جراحیهای زیبایی و درمانی پلک، به ویژه پتوز و بلفاروپلاستی، از جمله روشهای پرطرفدار برای بهبود ظاهر و عملکرد پلکها هستند. هرچند هر دو جراحی بر روی پلکها انجام میشوند، اما اهداف و فرایندهای متفاوتی دارند که آنها را از یکدیگر متمایز میسازد. بلفاروپلاستی عمدتاً با هدف زیباسازی و جوانسازی پلکها انجام میشود، در حالی که پتوز برای رفع مشکلات عملکردی ناشی از افتادگی پلک در این مقاله، به بررسی تفاوتهای اساسی این دو روش جراحی خواهیم پرداخت تا به درک بهتری از کاربردها و مزایای هر یک دست یابیم.
جراحی پتوز چيست؟
پتوز يا پتوزيس، عملي است كه روی پلک افتاده انجام میشود و جنبه درمانی بيشتری نسبت به زيباييی دارد. گاهی، عضله پلک فوقانی فرد، افتاده است و به دليل ضعف عضله Levator، اين عضله نمیتواند پلک را بالا ببرد و پلک افتاده، روی عنبيه يا مردمک چشم و ديد فرد را میگیرد. چون پلکها در توزيع اشک در چشمها اهميت زيادی دارند و مانع خشكی چشم، ورود گرد و خاک و اشیا ريز خارجی به چشم میشوند، در افتادگی پلک يا پتوزيس، سلامتی چشم در معرض خطر قرار گرفته و لازم است، اين معضل با عمل جراحی رفع گردد.
پتوز میتواند در يک چشم يا هر دو چشم رخ دهد. افتادگي پلک يا بهصورت مادرزادی رخ میدهد يا اكتسابی. برخی از نوزادان از بدو تولد، به دليل اينكه عضله بالا برنده پلک آنها درست تشكيل نشده، پلک فوقانی افتاده دارند. چون، ماهیچههای بالای پلک آنها ضعيف هستند و توان بالا نگه داشتن پلک را ندارند و اين حالت افتادگی در ظاهر و صورت کاملاً خود را نشان داده و زيبايی فرد را نيز، تحت تاثير قرار میدهد.
علت ايجاد افتادگی در پتوزيس
علت این مشکل میتواند شامل اختلالات ژنتیکی، مادرزادی، یا اختلالات مرتبط با عضلات و عصب چشم باشد، یا اینکه بعداً به دلایلی مانند افزایش سن (پتوز آپونوروتیک)، ضعف پلک، کشش عضله یا تاندون، ضربه، یا اختلالات پزشکی و بیماریها ایجاد شود. به همین دلیل پلکها به درستی بالا نمیروند و این امر باعث اختلال در بینایی، خستگی چشم، و حتی سردرد در فرد مبتلا میشود. این وضعیت که به نام پتوز (بلفاروپتوز یا بلفاروپتوزیس) شناخته میشود، نیاز به جراحی پتوز دارد تا نقص بالا رفتن پلک ترمیم شده و از عوارض ناخوشایند آن جلوگیری شود. بیماریهایی كه میتوانند منجر به ايجاد پتوز در پلک فوقانی گردند، شامل موارد زیر هستند:
- مشكلات مربوط به عصبها و عضلات
- سردردهای عصبی و ميگرنی
- ام اس (يا مياستنی گراويس)
- سكته و تومورهای مغزی
- دوبينی و اختلالات چشم
- مشكلات تنفسی و اشكال در بلع
- مشكلات گفتاری
- ضعف در عضلات، بازوها، پاها، سر و صورت
- سرطان اعصاب يا عضلات
- سندرم هورنر كه (در اين سندرم، مردمک چشم به طور غير طبيعي كوچک و يا آسيب ديده است)
- علاوه بر اينها، ساختار چشم به گونهای است كه پلک، به سه عضله متصل است كه در بالا بردن آن كمک میکنند. آسيب به هر يک از اين سه يا تاندونهای موجود در اين قسمت نيز، از علل ايجاد پتوز است.
نکته: در پتوز مادرزادی، حدود 30 درصد از نوزادان علاوه بر پتوز پلک، دچار انحراف چشم (استرابیسم)، تنبلی چشم (آمبلیوپی) و سایر مشکلات بینایی نیز میشوند.
