سرطان‌های مختلفی هستند که بر چشم انسان تأثیر می‌گذارند. برخی از آنها ساختارهای اطراف چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ به طور مثال، رابدومیوسارکوم بر عضلات چشم تأثیر می‌گذارد. برخی نیز خود چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهند که به آنها سرطان‌های داخل چشمی یا اینتراکولار گفته می‌شود که شامل برخی انواع لیمفوما و ملانوما و رتینوبلاستوما و مدولواپتیلیوم می‌شود و بیشتر در کودکان اتفاق می‌افتد.
سرطان چشم چیست؟
کره چشم همان چیزی است که ما به آن تخم چشم می‌گوییم و شامل بخش‌هایی می‌شود که نور را فیلتر کرده و امکان تمرکز را برای چشم فراهم کرده، آن را تغذیه کرده و به مغز متصل شده و باعث می‌شود که ما بتوانیم اشیا را ببینیم. سرطان چشم هر سرطانی است که بر تخم چشم یا بافت‌های اطراف آن اثر می‌گذارد. همان طور که قبلاً نیز توضیح داده شد، سرطان‌های مختلفی وجود دارند که چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
انواع سرطان چشم
شایع‌ترین نوع سرطان چشم در میان بزرگسالان، ملانوما است ولی با ملانومای پوستی فرق دارد و تصور می‌شود که به دلیل جهش ژنتیکی اتفاق می‌افتد. ملانومای چشم که به آن ملانوما اینتراکولار یا ملانومای اووال نیز گفته می‌شود در سلول‌های تولیدکننده ملانین (پیگمنتی که رنگ پوست را تشکیل می‌دهد) در چشم رشد می‌کند. این نوع سرطان بین سه لایه دیواره چشم ایجاد شده و شما با نگاه کردن به آینه نمی‌توانید آن را ببینید.
یکی دیگر از انواع سرطان‌های چشم، لیمفوما است که بر سیستم ایمنی بدن اثر گذاشته و معمولاً از غدد شما (گره‌های لنفاوی) آغاز می‌شود.
کودکان نیز ممکن است به نوعی سرطان چشم به نام رتینوبلاستوما دچار شوند که در سلول‌های شبکیه چشم (قسمتی از پشت چشم که نور را دریافت می‌کند) رشد می‌کند. این سرطان ممکن است در یک یا هر دو چشم اتفاق بیفتد.
مراحل ابتلا به سرطان چشم
سرطان چشم در 4 مرحله پیشروی می‌کند:
- مرحله اول: تومور، کوچک است (کمتر از 3 میلی‌متر)، قسمت‌های دیگر چشم را در برنگرفته و به قسمت‌های دیگر بدن نیز گسترش پیدا نکرده است.
- مرحله دوم: اندازه تومور کمی بزرگ‌تر از مرحله اول است ولی به قسمت‌های دیگر چشم یا بدن سرایت نکرده است.
- مرحله سوم: اندازه تومور بزرگ بوده و به قسمت دیگر چشم نیز گسترش یافته است.
- مرحله چهارم: سرطان به قسمت‌های دیگر بدن نیز رسیده است و به متاتاستاز تبدیل شده است.
سرطان چشم چقدر شایع است؟
سرطان چشم یک بیماری نادر است. حدود 60 نفر در هر سال به سرطان چشم مبتلا می‌شوند.
علل ابتلا به سرطان چشم چیست؟
در بیشتر انواع سرطان‌های چشم، علت ابتلا به آن به طور دقیق مشخص نیست.
علائم و نشانه‌های ابتلا به سرطان چشم
سرطان چشم باعث کاهش و تغییر بینایی است. نقاط تاریک در عنبیه باید توسط پزشک بررسی شوند. عبور خطوط مارپیچ در دامنه بینایی می‌تواند علامت ابتلا به سرطان باشد البته این عارضه یکی از مشکلات شایع ناشی از افزایش سن نیز هست.
اگر شما هر یک از این علائم را دارید ولی ابتلا به سرطان در چشم شما تأیید نشده است به یاد داشته باشید که ابتلا به سرطان چشم نادر است و علائم شما احتمالاً به دلایل دیگری اتفاق افتاده‌اند. به هر حال، در صورتی که هر یک از این علائم بیش از 2 هفته ادامه پیدا کردند باید به پزشک مراجعه کنید.
