
عامل هرپس زوستر چشمی، همان ویروس آبله مرغان و زونا است. زمانی که ویروس چشم و پوست اطراف چشم را درگیر میکند این بیماری ایجاد میشود. این ویروس با عامل بیماری هرپس سیمپلکس (تب خال) متفاوت است. در این مقاله، به صورت کامل به علت، علائم، راه پیشگیری، تشخیص و درمان زونای چشمی خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
زونای چشمی چیست؟
زونای چشمی یا هرپس زوستر، یک عفونت ویروسی است که بهخاطر بثورات دردناک، سوزش یا خارشدار مشخصهاش شناخته میشود. این بثورات در امتداد یک عصب آسیب دیده خاص ظاهر میشود، به عنوان مثال در نواری در یک طرف قفسه سینه یا شکم که از اطراف تا پشت امتداد دارد. زونا در اثر فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر، ویروسی که باعث آبله مرغان میشود، ایجاد میشود. پس از رفع عفونت اولیه آبله مرغان، ویروس در اعصاب سراسر بدن زنده میماند، اما توسط سیستم ایمنی کنترل میشود. بنابراین خطر ابتلا به زونا با هر فرآیندی که میتواند سیستم ایمنی را تضعیف کند، مانند: سن، بیماری و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی افزایش مییابد.
انواع زونای چشمی
زونای چشمی یا هرپس زوستر اوفتالمیکوس میتواند به صورتهای مختلفی از جمله کراتیت (التهاب قرنیه) و رتینیت بروز کند. هر کدام از این اشکال میتوانند منجر به مشکلات جدی چشمی مانند کاهش دید یا درد شدید شوند. در ادامه به توضیح انواع زونای چشمی خواهیم پرداخت.
زونا در جلوی چشم (کراتیت)
زونا، میتواند قرنیه، گنبد منحنی و شفاف بافت جلوی چشم را تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری کراتیت نامیده میشود و میتواند به عنوان یک عارضه هرپس زوستر چشمی (HZO) رخ دهد، که به زونا با بثوراتی اشاره دارد که معمولاً یک طرف بالای صورت، پیشانی و پوست سر را درگیر میکند. بیش از نیمی از بیماران مبتلا به HZO امکان دارد کراتیت داشته باشند. اگر زونا در قسمت بالای صورت، پیشانی یا پوست سر وجود داشته باشد، بهتر است که برای معاینه به چشم پزشک مراجعه کرد. کراتیت معمولاً در عرض یک ماه پس از راش زونا ایجاد میشود و میتواند منجر به بیحسی قرنیه، زخم، عفونتهای اضافی و آسیب بیشتر قرنیه شود که در نهایت میتواند باعث کوری شود.
زونا در پشت چشم (رتینیت)
زونا که شبکیه یا عصب بینایی را درگیر میکند، ساختارهایی که در پشت چشم یافت میشوند و معمولاً با بثورات پوستی یا سایر علائم در سطح چشم همراه نیستند. این نوع عفونت رتینیت ویروسی نامیده میشود و بسیار کمتر از HZO رخ میدهد. اما از طریق ترکیبی از عفونت و التهاب میتواند به طور قابل توجهی به شبکیه آسیب برساند. رتینیت ویروسی میتواند به شکل نکروز حاد شبکیه (ARN) یا نکروز پیشرونده بیرونی شبکیه (PORN) باشد.
خوشبختانه، نکروز پیشرونده بیرونی شبکیه نادر است. این بیماری، معمولاً در افرادی رخ میدهد که به شدت عملکرد ایمنی را به خطر میاندازند و به سرعت پیشرفت میکند. PORN به طور تهاجمی با تزریق داخل چشمی و داروهای ضد ویروسی IV درمان میشود. اغلب برای بیماران مبتلا به زونا، از جمله مبتلایان به HZO یا ARN، تلاشهایی برای تقویت سیستم ایمنی تا زمانی که عفونت تحت کنترل باشد، انجام میشود. برای افرادی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده میکنند، این میتواند به معنای کاهش دوز یا دادن زمان برای پاسخ عفونت به درمان ضد ویروسی قبل از تجویز دوز دیگر از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی باشد. گاهی اوقات التهاب همراه با زونا به حدی شدید است که قبل از اینکه به چشم آسیب برساند، برای کنترل التهاب به استروئید نیاز است.
