آستیگماتیسم اصطلاحی است که برای بیان شکل غیرطبیعی سطح چشم که به آن قرنیه گفته می شود، به کار می رود. انحنای غیرطبیعی قرنیه به این معنی است که زمانی که نور وارد چشم می شود، تماما بر شبکیه متمرکز نمی شود؛ که باعث ایجاد تصویری غیرشفاف می شود.
قرنیه ای که آستیگماتیسم ندارد، شکل کاملا گردی دارد؛ درست مثل سطح یک توپ. در صورت وجود آستیگماتیسم. سطح چشم بیشتر شبیه به توپ راگبی می شود؛ نور را به دو قسمت از ناحیه خلف چشم متمرکز می کند؛ و این تار شدن می شود.
علاوه بر این، آستیگماتیسم می تواند به علت شکل غیر طبیعی عدسی، که پشت قرنیه و درون چشم واقع شده است، ایجاد شود.
انواع
در کنار آستیگماتیسم قرنیه، که شایع ترین نوع است، سه نوع دیگر از آستیگماتسیم می توانند اتفاق بی افتند.
آستیگماتیسم عدسی
این نوع، مشابه با آستیگماتیسم قرنیه است. منتها بیشتر عدسی را بجای قرنیه تحت تاثیر خود قرار می دهد.
عدسی به جای داشتن یک انحنای طبیعی، دچار تغییراتی می شود که باعث می شوند تصویر به خوبی به خلف چشم یا شبکیه نرسد. اکثر بیمارانی که آستیگماتیسم عدسی دارند، قرنیه ای با شکل سالم دارند.
سایر راه ها دسته بندی آستیگماتیسم
آستیگماتیسم همچنین می تواند با توجه به نقایص انکساری موجود، دسته بندی شود.
- آستیگماتیسم نزدیک بین: زمانی رخ می دهد که آستیگماتیسم همراه با نزدیک بینی باشد و دو منحنی در جلوی شبکیه متمرکز شوند.
- آستیگماتیسم دوربین: زمانی رخ می دهد که آستیگماتیسم همراه با دور بینی باشد و دو منحنی در پشت شبکیه متمرکز شوند.
- آستیگماتیسم مختلط: زمانی اتفاق می افتد که یکی از منحنی دور بین و دیگری نزدیک بین باشد.
عادی یا غیرعادی
آستیگماتیسم می تواند عادی یا غیرعادی باشد.
در صورتی عادی بودن آن، دو منحنی نسبت به هم زاویه ۹۰ درجه دارند، اما اگر غیرعادی باشد این زاویه ۹۰ درجه نیست.
آستیگماتیسم غیرعادی، می تواند به دلایلی مثل ضربه، جراحی یا بیماری های چشمی مثل قوز قرنیه رخ دهد؛ که در آنها قرنیه به تدریج ضخیم تر می شود.
علت آستیگماتیسم
آستیگماتیسم زمانی اتفاق می افتد که انحنای قرنیه، عدسی یا هردو غیرطبیعی باشد.
قرنیه لایه ای شفاف از بافتی است که جلوی چشم را می پوشاند. قرنیه در عین محافظت از چشم در برابر عفونت ها و آسیب ها، نور را از خود عبور داده و به آنرا به سمت خلف چشم متمرکز می کند.
قرنیه ای که به درستی منحنی شکل باشد، می تواند به محض ورود نور به چشم، باعث شکست و انکسار آن شود.
در فردی که آستیگماتیسم دارد، قرنیه اغلب تخم مرغی شکل است و بجای اینکه کاملا گرد باشد، دو انحنا دارد؛ که گاهی اوقات به نام آستیگماتیسم قرنیه ای شناخته می شود.
به علت وجود دو انحنای متفاوت، تابش نور در شبکیه بجای یک نقطه در دو نقطه متمرکز می شود. این اتفاق موجب دید تا و گاهی اواقات، در صورت شدید بودن آستیگماتیسم، سبب دوبینی می شود.
دقیقا به همین دلیل است که بعضی افراد از بدو تولد قرنیه ای دارند که انحنای مناسبی ندارند؛ اما ممکن است یکی بیماری ژنتیکی باشد.
