ناخنک چشم (Pterygium) یا زائده روی سفیدی چشم توموری است که روی لایه ملتحمه یا غشای مخاطی‌ای که سفیدی چشم را پوشش داده و روی قرنیه قرار گرفته است رشد کرده است. قرنیه لایه شفافی است که روی چشم را پوشش داده است. این تومور خوش خیم یا غیر سرطانی اغلب مثلثی شکل است. ناخنک معمولا مشکل خاصی ایجاد نکرده و نیاز به درمان ندارد، اما اگر اختلالی برای دید فرد ایجاد کند، می‌توان آن را با جراحی خارج کرد.
علل ایجاد ناخنک چشم
اگر چه ناخنک در بین موج سواران و کسانی که زیاد به سواحل می‌روند رواج زیادی دارد، اما این افراد تنها کسانی نیستند که ممکن است به ناخنک مبتلا شوند. برخی از علل شایع ناخنک عبارتند از:
• به مدت طولانی در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار گرفتن: خطر ابتلا به ناخنک در افرادی که به خاطر کار یا تفریح زمان زیادی را در خارج از منزل سپری میکنند، به شدت افزایش پیدا میکند. این مساله در افرادی که در مناطقی با آب و هوای گرم زندگی میکنند بیشتر رخ میدهد.
• ابتلا به خشکی چشم در گذشته: کسانی که دچار خشکی چشم هستند یا سابقه خشکی چشم دارند، بیشتر در معرض ابتلا به ناخنک قرار دارند.
• قرار گرفتن در معرض عوامل محرک: گرد و غبار، شن و باد همگی می‌توانند موجب ایجاد ناخنک شده و با تشدید علائم وضعیت آن را بدتر کنند.
• سابقه خانوادگی: بعضی محققان معتقدند که افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به ناخنک را دارند بیشتر احتمال دارد به ناخنک مبتلا شوند.
ناخنک چه علائمی دارد؟
ناخنک همیشه علامتی ایجاد نمی‌کند. اگر هم علائمی داشته باشد، معمولا خفیف هستند. علائم و نشانه‌های رایج ناخنک عبارتند از: قرمزی، تاری دید چشم و سوزش چشم. بیمار ممکن است احساس سوزش یا خارش نیز در چشم خود داشته باشد. در صورتی که ناخنک آنقدر بزرگ شود که روی قرنیه را بپوشاند، میتواند بینایی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در صورتی که ناخنک ضخیم یا بزرگ باشد نیز میتواند موجب شود فرد احساس کند یک شئی خارجی در چشمش وجود دارد. کسی که به زائده روی سفیدی چشم مبتلا باشد به علت ناراحتی که ایجاد میشود ممکن است دیگر نتواند از لنزهای تماسی استفاده کند.
عوامل خطر
• در اغلب موارد ناخنک در افراد زیر 20 سال ایجاد نمی‌شود. در بیماران 20 تا 40 ساله ناخنک بیشتر به شکل تکی رشد میکند، در حالی که در افراد بالاتر از 40 سال بیشتر احتمال دارد چندین ناخنک ایجاد شود.
• احتمال ابتلا به ناخنک در مردان دو برابر زنان است.
• احتمال ابتلا به ناخنک در افرادی که در مناطق نزدیکتر به خط استوا زندگی میکنند، به علت قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش شدیدتر، بیشتر است.
• ترکیبی از عوامل – ممکن است ناخنک به خاطر قرار گرفتن در معرض ترکیبی از چند مورد از عواملی که در بالا ذکر شد ایجاد شود.
ناخنک چقدر خطرناک است؟
ناخنک ممکن است منجر به آسیب و جراحت شدید روی قرنیه شود، اما این مساله نادر است. خراشیدگی و زخم قرنیه نیاز به درمان دارد، زیرا میتواند باعث از بین رفتن بینایی شود. در موارد جزئی، روش درمان معمولا شامل استفاده از قطره یا پماد چشمی برای درمان التهاب است. در موارد جدی‌تر، ممکن است لازم به جراحی برای برداشتن ناخنک باشد.
در صورت ابتلا به ناخنک چشم چه زمانی نیاز است به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه ناخنک چشم به ندرت باعث عارضه خطرناکی میشود، اما به خاطر تاثیری که در ظاهر بیمار ایجاد میکند ممکن است باعث اضطراب فرد شود. اگر شکل ظاهری که ناخنک در چشمتان ایجاد کرده باعث نگرانی شماست می‌توانید به پزشک مراجعه کنید و در صورتی که ناخنک باعث تار شدن دیدتان شود لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.
