درمان انحراف چشم در بزرگسالان : هرآنچه باید بدانید!

استرابیسم یا انحراف چشم به وضعیتی گفته می‌شود که چشم‌ها با یکدیگر هماهنگی کافی ندارند و به دو سوی متفاوت نگاه می‌کنند. در صورتی که این مشکل در بزرگسالان بروز کند به آن انحراف چشم بزرگسالان گفته می‌شود. بزرگسالان نیز می‌توانند از برخی روش‌های درمان انحراف چشم که برای کودکان به کار گرفته می‌شود، بهره ببرند. در این مقاله، به بررسی روش های درمان این بیماری در بزرگسالان خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این روش‌ها تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.

درمان انحراف چشم در بزرگسالان چیست؟

برای درمان انحراف چشم در بزرگسالان روش‌های درمانی مختلفی مانند تمرینات چشم، عینک‌های منشوری و جراحی عضلات چشم وجود دارد. در این بین، جراحی عضله‌ی چشم، پرکاربردترین روش درمانی است. اغلب بزرگسالان مبتلا به انحراف چشم می‌توانند به نحو موفقیت‌آمیزی، این مشکل را با جراحی برطرف کنند. هدف از انجام جراحی انحراف چشم، شل یا سفت کردن عضلات کاسه‌ی چشم که مسئول حرکت دادن چشم هستند، است.

علت چرخش چشم

نکته نهایی که باید درباره چرخش چشم تعیین شود، علت آن است. علت اصلی استرابیسم بیمار، نقش بسیار بزرگی در تعیین گزینه‌های درمانی و میزان بهبود بینایی با درمان و در نتیجه، بهبود شرایط بیمار دارد.

استرابیسم می‌تواند ناشی از انواع حوادث مختلف یا عوارض پزشکی، مانند آسیب عضله یا عصب، زخم، تومور مغزی یا آنوریسم باشد. معمولاً این وضعیت در چند سال اول زندگی ایجاد شده است.

استرابیسم در افراد دچار این وضعیت، نشانه‌ای از عدم کارکرد موثر قوه بینایی آن‌ها است.

اگرچه انواع استرابیسم می‌تواند متفاوت باشد اما هدف درمانی آن یکسان است که این هدف عبارت است از وادار کردن تمام سیستم بینایی به کار کردن موثر تا حد امکان، به نحوی که تاثیر منفی بر عملکرد فرد در مدرسه، محل کار یا زمینه‌های ورزشی نداشته باشد.

علائم

افراد مبتلا به انحراف چشم علائم زیر را دارند:

• خستگی مفرط چشم
• دوبینی
• تاربینی
• احساس کشیده شدن بافت‌ها در اطراف چشم
• مشکل در خواندن
• عدم تشخیص عمق در بینایی

بسیاری از افراد مبتلا به انحراف چشم به خاطر عدم توانایی تمرکز در بینایی  برای تمرکز کردن روی چیز مشخصی معمولاً سر خود را می‌چرخانند. این افراد همچنین نمی‌توانند ارتباط نگاهی مستقیم با دیگران داشته باشند که این موضوع می‌تواند موقعیت اجتماعی آن‌ها را دچار مشکل کند.

درمان انحراف چشم

در افراد بزرگسال می‌توان با روش‌های مختلفی انحراف چشم را درمان کرد از جمله:

• تمرینات عضلات چشم
• عینک‌های منشوری
• جراحی عضله چشم

تمرینات عضلات چشم

چشم شما با شش عضله مختلف احاطه شده است که شما برای بهبود بینایی خود می‌توانید آن‌ها را تمرین دهید. برای برخی از انواع انحراف‌های چشمی، انجام تمرینات چشم می‌تواند مفید باشد. در این نوع از انحراف چشم، شخص نمی‌تواند در هنگام کار یا خواندن چشمان خود را به خوبی روی موضوع مورد نظر متمرکز کند.

انجام برخی کارها مستلزم این است که به اجسام نزدیک مثل کتاب، سوزن، یا صفحه کامپیوتر متمرکز شوید. حرکت هماهنگ چشم‌ها با یکدیگر  و تمرکز چشم‌ها به سمت شی‌ای که در روبه‌رو و مرکز قرار گرفته همگرایی بینایی نامیده می‌شود. پزشک شما می‌تواند برخی تمرینات چشم را به شما تجویز کند  که شما این تمرینات را باید در خانه انجام دهید. این تمرینات به شما کمک می‌کند بتوانید بر روی اجسامی که در نزدیک و روبه‌روی شما قرار گرفته‌اند نیز تمرکز کنید. در سایر موارد انحراف چشمی، انجام تمرینات چشم به ندرت مفید هستند.

عینک‌های منشوری

عینک‌های منشوری می‌توانند انحراف خفیف چشم را برطرف کنند. منشور یک لنز گوه مانند شفاف است که اشعه‌های نوری را خم کرده و سپس منتشر می‌کند. هنگامی که منشور روی عینک قرار می‌گیرد، تصویر را به نحوی چرخش می‌دهد که هر دو چشم یک تصویر واحد را ببینند. منشور ممکن است روی شیشه عینک قرار بگیرد و یا از ابتدا مخصوص فرم عینک ساخته شود و داخل فرم قرار گیرد. عینک‌های منشوری معمولاً تأثیری در درمان دوبینی شدید و انحراف‌های زیاد ندارند.

