سم بوتولینیوم ماده‌ای است که توسط یک نوع باکتری تولید میشود. این ماده شیمیایی از آزاد سازی یک نوع پیام رسان شیمیایی که استیل کولین نام دارد و باعث انقباض عضلات میشود پیشگیری می‌نماید. میتوان از مقادیر کم تزریق بوتاکس برای کاهش حجم یا قدرت برخی از عضلات استفاده کرد. بوتاکس همچنین برای درمان برخی اختلالات از قبیل بلفارواسپاسم یا اسپاسم نیمی از صورت که یک گروه کوچک از عضلات دچار اسپاسم میشوند استفاده کرد. بوتاکس به درون برخی عضلات خاص تزریق میشود تا حجم آن را کاهش دهد اما تزریق بوتاکس به عنوان روشی برای درمان اسپاسم عضلانی در نظر گرفته نمی‌شود و معمولاً باید هر سه ماه یک بار فرایند تزریق بوتاکس را تکرار کرد که البته این فرآیند به علایم و نشانه‌های شما بستگی دارد.
معمولاً حدود ۲ تا ۳ روز طول میکشد تا سم شروع به اثر گذاری کند و بیشترین میزان اثر گذاری آن معمولاً حدود یک تا دو هفته پس از تزریق خود را نشان خواهد داد.
علت انقباضات چشم چیست؟
قبل از آنکه بتواند یک راه حل برای درمان انقباضات چشم پیدا کنید باید بتوانید علت بروز این مشکل را تعیین نمایید. در بخش زیر به شایع‌ترین علل بروز انقباضات اسپاسمی در عضلات اطراف پلک اشاره می‌کنیم. این دلایل به شرح زیر می‌باشند:
خستگی
خواب ناکافی یکی از علل اصلی انقباضات چشم است. در صورتی که شما استرس داشته باشید یا اینکه دچار بی‌خوابی‌های مکرر شده باشید به احتمال زیاد دچار انقباضات چشم خواهید شد که با بهبود الگوی خواب این مشکل برطرف می‌گردد. در صورتی که شما از یک اختلال خاص از قبیل بی خوابی رنج می‌برید به احتمال زیاد پزشک به شما دارو میدهد تا بتوانید شب را راحت بخوابید.
مصرف کافئین و الکل
تحقیقات متعددی در خصوص تاثیر مصرف کافئین و الکل بر روی بدن انجام شده است و تعداد زیادی از متخصصان عقیده دارند که این فاکتورها ریسک بروز انقباضات چشم را افزایش می‌دهند. نوشیدنی‌های انرژی زا و نوشیدنی‌های کف کننده و همچنین مصرف چای و قهوه حاوی کافئین هستند.
ممکن است شما بدون اینکه متوجه شده باشید میزان مصرف کافئین را افزایش داده باشید که در این حالت کاهش میزان کافئین مصرفی یا نوشیدنی‌های الکلی یا مصرف نوشیدنی‌های گرم و بدون کافئین با بهبود سطح سلامت بدن شما تاثیرات مثبتی را بر روی الگوی خواب شما بگذارد.
استرس
همه افراد در دوره‌های مختلفی از زندگی خود دچار استرس میشوند و بدن هر یک از آنها به صورت متفاوتی به این پدیده واکنش نشان میدهد. انقباضات چشم میتواند یکی از این واکنش‌ها باشد و اغلب میتواند به سایر مشکلات بینایی از قبیل کشیدگی چشم ارتباط داشته باشد. پیدا کردن روش‌هایی برای از بین بردن عامل استرس یا استفاده از استراتژی‌های مخصوص آرام سازی بدن پس از یک اتفاق استرس آور میتواند تنها روش موجود برای پیشگیری از انقباضات چشم تلقی گردد.
کشیدگی چشم
انقباضات چشم میتواند به علت استرسی که به چشم و بینایی شما وارد میشود به وجود بیاید. به عنوان مثال در صورتی که شما به یک عینک جدید یا لنز چشمی نیاز داشته باشید ممکن است دچار علائم و نشانه‌های انقباضات چشم شوید زیر فعالیت چشم شما بسیار افزایش یافته است.