ناخنک چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورتی که متوجه بروز هر یک از نشانه‌های ناخنک در چشم خود شدید – به خصوص در ناحیه تخم چشم – لازم است به یک چشم پزشک مراجعه کنید. چشم پزشک با معاینه چشم و پرسیدن برخی سوالات قادر به تشخیص وضعیت شما خواهند بود- از جمله این سولات این که : ” آیا وقت زیادی را خارج از منزل صرف می‌کنید؟ آیا سابقه خانوادگی ابتلا به ناخنک دارید؟ ” چشم پزشک احتمالا چشم را با میکروسکوپ مخصوصی به نام لامپ اسلیت نیز بررسی خواهد کرد.
اگرچه ناخنک چشم خوش خیم و قابل درمان است، اما پزشک حتما باید در هنگام تشخیص، احتمال دیگر مشکلات جدی چشم مانند ترومای تخم چشم و یا کارسینوم ( سرطان) سلول سنگفرشی، را نیز بررسی کند.
چشم پزشک میتواند ناخنک را با معاینه چشم به کمک لامپ اسلیت تشخیص دهد. پزشک به کمک نور و بزرگنمایی این لامپ میتواند چشم را به خوبی مشاهده کند. ممکن است پزشک لازم ببیند آزمایش‌های دیگری نیز انجام شوند، در این صورت این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
• آزمون حدت بینایی. در این آزمون بیمار باید یک سری حروف و علائم را از روی یک نمودار بخواند.
• توپوگرافی قرنیه. این آزمایش در واقع یک نقشه برداری پزشکی است که برای اندازه‌گیری تغییرات انحنای قرنیه استفاده میشود.
• عکس گرفتن از چشم. در این ازمایش برای دنبال کردن سیر رشد ناخنک تصاویری از چشم تهیه میشود.
ناخنک چشم چگونه درمان میشود؟
ناخنک معمولا به درمان نياز ندارد، مگر آنکه ديد را مسدود کرده و باعث ناراحتي شديد شود. ممکن است لازم باشد بیمار هر چند وقت یکبار برای بررسی این که ایا ناخنک موجب مشکلاتی برای دید او شده یا نه به چشم پزشک خود مراجعه کند.
داروها
اگر ناخنک سبب سوزش و ناراحتی یا قرمزی زیادی شود، پزشک ممکن است برای کاهش التهاب قطره یا پمادهای چشمی حاوی کورتون تجویز کند.
جراحی
اگر استفاده از قطره و یا پماد چشم تاثیری در کاهش علائم نداشته باشد، پزشک ممکن است برای برداشتن ناخنک جراحی انجام دهد . در مواقعی که ناخنک باعث از دست رفتن بینایی و یا مشکلی به نام آستیگماتیسم که منجر به تاری دید میشود، بشود نیز جراحی نیز انجام میشود. اگر می‌خواهید به خاطر ظاهر نازیبایی که ناخنک ایجاد آن را خارج کنید می‌توانید با پزشک خود در مورد روش‌های جراحی صحبت کنید.
انجام این گونه جراحی‌ها خطراتی نیز دارد. در بعضی موارد، ناخنک پس از جراحی مجددا عود میکند. ممکن است چشم پس از جراحی خشک و تحریک پذیر شود. پزشک میتواند داروهایی برای کاهش خطر ابتلای مجدد به ناخنک پس از جراحی تجویز کند.
محافظت از چشم در مقابل اشعه ماوراء بنفش
اگر ناخنک کوچک بوده ، درد نداشته باشد و هیچ مشکلی برای بینایی فرد ایجاد نکرده باشد، ممکن است چشم پزشک به بیمار توصیه کند در هنگام خروج از منزل از کلاه و عینک آفتابی استفاده کند. حفاظت از چشم در برابر اشعه ماوراء بنفش، میتواند رشد ناخنک را متوقف کند. توصیه میشود بیمار از عینکهای آفتابی با فریم رپ ارآند(Wraparound) که از قوس صورت تبعیت کرده و چشم‌ها را کاملا می‌پوشاند استفاده کند. بر خلاف عینکهای آفتابی معمولی، که فقط از روبرو چشم‌ها را در برابر آفتاب محافت میکنند، عینکهای آفتابی رپ‌ارآند از چشم‌ها در برابر اشعه ماوراء بنفشی که از دو طرف صورت به چشم وارد میشود نیز محافظت میکند. چشم پزشک هر یکی دو سال یکبار ناخنک را بررسی میکند تا مطمئن شود اندازه آن رو به افزایش نیست.
