفقیت جراحی انحراف چشم

موفقیت عمل جراحی لوچی چشم به عامل‌های متعددی بستگی دارد که از آن جمله می‌توان به جهت و شدت چرخش چشم اشاره کرد. در بعضی موارد باید بیش از یک جراحی برای رفع مشکل انجام شود.

عمل انحراف چشم برای هم‌راستا کردن چشم‌های بزرگسالانی مفید است که مدت‌ها است از انحراف چشم رنج می‌برند. با این حال در بسیاری از موارد انحراف چشم در بزرگسالان میزان قابل توجهی از تنبلی چشم حتی پس از ‌تراز کردن چشم‌ها  باقی می‌ماند. به همین دلیل است که تعجیل در انجام جراحی انحراف چشم بسیار مهم است. هر چه لوچی چشم سریع‌تر درمان شود، احتمال این که چشم آسیب‌دیده حس بینایی معمول خود را به دست بیاورد و دو چشم مانند یک گروه واحد عمل کنند، بیشتر است.

هزینه

هزینه عمل جراحی انحراف چشم با توجه به موارد زیر تعیین می‌شود:

• وضعیت چشم
• هزینه جراح
• بیهوشی عمومی
• دیگر هزینه‌های بیمارستان

بهترین روش برای اطلاع از هزینه درمان انحراف چشم مشاوره با جراح است. هزینه تمام جراحی‌ها در این کلینیک و تحت نظارت دکتر یادگاری با حداقل قیمت و بالاترین کیفیت انجام می‌شود.