پتوز چشم و هر آنچه باید درباره آن بدانید

تا به حال از پتوز چشم چیزی شنیده‌اید؟ در مورد افتادگی پلک چه طور؟ هر دوی این کلمات یک معنی دارند. عارضه افتادگی پلک یا پتوز چشم برای افراد آزاردهنده است تا آنجا که بینایی را مختل می‌کند یا باعث بروز عوارض دیگر می‌شود. افتادگی پلک ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد. همچنین به مرور زمان و با بالا رفتن سن نیز پلک‌ها دچار پتوز می‌شوند. در این مقاله، قصد داریم این بیماری و مهم‌ترین نکات مربوط به آن را بررسی کنیم، برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.

پتوز چشم چیست؟

افتادگی پلک یا پتوز، نوعی عارضه چشمی است که در آن عضلات پلک بالایی شل شده و دچار افتادگی می‌شود. در پلک، دو عضله وظیفه باز و بسته کردن چشم را به عهده دارند. عضله palpebrae superioris وظیفه بالا بردن پلک را بر عهده دارد و ماهیچه مولر در پلک پایینی مسئولیت پلک زدن را بر عهده دارد. زمانی که یکی از این دو عضله یا هر دوی آن‌ها به خوبی کار نکنند، افتادگی پلک اتفاق می‌افتد. در پتوز، بخش بالایی پلک‌ها دچار افتادگی می‌شود. این افتادگی می‌تواند به صورت جزئی یا شدید باشد. در پتوز جزئی فرد دچار خستگی در چشم‌ها می‌شود. دلیل خستگی، نیاز به بالا بردن پلک، ابرو و پیشانی برای دید بهتر است. در صورتی که پتوز شدید باشد، تمام یا بخشی از مردمک چشم را می‌پوشاند و میدان دید را مختل می‌کند.

انواع پتوز چشم

پتوز چشم به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی، بر اساس علت اصلی ایجاد افتادگی در پلک بالایی است. انواع مختلف افتادگی پلک، شامل پتوز اکتسابی و پتوز مادرزادی می‌شوند. پتوز اکتسابی با بالا رفتن سن اتفاق می‌افتد. این موضوع در افراد مسن شایع است. پتوز مادرزادی ناشی از رشد ناقص عضله لواتر است. این نوع پتوز بیشتر یک چشم را درگیر می‌کند که به آن پتوز یک طرفه نیز می‌گویند.

پتوز اکتسابی و انواع آن

همانطور که گفته شد، پتوز اکتسابی با بالا رفتن سن اتفاق می‌افتد. هر چه سن افراد بالاتر می‌رود، احتمال وقوع افتادگی پلک بیشتر می‌شود. پتوز اکتسابی انواع دیگری نیز دارد که عبارتند از: 

• افتادگی پلک آپونوروتیک: این نوع پتوز مستقیما با سن و پیر شدن سلول‌ها و پوست ارتباط دارد. عضله لواتر با بالا رفتن سن نازک و کشیده می‌شود و به مرور توانایی خود برای بالا کشیدن پلک را از دست می‌دهد. 
• افتادگی میوژنیک: در اثر آسیب به عضلات و سلول‌های عضلانی مسئول بالا کشیدن پلک به وجود می‌آید. 
• افتادگی پلک نوروژنیک: در اثر آسیب به سلول‌های عصبی به وجود می‌آید. این مورد نادر است و در اثر بیماری‌هایی مانند ام اس یا وجود تومور اتفاق می‌افتد. این نوع پتوز با جراحی درمان نمی‌شود و دائمی خواهد بود. 
• پتوز مکانیکی: زمانی که پوست پشت پلک به دلایلی مانند: تومور، پوست اضافه یا چربی سنگین می‌شود، پتوز مکانیکی اتفاق می‌افتد. در این حالت عضلات بالابر قدرت کافی برای بالا کشیدن پلک را ندارند. 
• بلفاروپتوز تروماتیک: زمانی که تصادف یا آسیب به چشم باعث جابجایی یا پارگی عضله لواتر یا تاندون‌های بالای پلک می‌شوند، پتوز تروماتیک اتفاق می‌افتد. بسته به شدت آسیب این افتادگی درجه‌بندی می‌شود. 

پتوز های اکتسابی اغلب با بالا رفتن سن، آسیب‌ها، بیماری یا حتی لنف ادم اتفاق می‌افتند. بهترین راه برای درمان آن‌ها جراحی است. 