چگونه می‌توان از ابتلا به ناخنک جلوگیری کرد؟
در صورت امکان، از قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی‌ای که می‌توانند باعث ایجاد ناخنک شوند خودداری کنید . استفاده از عینک آفتابی یا کلاه برای محافظت از چشم در برابر نور خورشید، باد و گرد و غبار نیز به جلوگیری از ابتلا به ناخنک کمک میکند. عینک آفتابی مورد استفاده باید از چشم در برابر اشعه ماوراء بنفش (UV) نیز محافظت کند. اگر کسی در حال حاضر ناخنک داشته باشد، با محدود کردن مواجهه خود با موارد زیر میتواند کاری کند که رشد ناخنک کند شود:
• باد
• گرد و خاک
• گرده گل و گیاه
• دود
• نور خورشید
در صورتی که با جراحی ناخنکی را از چشم خود خارج کرده باشید، اجتناب از این شرایط همچنین میتواند به جلوگیری از عود آن نیز کمک کند.
خوشبختانه، اقدامات متعدد و ساده‌ای وجود دارند که با انجام آنها می‌توانید از چشم خود محافظت کرده و از ایجاد و ابتلا به ناخنک جلوگیری کنید. به عنوان مثال می‌توانید:
• از کلاه‌هایی با لبه و نقاب پهن استفاده کنید: کلاه‌های نقاب‌دار و کلاه‌های پهن لبه‌دار می توانند از چشم در برابر نور خورشید محافظت کنند.
• از قطره‌های مرطوب کننده چشم ( اشک مصنوعی) استفاده کنید: زمانی که در مناطق بسیار خشک، بادخیز و یا پر گرد و خاک هستید، از قطره‌های مرطوب کننده چشم معمولی که بدون نسخه می‌توان تهیه کرد استفاده کنید تا سطح چشمانتان را به خوبی مرطوب و روان نگه دارید.
سوالات متداول در مورد جراحی ناخنک
آیا برداشتن ناخنک باعث بهبود بینایی خواهد شد؟
در صورتی که ناخنک موجب اعواج ( انحنا و انحراف) قرنیه (لایه شفاف روی چشم ) شده باشد ممکن است بعد از یک جراحی موفقیت آمیز، بینایی شما بهبود یابد و در نتیجه تقریبا به عینک جدیدی نیاز خواهید داشت. گاهی اوقات، ممکن است زخم و خراشیدگی و انحراف قرنیه حتی پس از یک جراحی موفقیت آمیز و بدون وجود ناخنک همچنان باقی بماند.
سایر اعضای خانواده من ناخنک دارند. آیا ناخنک ارثی است؟
ناخنک به طور معمول ارثی نیست. با این حال، معمولا اعضای یک خانواده اغلب در معرض میزان مشابهی از نور خورشید قرار می‌گیرند و همین مساله ممکن است دلیل آن باشد که چند نفر از اعضای یک خانواده به ناخنک مبتلا باشند.
جراحی ناخنک چقدر طول می‌کشد ؟
در صورتی که اولین باری باشد که فرد جراحی برداشت ناخنک انجام میدهد، عمل حدود یک ساعت طول خواهد کشید. اگر بیمار قبلا هم این عمل را انجام داده باشد جراحی ممکن است 1-2 ساعت طول بکشد.
آیا استفاده از عینک افتابی پس از جراحی برداشتن ناخنک از عود کردن ان جلوگیری میکند؟
هیچ مدرکی وجود ندارد که استفاده از عینک آفتابی پس از جراحی در احتمال عود مجدد ناخنک تاثیری داشته باشد. با این حال، بهتر است از عینک آفتابی استفاده کنید تا هم چشمتان کمتر در مواجهه با نور آفتاب قرار گیرد ، و هم خطر ابتلا به اب مروارید و سرطان در بافت سطح چشم خود در اینده را کاهش دهید. هر دوی این بیماری‌ها به شدت با میزان مواجهه با نور خورشید در طی چندین دهه زندگی مرتبط هستند.
آیا پس از جراحی برداشتن ناخنک محدودیتی برای من ایجاد خواهد شد؟
پس از جراحی حدودا تا یک ماه نمیتوانید شنا کنید. ممکن است برای چند روز تا یک هفته، به علت دو بینی موقتی و یا ناراحتیهای موقت چشم برای رانندگی یا کار کردن مشکل داشته باشید.
آیا بعد از جراحی نیازی به مرخصی گرفتن از کار خود دارم ؟
بله، تقریبا به مدت یک یا دو هفته پس از جراحی لازم است از کار خود مرخصی بگیرید. در صورت نیازپزشک یک گواهی پزشکی برای کارفرمای شما ارائه میکند تا بتوانید مرخصی استعلاجی بگیرید.