عواملی که احتمال ابتلا به سرطان چشم را افزایش می‌دهند
علت ابتلا به سرطان چشم هنوز به طور کامل شناخته نشده است ولی همانند سرطان پوست، مطالعات نشان می‌دهد که افرادی که موی قرمز یا بلوند دارند، افراد با پوست روشن و افرادی که رنگ چشم آنها روشن است بیش از سایرین در معرض ابتلا به سرطان چشم هستند. اگر شما به سندرم خال آتیپیک مبتلا هستید، احتمال این که به ملانومای پوستی و متعاقب آن به ملانومای چشمی مبتلا شوید بیش از سایر افراد است. این سندرم باعث ایجاد حدود 100 خال غیرعادی در بدن می‌شود. تحقیقات مدام در مورد این که آیا این سندرم از طریق والدین به کودکان منتقل می‌شود یا نه همچنان ادامه دارد. تأثیر عواملی که احتمال ابتلا به سرطان چشم را افزایش می‌دهند با قرار گرفتن در معرض اشعه‌های طبیعی و مصنوعی ماوراءبنفش بیشتر می‌شود. همچنین این احتمال با آسیب‌دیدگی و جراحت چشم نیز افزایش می‌یابد.
تشخیص ابتلا به سرطان چشم
اگر پزشک احتمال دهد که شما به سرطان چشم مبتلا شده‌اید، قسمت بیرونی چشم شما را معاینه کرده و با استفاده از یک ابزار مخصوص درون چشم شما را بررسی می‌کند. همچنین ممکن است وی دستور انجام برخی تست‌ها نظیر اولتراسوند یا آنژیوگرام را نیز بدهد که در آنها از ماده‌ای رنگی برای بررسی عروق خونی اطراف چشم استفاده می‌شود. گاهی اوقات، ممکن است بایوپسی انجام داده و نمونه کوچکی از بافت به منظور بررسی دقیق‌تر در آزمایشگاه برداشته شود.
همچنین ممکن است از چشم شما به وسیله اشعه ایکس یا سی تی اسکن عکس‌برداری شود تا میزان گسترش سرطان از چشم به قسمت‌های دیگر بدن مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
درمان سرطان چشم
عمل جراحی
بسته به اندازه و میزان گستردگی تومور، ممکن است قسمت‌هایی از چشم یا کل چشم برداشته شود. برخی روش‌های جراحی عبارتند از ایریدکتومی (برداشتن قسمتی از عنبیه)، ایریدوسیکلکتومی (برداشتن عنبیه و جسم مژگانی)، اسکلرووکتومی / اندورسکشن (برداشتن تومور مشیمیه برای حفظ چشم) و انوکلیشن (برداشتن چشم).
لیزر درمانی
در لیزر درمانی از پرتوهای متمرکز لیزر برای تخریب بافت چشم استفاده می‌شود.
RT
در این روش درمانی از اشعه ایکس یا ذرات دیگر (مانند تابش پرتو خارجی که در آن به جای اشعه ایکس از فوتون‌ها) استفاده می‌شود.
ChT
در این روش درمانی از داروهای تزریقی داخل وریدی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی و حمله به سلول‌هایی که به سرعت تکثیر می‌شوند استفاده می‌شود ولی این احتمال نیز وجود دارد که برخی از سلول‌های دیگر مانند سلول‌های مغز استخوان، پوشش دهان و روده و فولیکول‌های مو نیز دچار آسیب‌دیدگی شوند. این داروها، عوارض جانبی هم دارند. عوارض جانبی این داروها به نوع و میزان مصرف داروها، نحوه استفاده و طول دوره درمان بستگی دارد. عوارض جانبی شایع ChT سیستماتیک عبارتند از ریزش مو، زخم دهان، بی‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ، اسهال یا یبوست، افزایش احتمال ابتلا به عفونت، کبودی یا خونریزی و احساس خستگی مفرط. برخی داروها ممکن است عوارض جانبی دیگری داشته باشند. داروهایی نظیر اندانسترون، پرومتازین و دیفن هیدرامین نیز ممکن است برای کنترل حالت تهوع و استفراغ تجویز شوند.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی ها، سیتوکین ها، آنتی بادی‌های مونوکلونال و واکسن‌ها از جمله امیدبخش‌ترین روش‌های درمان ملانوما لیمفوما هستند. این داروها باعث تحریک سیستم ایمنی بدن برای حمله به سلول‌های سرطانی می‌شوند. اپیلیماماب (یرووی) و آنتی بادی مونوکلونال، فعالیت‌های عمومی سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کنند. داروهایی مانند نیوولوماب و پمبرولیزوماب (کیترودا) که واکنش‌های سیستم ایمنی بدن را علیه سلول‌های سرطانی تحریک می‌کنند برای درمان ملانومای پوستی مورد آزمایش قرار گرفته‌اند. این داروها ممکن است در درمان ملانومای چشم نیز مؤثر واقع شوند.