جراحی بلفاروپلاستی چيست؟
بلفاروپلاستی، همان جراحی پلک است که طی آن چربیهای اضافی پشت پلک، پوست شل و افتاده، جراحی شده و بخشهای اضافی برش داده میشوند و سپس محل برش بخیه میخورد. بعد از عمل بلفاروپلاستی، چشم زیباتر و جوانتر به نظر میرسد و چین و چروک، افتادگی، پف پلک و چربیهای اضافی حذف میشوند. این عمل عمدتاً جنبه زیبایی دارد، اما در مواردی که افتادگی و پف پلک بر دید فرد تأثیر گذاشته یا سایهای در مقابل چشم او ایجاد کند، جنبه درمانی پیدا میکند.
علت ايجاد پف و افتادگی در پشت چشم
گاهی پف، شل شدن و افتادگی در پشت چشم رخ میدهد، نه در خود پلک که به آن درماتوکالازیس میگویند و تحت عمل بلفاروپلاستی قرار میگیرد. علل ایجاد این نوع افتادگی و پف در پلک پشت چشم عبارتاند از:
- بالا رفتن سن
- ضعيف شدن پوست، تصادف
- ضربه، آسيب به پلک
- مالش زياد چشم
- استفاده زياد از لنزها
- جراحیهای چشم (مانند: ليزيک، آب مرواريد، گلوكوم)
- كشيده شدن پلک توسط ابزار حين جراحی
- مشكلات عصبی، سکتههای مغزی كه منجر به بیحس شدن يا لمس شدن صورت میشوند.
- بيماری ديستروفی عضلانی كه از زمان تولد در فرد ايجاد شده و در بزرگسالی علائم خود را نشان میدهد.
- مياستنی گراويس (ام اس) كه در اين بيماری سيستم ايمنی دچار مشكل شده و باعث ضعف در عصب و عضلات بدن، صورت و ماهیچهها میگردد.
- خستگی و بیخوابی مداوم
- علت ژنتيكی و افرادی كه به طور ژنتيكی دارای پف چشم و افتادگی پشت پلک هستند.
تفاوتهای پتوز و بلفاروپلاستی
به دلیل اینکه هر دو این جراحیها روی پلک انجام میشوند، لازم است به تفاوتهای اساسی آنها دقت کنیم. بلفاروپلاستی عمدتاً جنبه زیبایی دارد و طی آن افتادگی، شلی پوست و پف پشت پلک برش خورده و دور انداخته میشود. در مقابل، جراحی پتوزیس بیشتر جنبه درمانی دارد و در آن، ضعف عضلات پلک ترمیم و عضله پلک کوتاه و بالا برده میشود.
در بلفاروپلاستی، جوانسازی و زیبایی پلکها انجام میشود و تنها در صورتی که پف و شلی پوست مانع دید شود، جنبه درمانی پیدا میکند. اما در عمل پتوز، به دلیل اینکه پلک افتاده روی عنبیه و چشم را میگیرد و سلامت چشم را به خطر میاندازد، این جراحی انجام میشود که در کنار آن، زیبایی چشمها نیز بهبود مییابد.
اصلاح پف چشم و شلی پوست پلک معمولاً در سنین بالا انجام میشود، اما عمل پتوز ممکن است از کودکی مورد نیاز باشد. برخی نوزادان با پلک ضعیف و افتاده به دنیا میآیند که اگر عمل نشوند، بینایی و عضلات گردنشان تحت تاثیر منفی قرار میگیرد.
در بلفاروپلاستی، با برش و خارج کردن چربیها و پوست اضافه، جراحی انجام میشود، در حالی که در پتوزیس، برشهای کوچکی در پلک فوقانی ایجاد و ماهیچه بالا برنده ترمیم میشود. عمل بلفاروپلاستی با یک روش انجام میشود، اما پتوزیس چندین روش مختلف دارد. عوارض بلفاروپلاستی مانند خشکی چشم، جای زخم و عفونت موقتی و خفیفتر هستند، در حالی که عوارض عمل پتوز میتوانند ماندگارتر و جدیتر باشند؛ مانند رفع نشدن ضعف پلک و ماهیچه بالا برنده بعد از جراحی.
کلام پایانی
در صورت مشاهده علائم پتوز در كودكان بايد سریعتر در جهت انجام عمل پتوزيس اقدام كنيد تا از عوارض نامطلوب آن بر ديد، سلامتی چشم و گردن كودک خودداری شود. توجه به اين نكته و درمان سریعتر آن در بزرگسالان نيز اهميت زيادی دارد. همچنين، در صورت داشتن افتادگی، شلی پوست پلک يا پف چشم، میتوانید با بررسی روشهای مختلف درمانی زيبايی يا جراحی بلفاروپلاستی، به رفع آن اقدام كنيد.