درد شدید بعد از عمل تا چه مدت ادامه خواهد داشت؟
معمولا فقط برای 1-3 روز نیاز به استفاده از قرص مسکن دارید.
پس از جراحی، برای کنترل درد چه دارویی برایم تجویز خواهد شد؟
جراحی تحت بیهوشی‌ای با نام بی حسی موضعی پری‌بولبار انجام میشود که تاثیر آن 4-6 ساعت پس از جراحی ادامه خواهد داشت. برای 24 تا 48 ساعت بعد از جراحی به بیمار قرص‌های مسکن حاوی آرام بخشی مثل مرسیندول یا پانادین فورت و امثال آن نیز خواهند داد.
چرا بعد از عمل دچار دو بینی می‌شوم؟
در جراحی برداشتن ناخنک روی یک عضله چشم که مسئول چرخش چشم به سمت بینی است باز میشود. تورم اطراف این ناحیه برای یکی دو هفته بعد از جراحی مانع از عملکرد مناسب این عضله میشود و بنابراین چشم در طول این مدت به خوبی به سمت داخل نمی‌چرخد، اگرچه حرکت عضلاتی از چشم که تحت تاثیر جراحی قرار نگرفته‌اند به خوبی انجام میشود.
چرا باید بعد از جراحی از قطره چشم استفاده کنم؟
لازم است به مدت یک هفته پس از عمل، از قطره آنتی بیوتیک در چشم خود استفاده کنید تا خطر ابتلا به عفونت تا زمانی که پوشش روی چشم التیام می‌یابد ( که حدود یک هفته طول می‌کشد) کاهش پیدا کند. قطره دیگری که لازم است برای 9 هفته استفاده شود، قطره استروئید یا کورتون است که استفاده از آن نیز برای کاهش خطر عود کردن ناخنک و افزایش سرعت بهبود چشم ضروری است.
هزینه عمل جراحی برداشتن ناخنک چشم به عوامل زیادی بستگی دارد که در بخش زیر به آنها اشاره می‌کنیم:
- اندازه و ضخامت ناخنک
- محل تشکیل ناخنک چشم
- تعداد ناخنک ایجاد شده در یک چشم
- وجود بافت طبیعی کافی برای انجام گرفت یا وجود گرافت غشای آمنیوتیک موردنیاز برای استفاده
- سابقه انجام عمل جراحی برای برداشتن ناخنک چشم در گذشته
از وضعیت ناخنک چشم خود ناراحت هستم، پس از عمل چشم چگونه دیده میشود؟
در صورتی که پس از عمل ناخنک چشم برنگردد حدود ۶ ماه پس از عمل نمیتوانید به کسی بگویید که کدام چشم شما جراحی شده است. در صورتی که این عمل جراحی روی ناخنک انجام شود که قبلاً خارج شده است ممکن است از لحاظ زیبایی کمی دچار مشکل شوید. با این حال پس از عمل عروق خونی به طور طبیعی در ناحیه مورد نظر عمل میکنند که وجود آنها برای سلامت چشم کاملاً ضروری است.
آیا ناخنک چشم یک نوع سرطان است؟
ناخنک چشم درمان سرطان نیست اما در حدود ۱۰ درصد از موارد ممکن است برخی شواهد وجود داشته باشد که نشان دهد تغییرات پیش سرطانی در هنگام برداشتن ناخنک چشم توسط چشم پزشک دیده شده است. این امر بدین معنا نیست که فرد بعدا دچار سرطان میشود اما نشان میدهد که قرار گرفتن بیش از حد در مقابل نور خورشید باعث به وجود آمدن ناخنک چشم و سرطان روی سطح چشم خواهد شد. این مسئله همچنین نشان میدهد که چرا زائده‌های حاصل از ناخنک چشم به لابراتوار فرستاده میشوند تا ارزیابی و بررسی شود. در صورتی که هر گونه احتمالی مبنی بر وجود سرطان مطرح شود پزشک آزمایشگاه آن را در یک نامه کتبی برای چشم پزشک ارسال خواهد کرد. در صورتی که یک توده در قسمت داخلی چشم و در امتداد بینی در طی چندین دهه به وجود بیاید میتواند نشان دهنده تغییرات پیش سرطانی باشد و ربطی به خود ناخنک چشم نداشته باشد.