زونای چشمی در گروههای خاص
زونای چشمی، نوعی از عفونت ویروسی است که میتواند مشکلات جدی بینایی را بهویژه در گروههای خاص ایجاد کند. افراد مسن، کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند بیماران مبتلا به HIV، سرطان یا افرادی که داروهای سرکوبکننده سیستم ایمنی مصرف میکنند و بیماران با بیماریهای مزمن، بیشتر در معرض خطر ابتلا به زونای چشمی هستند. در این گروهها، بیماری به شکل شدیدتری بروز میکند و احتمال عوارضی مانند کوری، التهاب شدید قرنیه و زخمهای چشمی افزایش مییابد. برای پیشگیری از مشکلات جدی بینایی، مراجعه سریع به پزشک و دریافت درمان مناسب ضروری است.
زونای چشمی در افراد مسن
زونای چشمی در افراد مسن یک مشکل جدی است که میتواند منجر به عوارض چشمی و دیدی شود. این بیماری ناشی از فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر، همان ویروسی که موجب آبله مرغان میشود، در سیستم عصبی است. افراد مسن به دلیل ضعف سیستم ایمنی بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند. علائم شامل درد شدید، سوزش، خارش و تاولهای پر از مایع در ناحیه پیشانی و اطراف چشم هستند. در صورت عدم درمان مناسب، زونای چشمی میتواند منجر به التهاب قرنیه، زخمهای چشمی و حتی کاهش دائمی دید شود. بنابراین، تشخیص و درمان به موقع این بیماری در افراد مسن از اهمیت ویژهای برخوردار است تا از بروز عوارض جدی جلوگیری شود.
زونای چشمی در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف
زونای چشمی در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، مانند کسانی که مبتلا به HIV، تحت شیمیدرمانی یا دریافتکننده پیوند اعضا هستند، بهطور قابلتوجهی خطرناکتر و پیچیدهتر است. در این افراد، ویروس واریسلا زوستر به دلیل ضعف سیستم ایمنی بدن، میتواند بهراحتی فعال شده و عفونت شدیدی را ایجاد کند. علائم معمول شامل درد شدید، تاولهای پر از مایع در اطراف چشم و قرمزی است. در موارد شدید، عفونت امکان دارد به بافتهای عمقیتر چشم نفوذ کند و منجر به عوارض جدی مانند التهاب قرنیه، زخمهای قرنیهای و حتی از دست دادن بینایی شود. درمان زونای چشمی در این گروه از بیماران معمولاً نیازمند استفاده از داروهای ضدویروسی قویتر و مداخله پزشکی فوری است تا از گسترش عفونت و بروز عوارض بیشتر جلوگیری شود.

عوارض زونای چشمی
زونای چشمی میتواند منجر به عوارض جدی و در برخی موارد خطرناکی شود. یکی از مهمترین عوارض آن زخمهای قرنیه است که میتواند باعث کاش بینایی شود. همچنین، التهاب عنبیه یا یووئیت میتواند درد و قرمزی شدید چشم را به همراه داشته باشد. علاوه بر این، آسیب به عصب بینایی نیز امکان رخ دادن دارد که میتواند به کاهش دید دائمی یا مشکلات بینایی منجر شود. پیگیری و درمان به موقع این عوارض توسط پزشک متخصص برای جلوگیری از پیامدهای جدی ضروری است.
زخمهای قرنیه
زخمهای قرنیه یکی از عوارض جدی زونای چشمی هستند که میتوانند به طور قابل توجهی بر بینایی بیمار تأثیر بگذارند. این زخمها ناشی از عفونت ویروسی هروئیک هستند، که به قرنیه آسیب میزنند و میتوانند با علائمی نظیر درد شدید، حساسیت به نور و کاهش بینایی همراه باشند. آسیب به قرنیه میتواند منجر به تشکیل زخمهایی شود که نیاز به درمان فوری و دقیق دارند تا از پیشرفت و عوارض بیشتر جلوگیری شود. درمان زخمهای قرنیه معمولاً شامل استفاده از داروهای ضد ویروسی، قطرههای چشمی ضد التهاب و در برخی موارد، استفاده از درمانهای موضعی برای تسکین علائم و تسریع روند بهبودی است.
التهاب عنبیه
التهاب عنبیه یا یووئیت، یکی از عوارض احتمالی زونای چشمی است که به التهاب بافتهای داخلی چشم، به ویژه عنبیه، گفته میشود. این التهاب میتواند با درد، قرمزی، حساسیت به نور و اختلال در بینایی همراه باشد و ناشی از عفونت ویروسی هرپس سیمپلکس باشد. درمان آن شامل استفاده از داروهای ضد التهاب و قطرههای چشمی کورتیکواستروئید است.