جراحی عضله چشم

جراحی چشم، پرکاربردترین روش برای درمان انحراف چشم در بزرگسالان است. مشکل انحراف چشم معمولاً بر اثر ضعیف بودن (شل بودن) یا منقبض بودن بیش ‌از حد عضله چشم ایجاد می‌شود. متخصص جراحی چشم می‌تواند عضلات مورد نظر در چشم را طی جراحی، سفت کند، آزاد کند یا آن‌ها را جابه‌جا کند به نحوی که عضلات چشم به طور هماهنگ با یکدیگر عمل کنند.

عمل تضعیف عضله چشم  برای رفع انحراف عمودی چشم انجام می‌شود. در عمل جراحی تضعیف عضله چشم (recession) جراح عضله‌ی فوقانی چشم را از چشم جدا می‌کند و در جایی کمی عقب‌تر عضله را مجدداً به چشم متصل می‌کند تا بدین طریق قدرت کشش عضله را کاهش دهد. این عمل در صورتی انجام می‌شود که عضله‌ی چشم بیش ‌از حد منقبض باشد. در مقابل، در صورتی که یکی از عضله‌های فوقانی چشم  بیش‌ازحد ضعیف باشد، جراحی تضعیف عضله چشم بر روی عضله‌ی مقابل آن (عضله‌ی آنتاگونیست) انجام می‌شود تا عضله‌ها با یکدیگر متعادل و هماهنگ شوند.

زمانی که انحراف چشم افقی باشد، جراح شما عضله‌های خارجی رکتوس چشم (که در گوشه‌ی  خارجی چشم قرار دارند) را کوتاه می‌کند. در این جراحی، عضله بریده می‌شود و سپس دو سر آن در نقطه‌ی دیگری مجدداً به هم بخیه زده می‌شود (عمل resection). با این حالت عضلات خارجی چشم در واقع قوی‌تر می‌شوند و بیشتر می‌توانند چشم را به سمت کناره خارجی چشم حرکت دهند. این کار موجب هماهنگی بیشتر چشم‌ها و قرارگیری مرکز چشم در راستای صحیح می‌شود.

فواید جراحی برای درمان انحراف چشم

جراحی انحراف چشم در بزرگسالان معمولاً به طور سرپایی انجام می‌شود اما به طور کلی، نیاز به بستری شدن و بیمار بستگی به شرایط عمومی سلامت او و ترجیح جراح بستگی دارد. بعد از جراحی، اغلب بیماران می‌توانند ظرف چند روز به تمامی فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهند. بسته به شدت انحراف چشم، ممکن است در مواردی به بیش از یک بار جراحی برای درمان انحراف چشم نیاز باشد. مزایای جراحی عبارتند از:

• موجب بهبود راستای قرارگیری چشم‌ها می‌شود.
• دوبینی چشم‌ها را بهبود می‌دهد یا به طور کلی از بین می‌برد.
• عملکرد هماهنگ چشم‌ها را بهبود می‌دهد یا به طور کامل بازیابی می‌کند (عملکرد بصری دو طرفه)
• خستگی مفرط چشم‌ها را کاهش می‌دهد.
• دید محیطی چشم‌ها را افزایش می‌دهد.
• موقعیت‌های اجتماعی و شغلی بیمار را بهبود می‌دهد.

جراحی بخیه‌های تنظیمی

برای هماهنگ کردن دقیق و کامل دو چشم با یکدیگر ممکن است جراح شما از بخیه‌هایی برای تنظیم دقیق‌تر موقعیت قرارگیری چشم‌ها استفاده کند. با انجام این کار، موقعیت چشم‌ها با دقت بالاتری تنظیم می‌شود. اگر قرار باشد از بخیه‌های تنظیمی استفاده شود، جراحی چشم در دو مرحله انجام می‌شود. در مرحله‌ی اول، عضله‌ی  چشم با بخیه‌های مخصوص جابه‌جا می‌شود. مرحله‌ی دوم معمولاً بلافاصله بعد از بیدار شدن شما از بیهوشی و با استفاده از قطره بی‌حس‌کننده چشم انجام می‌شود و در آن بخیه‌ها مجدداً تنگ یا گشاد می‌شوند تا راستای قرارگیری چشم دقیقه تنظیم شود. معمولاً در اغلب موارد دیگر نیازی به تغییر حالت گره‌های اولیه نیست و این گره‌ها تبدیل به گره استاندارد می‌شوند.

دارو

• قطره‌های چشم یا پماد پس از عمل جراحی در چشم شما ریخته می‌شوند.
• ممکن است برای استفاده دارو در منزل نیز نسخه دریافت کنید.