گرفتگی چشم در هنگام استفاده از کامپیوتر شایع است و اغلب به استفاده مکرر از تبلت و گوشی‌های هوشمند ارتباط دارد. در صورتی که شما به مدت طولانی دچار انقباضات چشمی شده باشید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است چشم شما به عینک جدید احتیاج داشته باشد. در صورتی که شما زمان زیادی را با کامپیوتر کار می‌کنید ممکن است چشم پزشک برای شما یک عینک خاص را تجویز کند که از میزان گرفتگی چشم بکاهد.
خشکی چشم
تعداد زیادی از افراد به دلایل مختلف دچار خشکی چشم میشوند. به عبارتی حدود نیمی از جمعیت جهان به علت فرآیند بالا رفتن سن دچار این عارضه میشوند. حال آنکه خشکی چشم در سایر افراد میتواند به استفاده از کامپیوتر یا استفاده از لنز چشمی نامناسب به وجود بیاید.
خشکی چشم همچنین در میان افرادی که از برخی داروهای خاص از قبیل آنتی هیستامین برای کنترل آلرژی یا داروهای ضد افسردگی استفاده میکنند شایع است. همچنین افرادی که به طور مداوم از نوشیدنی‌های الکلی یا نوشیدنی‌های حاوی کافئین استفاده می‌نمایند بیشتر از سایرین دچار خشکی چشم خواهند شد.
علائم و نشانه‌های خشکی چشم با استرس و خستگی و سایر علل بروز انقباضات چشم ارتباط دارد. اگر شما متوجه شده‌اید که به طور مکرر دچار خشکی چشم می‌شوید با چشم پزشک خود صحبت کنید چراکه روش‌های ساده بسیار زیادی وجود دارد که به برطرف شدن این مشکل کمک میکند.
آلرژی
افرادی که آلرژی دارند معمولا دچار آبریزش چشم، خشکی و خارش چشم و تورم آن میشوند. مالیدن چشم در شرایطی که شما دچار آلرژی هستید باعث آزاد شدن هیستامین در بافت پلک و در نهایت ریزش اشک میشود.
شواهد و مدارکی وجود دارد که نشان میدهد آزاد شدن هیستامین میتواند باعث بروز انقباضات چشم میشود در این شرایط شما میتوانید اقدام به خرید قطره یا قرص آنتی هیستامین کنید و بهبود این مشکل کمک نمایید البته مصرف این داروها اغلب با خشکی چشم ارتباط دارد به همین دلیل قبل از شروع به مصرف آنها حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
اختلالات تغذیه‌ای
در میان افرادی که ادعا کرده‌اند دچار انقباضات چشم هستند یک شاخص وجود دارد که نشان میدهد فقدان برخی مواد مغذی از قبیل منیزیم در بروز این مشکل نقش دارد. علی رغم آن که هیچ گونه شواهد و مدارک علمی رسمی در این خصوص وجود ندارد میتوان گفت که تغییر دادن رژیم غذایی میتواند به بهبود این مشکل کمک کند.
اگر شما رژیم غذایی خاصی را دنبال می‌کنید و به این مسئله شک دارید که عدم مصرف برخی مواد غذایی باعث بروز انقباضات چشم شده است بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا به طور کامل شما را راهنمایی نماید.
دسته بندی بلفارواسپاسم
بلفارواسپاسم بر اساس شدت آن اغلب به چند دسته تقسیم میشود که به شرح زیر می‌باشد:
• تیک و انقباض چشم: اکثر افراد در شرایطی که خسته هستند یا استرس دارند دچار پرش خفیف پلک میشوند. گاهی اوقات این انقباضات آنقدر خفیف است که اغلب فقط خود شما متوجه می‌شوید و دیگران متوجه نمی‌شوند. تیک و پرش چشم بسیار شایع هستند اما هیچ درمان واقعی برای آنها وجود ندارد. پرش پلک اگرچه به لحاظ تکنیکی یک نوع بلفارواسپاسم محسوب میشود اختلالی نیست که پزشکان بتوانند از آن تحت عنوان بلفارواسپاسم یاد کنند.