آسیب به عصب بینایی
آسیب به عصب بینایی یکی از عوارض جدی زونای چشمی است که میتواند بهویژه در مواردی که عفونت به عمق بافتهای چشم نفوذ میکند، رخ دهد. این آسیب میتواند باعث اختلال در ارسال سیگنالهای بصری به مغز شود و منجر به کاهش بینایی یا حتی نابینایی موقت در ناحیه آسیب دیده گردد. علائم آسیب به عصب بینایی شامل تاری دید، کاهش حساست به نور و مشکلات در تشخیص جزئیات بصری است. درمان این عارضه نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد و معمولاً شامل داروهای ضد ویروسی و داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب و حفظ عملکرد عصب بینایی میباشد.
علائم زونای چشمی
تا ۲۰ درصد از موارد زونا، اعصاب سر را درگیر میکنند، جایی که عفونت میتواند قسمتهای مختلف چشم مانند: پلک، سطح چشم و قسمتهای عمیقتر چشم را درگیر کند. علائم عفونت ویروسی چشم، عبارتاند از:
- درد
- قرمزی
- حساسیت به نور
- اختلال بینایی مانند نابینایی
- راش (قرمزی و جوش پوستی)
- تاولهای کوچک روی پوست پیشانی و اطراف چشم در یک طرف صورت
- تورم پلک
تشخیص زونای چشمی
پزشک، برای تشخیص این بیماری از معاینه فیزی استفاده میکند. اگر دچار هرپس زوستر چشمی شوید، راشهایی (قرمزی و جوش) شبیه آبله مرغان روی یک نیمه صورت یا پیشانی ایجاد میشود. گاهی اوقات علایم عفونتهای هرپس سیمپلکس (تب خال) شبیه هرپس زوستر چشمی میشود. اما، الگوی راشهای این دو بیماری با هم متفاوت است و پزشک میتواند این دو را از هم تشخیص دهد.

درمان زونای چشمی
در صورتی که احتمال میدهید که دچار این بیماری شده اید، سریعاً به پزشک مراجعه نمایید. درمان اولیه با داروهای ضد ویروس (به شکل قرص یا قطره چشمی) درد و مدت بیماری را کاهش میدهد. پزشک برای درمان بهتر و سریعتر توصیههایی به شما میکند، اما استراحت مهمترین نقش را در بهبودی دارد. کمپرس سرد درد و راشها را کمتر میکند. داروهای ضد درد مثل آسپرین و استامینوفن نیز کمک کننده هستند. درمان بیماری زونای چشمی، به نوع آن بستگی دارد. در ادامه روشهای درمانی زونای چشمی را بررسی خواهیم کرد.
درمان دارویی زونای چشمی
درمان دارویی زونای چشمی شامل استفاده از داروهای ضد ویروسی مانند آسیکلوویر و والاسیکلوویر است که به کاهش تکثیر ویروس و تسریع بهبودی کمک میکنند. علاوه بر این، قطرههای چشمی ضد التهاب برای کاهش التهاب و تسکین علائم تجویز میشوند. درمانهای حمایتی نظیر کمپرس سرد نیز میتوانند در کاهش درد و تورم موثر باشند. این درمانها با هم کمک میکنند تا علائم زونای چشمی کنترل و از بروز عوارض جدیتر جلوگیری شود. پیگیری مداوم با پزشک برای تنظیم دوز و مدت زمان مصرف داروها و ارزیابی وضعیت چشمی ضروری است. در ادامه به توضیح انواع روشهای درمان دارویی زونای چشمی خواهیم پرداخت.
داروهای ضد ویروسی
درمان زونای چشمی بهویژه در مراحل اولیه بهطور قابلتوجهی میتواند با استفاده از داروهای ضد ویروسی مؤثر واقع شود. این داروها، مانند آسیکلوویر و والاسیکلوویر، با مهار فعالیت ویروس واریسلا زوستر، به کاهش شدت علائم و تسریع فرآیند بهبودی کمک میکنند. مصرف این داروها بهویژه در اوایل شکل گرفتن علائم، میتواند به پیشگیری از عوارض جدی مانند آسیب به بافتهای عمقی چشم و التهاب قرنیه کمک کند. همچنین، این درمانها به همراه قطرههای چشمی ضد التهاب برای کاهش التهاب و درد تجویز میشوند. پیگیری منظم و مصرف صحیح داروها تحت نظر پزشک، از اهمیت زیادی برخوردار است تا از عوارض شدید و مزمن جلوگیری شود.