درصد بیشتری از نوزادانی که بصورت زودرس به دنیا می آیند در مقایسه با نوزادانی که نزدیک به زمان معین متولد می شوند، دچار آستیگماتیسم هستند.
انواع خاصی از جراحی یا آسیب به چشم که می تواند باعث زخمی شدن قرنیه شود، ممکن است باعث آستیگماتیسم شود.
قوز قرنیه اختلالی دژنراتیو چشمی است که در آن قرنیه به تدریج نازک می شود و به شکل مخروطی در می آید. این اتفاق می تواند باعث ایجاد شرایطی شود که تحت عنوان آستیگماتیسم غیرعادی شناخته می شود.
علائم
موارد زیر، علائم و نشانه های شایع آستیگماتیسم هستند:
- انحراف یا تاری دید در هر فاصله ای
- سردرد
- پلک زدن زیادی
- خستگی چشم، بخصوص هنگامی که چشم برای مدت های طولانی باید متمرکز باشد؛ مثل خواندن چیزی از صفحه کامپیوتر یا از روی یک برگه
- مشکل رانندگی در شب
فردی با این علائم ممکن است آستیگماتیسم نداشته باشد؛ اما آزمایش نکردن تست ایده جالبی به نظر نمی رسد.
تشخیص
بسیاری از کودکانی که با آستیگماتیسم متولد می شوند، تا هنگامی که چشم هایشان مورد آزمایش نگیرد، متوجه این قضیه نمی شوند.
در صورتی که کودکی، آستیگماتیسم تشخیص داده نشده داشته باشد، در خواندن و تمرکز کردن در مدرسه دچار مشکل خواهد شد؛ از این جهت انجام تست های ساده بسیار مهم است.
متخصص چشم ممکن است از ابزارهای زیر برای آزمایش چشم های شما استفاده کند:
- تست حدت بینایی: شامل خواندن کلمات روی یک جدول می شود. کلمات در هر خط مرتبا کوچک تر می شوند.
- صفحه مدرج آستیگماتیک: جدولی است که مجموعه ای از خطوط را که یک نیم دایره را درست می کنند، نشان می دهد. افرادی که دید خوبی دارند، این خطوط را به وضوح می بینند؛ در حالی که افرادی که آستیگماتیسم دارند، بعضی خطوط ا شفاف تر از بقیه خطوط می بینند.
- کراتومتر یا افتالمومتر این ابزار میزان بازتاب نور از سطح قرنیه را اندازه گیری می کند. این ابزار، شعاع انحنای قرنیه را اندازه گیری می کند و می تواند درجه انحنای غیرطبیعی را تعیین کند.
- توپوگرافی قرنیه ای: این روش اطلاعات بیشتری درباره شکل و انحنای قرنیع به ما می دهد.
پزشکان تست های چشمی را برای کودکان در این زمان ها توصیه می کنند:
- ۶ ماهگی
- ۳ سالگی
- قبل از کلاس اول
- هر دو سال یکبار پس از آن
- برای کودکان با ریسک بالا، آزمون چشمی بصورت سالانه توصیه می شود.
بزرگسالان باید هر دو سال تست یکبار، تست های چشمی را انجام دهند. و در صورت داشتن بیماری های مزمن مثل دیابت دفعات این کار باید بیشتر شود.
راه های درمان آستیگماتیسم
اگر آستیگماتیسم خفیف باشد، معمولا پزشک ها درمانی را توصیه نمی کنند.
در غیر این صورت، لنز های اصلاحی، اقدام معمول برای این وضعیت هستند و ممکن است برخی افراد از جراحی لیزر استفاده کنند.
لنزهای اصلاحی برای آستیگماتیسم
لنز های اصلاحی های نوری که می آیند را به گونه ای می شکنند، که ایراد ایجاد شده توسط انکسار ناقص، اصلاح می شود. بدین صورت، تصاویر به خوبی روی شبکیه نمایش داده می شوند.
این ها ممکن است به شکل عینک یا لنزهای تماسی باشند. نسخه عادی برای نزدیک یا دوربینی شامل قدرت کروی برای اصلاح دید می شود.