پتوز مادرزادی و علل آن

برخی کودکان ممکن است با افتادگی پلک در یک یا هر دو چشم متولد شوند. این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که ماهیچه‌های بالابر و مولر به درستی کار نکنند. علل مختلف پتوز مادرزادی عبارتند از: 

• بیماری خود ایمنی مادرزادی: در افراد مبتلا به بیماری خود ایمنی مادرزادی، حمله به عصب‌ها و عضلات پلک باعث افتادگی پلک مادرزادی می‌شود. این بیماری که ناشی از اختلال بین سیستم عصبی و ماهیچه‌ها است تنبلی چشم را نیز به دنبال دارد. 
• سردرد و میگرن: این معضل که برخی افراد به صورت مادرزادی به آن دچار هستند، باعث افتادگی پلک موقت می‌شود. حمله عصبی یا میگرن به عصب سه قلو، عضله بالابر پلک را مختل کند. این اتفاق در سندروم هورنر نیز شایع است. 

علاوه بر این برخی بیماری‌های مزمن مانند گل مژه که ریشه عفونی دارند نیز موجب افتادگی پلک می‌شوند. توجه داشته باشید که در کودکان مبتلا به پتوز مادرزادی درمان با عدم بهبود کودک در سال‌های بعدی زندگی نیاز است. در صورت شدید بودن افتادگی، ادامه آن ممکن است منجر به انحراف چشم، آستیگماتیسم یا تنبلی چشم شود.

چه کسانی به پتوز چشم مبتلا می‌شوند؟ 

افتادگی پلک نوعی عارضه چشمی است که بین افراد مختلف، مخصوصا افراد سالخورده شایع است. در برخی موارد کسانی که در تصادف دچار آسیب چشمی شده‌اند نیز دچار افتادگی پلکمی‌شوند. همانطور که قبلا گفته شد، بلفاروپتوز در سنین مختلف و حتی در کودکان نیز رخ می‌دهد. 

حتی افتادگی پلک در اثر بوتاکس نیز دیده شده است. بدن این افراد به بوتاکس واکنش آلرژیک نشان می‌دهد و با تورم باعث افتادگی در پلک می‌شود. البته این حالت موقتی است و به مرور بهبود می‌یابد. در بین کسانی که سکته مغزی کرده‌اند یا دچار فلج مغزی شده‌اند نیز این عارضه دیده می‌شود. چرا که در این افراد عضلات و تاندون‌های نگهدارنده پلک ضعیف شده یا حتی از کار می‌افتد.

علائم پتوز

پتوز در درجه‌بندی‌های مختلف، علائم متفاوتی دارد. ممکن است دچار پتوز خفیف باشید و مدت‌ها نتوانید آن را تشخیص دهید. از طرفی پتوز با افتادن پلک روی چشم دیده می‌شود. می‌شود پتوز را با نگاه کردن در آینه تشخیص داد. بلفاروپتوز با علائمی مانند خستگی چشم همراه است. همچنین در موارد شایع‌تر، پتوز باعث کاهش دید، خشک شدن چشم و درد در اطراف چشم می‌شود. 

عوارض پتوز چشم

به طور کلی پتوز یک بیماری خطرناک نیست. اغلب افرادی که به این عارضه دچار می‌شوند با عمل جراحی آن را رفع می‌کنند. همانطور که در بخش قبل گفته شد، خطرات پتوز چشم مربوط به مشکلات و عوارض تشدید آن یا عدم رسیدگی است.

مراجعه به چشم پزشک به صورت چکاپ‌های سالانه کمک خواهد کرد تا به افتادگی پلک دچار نشوید. افراد مسن با بالا رفتن سن می‌توانند عمل بلفاروپلاستی انجام دهند و پوست اضافه پشت پلک خود را بردارند. همچنین با ورزش و پیش گرفتن سبک زندگی سالم نه به افتادگی پلک دچار خواهید شد و نه با خطرات احتمالی آن روبرو خواهید شد.

درمان پتوز چشم

درمان پتوز چشم اغلب با جراحی همراه است. بسته به سن فرد، داشتن بیماری‌های زمینه‌ای و نوع افتادگی چشم دارو درمانی و استفاده از عینک نیز تجویز می‌شوند. اگر فرد مبتلا کودک باشد، بسته به درگیری یک یا هر دو چشم، ارتفاع افتادگی و مشکلات بینایی، نوع درمان مشخص می‌شود. هنگامی که کودکان معمولا دچار افتادگی پلک می‌شوند، این عارضه با بالا رفتن سن درمان می‌شود. اگر درمان نشود، جراحی بلفاروپلاستی بهترین راه درمان است. در بزرگسالان اغلب جراحی تنها راه درمان افتادگی شدید پلک است. در بلفاروپلاستی، با ایجاد یک برش کوچک، عضله بالای پلک را با بخیه سفت می‌کنند تا پلک بالا برود. 