• بلفارواسپاسم: اسپاسم شدید و غیر ارادی عضلات پلک است و معمولا یک نوع شدیدتر اسپاسم پلک محسوب میشود و پزشکان از آن تحت عنوان بلفارواسپاسم یاد میکنند.
• سندروم میگ: در این اختلال فرد دچار حرکات تکراری و غیر ارادی دهان و زبان و همچنین پلک میشود به نحوی که دهان او باز و بسته میشود و لب و زبانش حرکت میکنند. از این اختلال تحت عنوان دیستونی دهانی فکی نیز یاد میشود.
علائم و نشانه‌های بلفارواسپاسم شامل چه مواردی است؟
افرادی که دچار اختلال بلفارواسپاسم میشوند به صورت غیر ارادی پلک می‌زنند، چشمک می‌زنند، چشم آنها می‌پرد یا هر دو چشم و یا یک چشم بسته میشود. این افراد برای باز نگه داشتن چشم خود دچار مشکل هستند. با گذر زمان اسپاسم با شدت و تعداد دفعات بیشتری بر می‌گردد. علائم و نشانه‌های پیشرفت بلفارواسپاسم شامل موارد زیر است:
• اسپاسم در پاسخ به برخی محرک‌های خاص از قبیل خستگی یا نور زیاد
• تکرار اسپاسم در طول روز در حضور عوامل محرک و چه در غیبت آنها
• بسته شدن پلک اجباری برای چند ساعت به علت اسپاسم- اسپاسم همچنین باعث میشود که ابروها به سمت چشم پایین بیایند.
بلفارواسپاسم چگونه تشخیص داده میشود؟
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد و فرایند تشخیص از طریق انجام معاینه جسمانی، بررسی سابقه پزشکی و رد کردن سایر علل احتمالی این مشکل انجام میشود. ممکن است بلفارواسپاسم به صورت اشتباه تشخیص داده شود یا آن که اصلا تشخیص داده نشود زیرا این اختلال با علائم و نشانه‌های مشابه سایر مشکلات چشمی از قبیل پتوز پلک همراه است.
مصرف برخی داروهای خاص از قبیل داروهای ضد روان پریشی و داروهایی که برای درمان بیماری پارکینسون تجویز میشود میتواند باعث بروز علائم و نشانه‌های مشابه بلفارواسپاسم شود. مصرف برخی داروها که از آنها تحت عنوان محرک‌های بلفارواسپاسم یاد میشود نیز در بروز این اختلال نقش دارد.
چگونه میتوان با تزریق بوتاکس به درمان بلفارواسپاسم پرداخت؟
یکی از روش‌های رایج برای درمان بلفارواسپاسم تزریق بوتاکس است.
روش تزریق بوتاکس
پزشک از یک سوزن کوچک برای تزریق مقادیر مناسبی از سم بوتولینیوم به درون نقاط اطراف پلک استفاده میکند و کل فرایند تزریق حدود چند دقیقه طول میکشد.
انتظارات پس از تزریق بوتاکس
شما میتوانید فورا پس از تزریق بوتاکس مجدداً به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازید اما کاملاً مراقب باشید که از مالیدن چشم و پلک خود اجتناب کنید زیرا ممکن است این کار باعث پخش شدن سم به سایر نقاط صورت شود. معمولا اکثر افراد حدود ۱ تا ۱۴ روز پس از تزریق بوتاکس شاهد بهبود علائم و نشانه‌های خود هستند.
در صورتی که پس از تزریق بوتاکس هیچ گونه بهبودی حاصل نشد یا آن که تغییر ایجاد شده بسیار خفیف بود حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. در این شرایط ممکن است پزشک تصمیم بگیرد به تنظیم دوز دارو یا تغییر دادن الگوی تزریق بپردازد.
عوارض جانبی بوتاکس چیست؟
ممکن است سم بوتولینیوم در هنگام تزریق باعث بروز احساس سوزن سوزن شدن شود و در اطراف محل تزریق مقداری کبودی به وجود بیاید.