تمرینات چشم

ممکن است از شما خواسته شود تا چشمان خود را از بالا به پایین و از یک طرف به طرف دیگر حرکت دهید، این کار را ۴ بار در روز و هر بار به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه انجام دهید. انجام این کار برای اطمینان از اینکه ماهیچه‌ها دچار زخم نمی‌شوند و به شما در دیدن همه جهات کمک می‌کنند، انجام می‌گردد.

اقدامات مراقبتی در منزل

اقداماتی که برای مراقبت از چشم بعد از درمان آن باید انجام داد عبارتند از:

• چشم‌های خود را نمالید.
• از لمس کردن چشم‌های خود اجتناب کنید.
• قبل و بعد از انجام مراقبت‌های چشمی، دستان خود را بشویید.
• روزانه یک بار و آرامی پلک‌های خود را تمیز کنید. از یک لیف خیس و تمیز برای این کار استفاده کنید.
• تمیز کردن را از زوایای داخلی چشم آغاز کرده و کشش لیف را به سمت بیرون ادامه دهید.
• دو بار از یک بخش لیف استفاده نکنید.
• از وارد کردن فشار به چشم خودداری کنید.
• در صورت احتمال ترشح مایعات از چشم، در خانه بالش خود را با یک حوله بپوشانید.

نحوه ریختن قطره در چشم

• دستهای خود را با آب و صابون بشویید.
• روی صندلی بنشینید؛ در حالی که داروهای خود را بغل دست خود گذاشته‌اید.
• داروهای خود را چک کنید تا اطمینان پیدا کنید که برای هر چشم قطره‌های صحیحی را استفاده می‌کنید. بطری را تکان دهید و درب بطری را بردارید.
• سر خود را به عقب خم کرده و پلک پایینی خود را به سمت گونه بکشید. پلک پایینی شما گود شده و آماده دریافت قطره‌ها می‌شود.
• از دست دیگر خود برای چکاندن قطره به تعداد تجویز شده در چشم استفاده کنید. پلک پایین را رها کرده و به آرامی چشم خود را برای چند ثانیه ببندید.
• به آرامی با یک دستمال تمیز یا یک قطعه پنبه، هر گونه داروی اضافی را از نواحی اطراف چشم خود پاک کنید.

نکته: اگر بیش از یک دارو برای همان چشم تجویز شده است، قبل از استفاده از داروی بعدی، چند دقیقه صبر کنید. همیشه قطره را قبل از استعمال پماد در چشم بریزید.

خطرات درمان انحراف چشم با جراحی

از دست دادن بینایی به خاطر جراحی انحراف چشم در بزرگسالان، عارضه‌ای بسیار نادر است. اما در هر حال این جراحی نیز مانند هر جراحی دیگری عوارضی به همراه دارد. عوارض جانبی احتمالی آن عبارتند از:

• واکنش آلرژیک به بیهوشی
• عفونت
• کاهش بینایی، موقتی
• دوبینی طی یک یا دو هفته پس از جراحی. دوبینی دائمی بسیار نادر است.
• عدم قرارگیری چشم در راستای صحیح

سن مناسب برای جراحی عضله چشم

جراحی انحراف چشم را می‌توان در هر سنی انجام داد اما این جراحی باید در صورتی انجام شود که بتواند علائم بیمار را بهبود داده و سطح کیفیت زندگی او را بالا ببرد. در اغلب موارد، جراحی چشم روشی ایمن، مؤثر  و موفقت‌آمیز برای تمام سنین است. خبر خوب این است که برای انجام این جراحی هیچ‌وقت دیر نیست و حتی بیماران بالای 90 سال نیز می‌توانند این جراحی را انجام دهند.

درد جراحی انحراف چشم

میزان درد و ناراحتی بعد از جراحی چشم زیاد شدید نیست. بیشترین چیزی که بیماران از آن شکایت دارند، سردرد خفیف، احساس کشیده شدن چشم در هنگام حرکت دادن چشم و احساس وجود جسم خارجی در چشم است. این علائم معمولاً تنها چند روز ادامه دارند و سپس برطرف می‌شوند. برای رفع درد بیمار داروهای مسکن کفایت می‌کنند، هر چند در موارد کمی ممکن است نیاز به تجویز مسکن‌های قوی‌تر باشد. اغلب بیماران بعد از چند روز می‌توانند به طور کامل به فعالیت‌های قبلی خود ادامه دهند. برخی از جراحان به بیماران دستور می‌دهند که تا چند هفته از شنا کردن و انجام فعالیت فیزیکی پرفشار خودداری کنند.

میزان موفقیت درمان انحراف چشم با جراحی

اغلب بیماران تنها با انجام یک مرتبه جراحی، بهبودی بسیار زیادی در وضعیت چشمان خود مشاهده می‌کنند. در موارد کمی ممکن است جراحی به طور کامل موفقیت‌آمیز نباشد و یا نتایج جراحی موفق باشد اما این نتایج به مرور زمان تغییر کنند و چشم‌ها مجدداً منحرف شوند. در این موارد لازم است جراحی مجدد انجام شود. اگر بعد از جراحی، بیمار همچنان تا حدودی دوبینی داشته باشد، برای رفع کامل دوبینی از عینک‌های منشوری استفاده می‌شود.