لنزهایی که برای آستیگماتیسم به آن نیاز دارید شامل:
- قدرت کروی، برای اصلاح نزدیک یا دوربینی
- قدرت استوانه ای لنز، برای اصلاح آستیگماتیسم
- یک تعیین محور که وضعیت قرارگیری اصلاح استوانه ای را مشخص می کند
عینک ممکن است برای کودکان زیر ۱۲ سال مناسب تر باشد. هر کسی که از لنزهای تماسی استفاده می کند باید از بهداشتی بودن آن خوب مطمئن شود تا ریسک عفونت چشم را کاهش دهد.
اورتوکراتولوژی یا درمان انکساری قرنیه
شامل استفاده از لنزهای سفت و سخت تماسی با اندازه خاصی می شوند؛ برای مثال حین شب ها برای شب ها برای شکل دهی به قرنیه. این کار باعث بهبود دائمی دید نمی شود؛ اما فرد ممکن است متوجه شود که پس از استفاده از این لنز ها، طی روز می تواند بهتر ببیند.
انواع مختلفی از عینک ها برای انتخاب کردن موجود هستند.
جراحی لیزر
جراحی لیزر گزینه ای برای درمان آستیگماتیسم است؛ اما خطراتی را درپی دارد.
بعضی افرادی که آستیگماتیسم دارند، می توانند با جراحی لیزر چشم درمان شوند.
لیزیک
رایج ترین روش حاضر، لیزیک است که به معنی تغییر شکل درجای قرنیه با لیزر (LASIK) می باشد. پزشک با استفاده از ابزاری به نام کراتوم، برشی نازک، گرد و لولایی شکل در قرنیه ایجاد می کند.
جراح فلپ را بالا نگه می دارد؛ و یک لیزر اکسیمر، زیر فلپ، به قرنیه شکل می دهد.
لیزیک نسبت به سایر روش ها درد کمتری ایجاد می کند؛ و دید بیمار طی چند روز، بهبود پیدا می کند.
عکس برداری کراتکتومی (PRK)
در عکس برداری کراکتومی (PRK)، بعضی از لایه های خارجی محافظت کننده قرنیه برداشته می شوند. لیزر اکسیمر در این روش با از بین ردن بافت، شکل قرنیه را تغییر می دهد.
زمانی که قرنیه بهبود پیدا کرد، معمولا انحناهای کروی و یکنواخت تری پیدا می کند. این اتفاق می تواند سبب درد متوسط تا شدید شود.
تغییر شکل اپیتلیالی قرنیه با لیزر(لازک)
در لازک، یک لایه نازک از قرنیه توسط جراح برداشته می شود تا در شکل قرنیه تغییر ایجاد شود؛ سپس بافت قرنیه جایگزین می شود.
در مقایسه با PRK، لایه بسیار نازک تری از چشم تحت تاثیر قرار می گیرد که سبب کاهش آسیب رسانی به چشم می شود. این جراحی گاهی اوقات در فردی که قرنیه نازکی دارد و نمی تواند لیزیک کند، مورد استفاده قرار می گیرد. گرچه معمولا از لیزیک دردناک تر است.
چه افرادی باید از جراحی خودداری کنند؟
جراحی لیزر چشم مناسب نمی باشد اگر:
- سن بیمار زیر ۱۸ سال است.
- بینایی فرد هنوز هم در حال تغییر است. برای مثال در افراد مسن، بینایی باید حداقل یک سال قبل از جراحی لیزر به حالت پایدار برسد.
- بیمار دیابت دارد. زیرا جراحی می تواند مشکلاتی که توسط دیابت ایجاد می شود را بدتر کند.
- خانمی باردار یا شیرده باشد؛ زیرا نوسانات هورمون ها ممکن است، موجب اشتباه در نتایج می شود.
- فرد مشکلات ایمنی مثل آرتریت روماتوئید، لوپوس یا HIV داشته باشد؛ زیرا ممکن است بهبود پس از عمل جراحی در این افراد مشکل باشد.
- فرد سایر مشکلات بینایی مانند آب مروارید یا گلوکوم، که ابتدا نیاز به درمان آنهاست، را داشته باشد.
- فرد داروهای خاصی مانند آکوتان یا پردنیزون خوراکی استفاده می کند.