سم بوتولینیوم فقط باعث ضعیف شدن عضله‌ای میشود که تزریق درون آن انجام شده است با این حال ممکن است تاثیرات آن به سایر عضلات اطراف نیز برسد و به‌ندرت بر سایر نقاط بدن تأثیر می‌‌گذارد. انتشار سم بوتولینیوم و تاثیرگذاری آن بر سایر عضلات میتواند باعث بروز عوارض جانبی شود که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
• بسته نشدن کامل یا ضعیف پلک در هنگام پلک زدن که میتواند باعث بروز خشکی چشم شود و در این حالت مصرف اشک مصنوعی میتواند بسیار سودمند باشد.
• افتادگی پلک بالا
• افتادگی پلک پایین و آب ریزش از چشم
• افتادگی نقاط اطراف دهان در صورتی که تزریق درون گونه انجام شده باشد.
• دوبینی
عوارض جانبی نادر تزریق بوتاکس به شرح زیر می‌باشد:
• بروز واکنش آلرژیک
• بروز مشکل در هنگام صحبت کردن یا بلعیدن مواد غذایی
معمولا عوارض جانبی تزریق بوتاکس طی مدت چند روز یا چند هفته از بین می‌‌رود. اگر چه بروز مشکل در هنگام صحبت کردن و بلعیدن مواد غذایی یا نفس کشیدن پس از تزریق بوتاکس بسیار نادر است فوراً به پزشک مراجعه کنید تا تحت درمان قرار بگیرید.
سایر روش‌های موجود برای درمان بلفارواسپاسم
در صورتی که تزریق بوتاکس به درمان بلفارواسپاسم کمک نکند پزشک برای درمان بیماری روش‌های دیگری را توصیه میکند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
• گاهی اوقات پزشک به تجویز داروهایی از قبیل لیتیوم و دیازپام می‌پردازد اما میزان موفقیت این نوع درمان در افراد مختلف یکسان نیست. هیچ گونه برنامه درمانی استانداردی برای این اختلال وجود ندارد زیرا ممکن است مصرف یک داروی خاص با بهبودی خفیف در یک فرد همراه باشد اما در برخی دیگر از افراد اثر گذاری بالایی داشته باشد. در صورتی که تزریق بوتاکس تاثیری در کنترل بلفارواسپاسم نداشته باشد داروهای محرک از قبیل آرتان میتواند به کنترل آن کمک کند.
• گاهی اوقات از عمل جراحی برای برداشتن قسمتی از عضلات پلک و ابرو که وظیفه باز و بسته کردن پلک را بر عهده دارند استفاده میشود. معمولاً زمانی از این روش استفاده میشود که درمان با تزریق بوتاکس بی نتیجه بوده باشد. در برخی موارد تکرار عمل جراحی ضروری خواهد بود. مایکتومی در بیش از ۸۰ درصد از موارد به بهبود علائم و نشانه‌های بلفارواسپاسم کمک میکند.
سوالات متداول درباره بلفارواسپاسم
آیا انواع مختلف بوتاکس شبیه هم هستند؟
پاسخ این سوال منفی است. انواع مختلف و برندهای متفاوتی از سم بوتولینیوم وجود دارد که دز آنها به طور مستقیم قابل تغییر نیست.
آیا ممنوعیتی در خصوص تزریق بوتاکس وجود دارد؟
خانم‌های باردار و خانم‌هایی که در دوران شیردهی قرار دارند مجاز به تزریق بوتاکس نیستند. بیمارانی که دچار برخی اختلالات هستند که باعث ضعیف شدن عضلات صورت میشوند متقاضی مناسبی برای تزریق بوتاکس نخواهند بود.
افرادی که از داروهای رقیق کننده خون از قبیل وارفارین استفاده میکنند یا از داروهایی استفاده میکنند که باعث اختلال در ارسال پیام‌های عضلانی میشود نمی‌توانند تحت درمان با تزریق بوتاکس قرار بگیرند اما باید با پزشک خود مشورت کنند. در هر شرایطی پس از تزریق بوتاکس به هر پزشک مراجعه کردید باید به او اطلاع بدهید که به تزریق بوتاکس پرداخته‌اید.