درمان‌های هدفمند
با این که داروهای هدفمند و داروهای ChT استاندار به طرق مختلفی عمل می‌کنند اما درمان هدفمند نیز ممکن است در زمانی که ChT مؤثر واقع نشود مورد استفاده قرار می‌گیرند. بیشتر ملانومای چشمی باعث ایجاد تغییر در ژن‌های GNAQ یا GNA11 شده و پروتئین‌های تولید شده توسط این ژن‌ها بخشی از مسیر سیگنال MAPK که به رشد سلول‌ها کمک می‌کند است. عوامل زیر به طور خاص برای سرطان چشم تأیید نمی‌شوند اما مطالعه بر روی انها ادامه دارد و برای درمان برخی انواع سرطان‌های چشم نیز به کار برده می‌شوند. سلومتینیت، پروتئین MEK که بخشی از مسیر MAPK است را هدف قرار می‌دهد. مشخص شده است که این داروها باعث کاهش سرعت رشد ملانومای پیشرفته چشم می‌شوند ولی آن را درمان نمی‌کنند و فقط به طور موقتی این سلول‌ها را جمع می‌کنند. سوتراستائورین، یک داروی تحقیقاتی است که پروتئین کیناز C را هدف قرار داده و ممکن است علیه سلول‌های دارای جهش GNAQ مؤثر واقع شود. داروهایی مانند سانیتینیب (ساتنت)، سورافنیب (نگزاوار)، وورینوستات (زولینزا) و اورولیموس (افینیتور) برای درمان برخی انواع سرطان‌ها به کار برده می‌شوند و به درمان سرطان چشم نیز کمک می‌کنند. داروهای آنتی آنژیوژنیک مانند بواسیزوماب (آواستین) نیز عروق خونی که تومور را تغذیه می‌کنند را مورد هدف قرار می‌دهند.
آیا می‌توان از ابتلا به سرطان چشم پیشگیری کرد؟
خطرات شغلی شایع‌ترین عواملی هستند که احتمال ابتلا به سرطان چشم را افزایش می‌دهند. اگر شما در یک کارخانه شیمیایی کار می‌کنید یا جوشکاری انجام می‌دهید همیشه از عینک‌های محافظ چشم استفاده کنید. ماهیگیران، کشاورزان و کارگران تمیزکاری نیز بیش از سایرین در معرض ابتلا به سرطان چشم هستند. درست همانند ملانومای پوستی، شما می‌توانید با اجتناب از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید از ابتلا به سرطان چشم پیشگیری کنید.
از عینک‌های محافظ اشعه ماورا بنفش که دور چشم را می‌گیرند استفاده کنید و عینک‌های آفتابی که 99 تا 100 درصد اشعه‌های ماوراءبنفش را مسدود می‌کنند به کار گیرید. مشکلات چشمی مانند آسیب‌دیدگی و جراحت‌های چشم را به سرعت درمان کنید تا از بروز سرطان چشم پیشگیری شود. غذاهای سرشار از ویتامین‌های مختلف مصرف کرده و روش‌های دیگر پیشگیری را نیز به کار گیرید.
زندگی افراد مبتلا به سرطان چشم
پس از پایان درمان، شما باید به طور دوره‌ای به متخصص مراجعه کرده و آزمایش‌های لازم را نیز انجام دهید. ملانومای چشم ممکن است به کبد برگردد بنابراین باید تحت نظارت دقیق پزشک باشید. اگر یک چشم شما تخلیه و برداشته شده است هنوز می‌توانید با یک چشم خود به اندازه کافی ببینید اما ممکن است تنظیم بینایی شما چند ماه طول بکشد. در این صورت شما همیشه با تعیین و تخمین مسافت مشکل خواهید داشت.
پس از این که درمان سرطان شما پایان یافت ممکن است از بازگشت دوباره سرطان واهمه داشته باشید که یک امر طبیعی است. اگر شما در حال غلبه بر بیماری خود هستید باید از پزشک، درمانگر یا افراد دیگر که سرطان را تجربه کرده‌اند کمک گرفته و از حمایت آنها برخوردار شوید.