آیا ناخنک چشم همان آب مروارید است؟
پاسخ این سوال منفی است و آب مروارید اختلالی است که به علت بالا رفتن سن به وجود میآید و بر روی عدسی فوکوس کننده درون چشم تاثیر می‌گذارد. ناخنک چشم به تغییر گفته میشود که روی سطح چشم به وجود میآید و اغلب در افراد جوان نیز ایجاد می‌گردد. آب مروارید به طور طبیعی در مراحل اولیه بر روی بینایی فرد تاثیر می‌گذارد.
آیا ناخنک چشم باعث نابینایی میشود؟
به ندرت پیش میآید که ناخنک چشم باعث نابینایی شود اما اگر این اختلال درمان نگردد میتواند به طور جدی باعث بروز اختلال در بینایی شود.
آیا انجام دادن جراحی ناخنک چشم در تابستان ضرر دارد؟
هیچ‌گونه شواهد و مدارکی وجود ندارد که نشان دهد عمل جراحی ناخنک چشم باید در یک فصل خاص انجام شود.
آیا ریسک بروز عفونت در این نوع عمل جراحی وجود دارد؟
همیشه ریسک بروز عفونت در این عمل جراحی وجود دارد به همین دلیل شما باید به مدت یک هفته از قطره آنتی بیوتیک چشمی استفاده کنید و تا دو هفته پس از عمل هنگام خارج شدن از منزل و ورود به یک محیط آلوده یا هنگام دوش گرفتن از بانداژ استریل استفاده نمائید. ریسک بروز عفونت دو هفته پس از عمل کمتر خواهد شد.
دوبینی چه مدت پس از عمل از بین میرود؟
معمولاً دو بینی پس از عمل طی مدت یک هفته از بین میرود البته دوبینی در هنگام نگاه کردن سریع از راست به چپ به وجود میآید و ممکن است تا چند ماه از بین نرود. این اختلال در هنگام انجام حرکات عادی چشم قابل مشاهده نیست.
قرمزی چشم کی از بین میرود؟
معمولاً قرمزی چشم طی مدت ۴ هفته بهبود پیدا میکند البته ممکن است گاهی اوقات به مدت ۶ تا ۸ هفته مقداری خون و کبودی روی سطح سفیدی چشم بماند.
التهاب چشم کی از بین میرود؟
التهاب چشم معمولاً طی مدت ۲ تا ۴ هفته از بین خواهد رفت.
تورم پلک کی از بین میرود؟
معمولاً تورم پیک طی مدت ۲ تا ۳ هفته بهبود پیدا میکند.
کی پزشک بخیه‌ها را می‌کشد؟
معمولاً پزشک از بخیه‌های جذبی استفاده میکند که نیازی به کشیدن ندارند و طی مدت ۴ تا ۶ هفته جذب میشوند. در این دوران شما آنها را احساس نمی‌کنید زیرا پس از یک هفته نرم میشوند و پس از آن اصلاً متوجه آنها نخواهید شد.
چرا چسب زدن در استفاده از بانداژ روی چشم ضروری است؟
چسب زدن و استفاده از بانداژ روی چشم در دوران بهبود چشم شما را تمیز نگه می‌‌دارد و به چشم کمک میکند دچار عفونت نشود. شما باید به مدت یک تا دو هفته پس از جراحی از بانداژ استفاده کنید.
آیا لازم است عینکم را عوض کنم؟
خارج کردن ناخنک چشم باعث میشود انحنای قرنیه حالت طبیعی پیدا کنند و این امر بدین معنا است که عینک قدیمی شما با انحنای جدید قرنیه همخوانی ندارد. اگر قبل از جراحی از این که استفاده نمی‌کنید گاهی اوقات لازم است پس از عمل از عینک استفاده نمایید.
باید تا چه مدت پس از عمل از قطره چشمی استفاده کنم؟
شما باید به مدت سه هفته از زمانی که از خواب بیدار می‌شوید هر دو ساعت یک بار و پس از آن به مدت ۶ هفته روزی ۴ بار از قطره چشم استفاده کنید.
آیا استفاده از قطره استروئیدی عوارض دارد؟
در تعداد کمی از بیماران استفاده از قطره استروئیدی میتواند باعث افزایش فشار درون چشم شود و منجر به بروز آب سیاه گردد. معمولاً افزایش فشار درون چشم در مراجعه به پزشک برای انجام معاینات مربوطه تشخیص داده میشود و پزشک به درمان فشار بیش از حد درون چشم می‌پردازد و به این ترتیب از شما می‌خواهد از مصرف قطره چشم خودداری کنید تا فشار درون چشم به حالت عادی برگردد. در تعداد کمی از موارد فشار درون چشم همچنان بالا می‌ماند و باعث به وجود آمدن مشکلات جدی خواهد شد و بیمار به درمان تخصصی نیاز خواهد داشت.