به تازگی قطره چشمی به نام اکسی متازولین برای درمان پتوز چشم توسط سازمان غذا و دارو تایید شده است. این قطره با هدف قرار دادن عضله بالایی پلک، پلک‌ها را یک تا دو میلی متر باز می‌کند. با این‌حال این قطره بیشتر برای کسانی مناسب است که به افتادگی خفیف یا جزئی پلک از نوع اکتسابی مبتلا هستند. 

پیشگیری از پتوز چشم

به طور کلی افتادگی پلک پیشگیری ندارد. با این حال برخی تمرینات چشم و مراجعه سالانه به چشم پزشک مفید است. ماساژ دادن آهسته پلک‌ها به گردش خون در این عضلات کمک می‌کند. این ماساژ به نوعی آمادگی عضلات پلک برای نرمش‌های بعدی است. در مرحله بعد می‌توانید برای یک دقیقه پشت هم پلک بزنید تا عضلات بالابر تقویت شوند. سرعت پلک زدن را بعد از یک دقیقه بیشتر کنید. همچنین به دلیل این که پف چشم، به مرور منجر به افتادگی پلک می‌شود، بهتر است رژیم غذایی مناسب داشته باشید تا به پف چشم دچار نشوید. نمک و چربی زیاد هر دو این عارضه‌ها را بیشتر می‌کند. قرار گرفتن زیر نور مستقیم آفتاب باعث خشکی و آسیب به پوست پلک می‌شود. هنگام بیرون رفتن از خانه وقتی نور زیاد است، حتما از عینک آفتابی استفاده کنید.

عوارض جراحی پتوز چشم

عوارض پتوز چشم در صورت جراحی نادر هستند. با این‌حال، برخی افراد هنگامی می‌خوابند، نمی‌توانند چشم‌های خود را به صورت کامل ببندند. این وضعیت باعث خشکی چشم نیز می‌شود که با مرطوب کننده‌های چشمی برطرف می‌شود. شایع‌ترین عارضه پس از جراحی که افراد زیادی از آن شکایت دارند، عدم تقارن ارتفاع دو پلک است. همچنین برخی افراد حس می‌کنند زمانی که به پایین نگاه می‌کنند، پلکشان بالا می‌ماند. با‌ این‌حال، اگر پزشک معالج و جراح خود را به درستی انتخاب کنید، هیچ یک از این عوارض نادر برایتان اتفاق نخواهد افتاد. دکتر یادگیری متخصص جراحی چشم و بلفاروپلاستی، در زمینه جراحی پتوز تخصص دارند و افراد که پیش ایشان جراحی انجام داده‌اند، دچار این عوارض نشده‌اند.

عوارض پتوز در صورت عدم درمان

پتوز‌های مادرزادی در کودکی اغلب ایجاد مشکل نمی‌کنند و به مرور زمان بهبود می‌یابند. بااین‌حال اگر این بهبودی اتفاق نیفتد و با بزرگ شدن کودک بدتر شود، باید به پزشک مراجعه و درمان زودتر آغاز شود. در پتوزهای اکتسابی اگر ارتفاع افتادگی کم باشد، مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما در پتوزهای شدید مجددا باید با جراحی، افتادگی برطرف شود.

عدم درمان پتوزهای پیشرفته می‌تواند منجر به تنبلی چشم، چروک‌های مزمن و زشت در اطراف چشم شود. در کودکان منجر به آستیگماتیسم می‌شود و اگر کودک مجبور باشد سر و گردن خود را برای دید بهتر بالا ببرد، به مرور مشکلات گردن و سر نیز برای او به وجود خواهد آمد.

کلام پایانی

زمانی که جلو آینه می‌روید و حس می‌کنید اندازه چشم‌هایتان تغییر کرده است، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است دچار افتادگی یا پتوز چشم شده باشید. اگر فرزندتان نیز از بدو تولد و در سال‌های اولیه زندگی پلک افتاده دارد، نگران نشوید و به پزشک مراجعه کنید. در مقاله‌ای که خواندید تمام اطلاعات لازم برای درمان و آشنایی با افتادگی پلک را خواندید. حال می دانید که این بیماری جای نگرانی ندارد و با یک جراحی ساده بهبود می‌یابد.