قطرههای چشمی ضد التهاب
درمان زونای چشمی با استفاده از قطرههای چشمی ضد التهاب نقش مهمی در کاهش علائم و تسریع فرآیند بهبودی دارد. این قطرهها، که شامل داروهایی مانند استروئیدها هستند، به کاهش التهاب و درد ناشی از عفونت ویروسی کمک میکنند. استفاده منظم از این قطرهها میتواند به تسکین قرمزی، تورم و حساسیت چشم کمک کرده و از بروز عوارض جدی مانند التهاب عنبیه و آسیب به قرنیه جلوگیری کند. پزشکان معمولاً این قطرهها را بههمراه درمانهای ضد ویروسی تجویز میکنند تا اثرات درمانی مکملی ایجاد شود و روند بهبودی بهینهتری حاصل گردد. پیروی دقیق از دستورات مصرف و مراجعه منظم به پزشک برای ارزیابی پیشرفت درمان از اهمیت ویژهای برخوردار است.
درمانهای حمایتی
درمان زونای چشمی با استفاده از درمانهای حمایتی مانند کمپرس سرد میتواند به تسکین علائم و کاهش ناراحتیهای مرتبط با این بیماری کمک کند. کمپرس سرد، با کاهش دمای ناحیه اطراف چشم، به کاهش التهاب، قرمزی و تورم ناشی از عفونت ویروسی کمک میکند. این روش ساده و غیرتهاجمی همچنین به کاهش خارش و درد در ناحیه چشم کمک کرده و باعث آرامش و راحتی بیشتر بیمار میشود. برای دستیابی به بهترین نتایج، کمپرس سرد باید بهطور منظم و مطابق با توصیههای پزشک اعمال شود. علاوه بر این، درمانهای حمایتی باید بهعنوان بخشی از یک برنامه جامع درمانی شامل داروهای ضد ویروسی و قطرههای چشمی ضد التهاب در نظر گرفته شوند.

پیشگیری از زونای چشمی
زونای چشمی یا هرپس زوستر اوفتالمیکوس (HZO) یک عفونت ویروسی است که میتواند باعث مشکلات جدی چشمی شود. پیشگیری از این بیماری با رعایت چند نکته ساده و موثر امکانپذیر است. یکی از مهمترین روشهای پیشگیری از زونای چشمی، دریافت واکسن زونا است. این واکسن به ویژه برای افراد بالای 50 سال توصیه میشود و میتواند خطر ابتلا به زونا و زونای چشمی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. حفظ سلامت کلی بدن و تقویت سیستم ایمنی از طریق تغذیه مناسب، ورزش منظم، خواب کافی و مدیریت استرس نیز میتواند به کاهش خطر ابتلا به زونای چشمی کمک کند. حفظ بهداشت شخصی و محیطی، شستوشوی منظم دستها و جلوگیری از تماس با افرادی که دچار زونا هستند، از انتقال ویروس جلوگیری میکند.
استرس مزمن میتواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و خطر ابتلا به زونا را افزایش دهد. استفاده از تکنیکهای مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق میتواند مفید باشد. در صورت مشاهده هرگونه علائم زونا، مانند درد یا بثورات در اطراف چشم، فوراً به پزشک مراجعه کنید تا درمانهای ضد ویروسی مناسب را دریافت کنید. درمان زودهنگام میتواند از بروز عوارض چشمی جلوگیری کند. با رعایت این نکات، میتوان خطر ابتلا به زونای چشمی را به طور قابل توجهی کاهش داد و از عوارض جدی آن جلوگیری کرد.
مدیریت زندگی با زونای چشمی
مدیریت زندگی با زونای چشمی نیازمند توجه و مراقبت ویژه است. افراد مبتلا باید به سرعت به پزشک مراجعه کنند تا داروهای ضد ویروسی و مسکنهای مناسب را دریافت کنند. حفظ بهداشت چشمها و جلوگیری از مالش آنها اهمیت دارد، زیرا این کار میتواند باعث تشدید علائم و عفونت شود. استفاده از کمپرس سرد میتواند به کاهش درد و تورم کمک کند. همچنین، استراحت کافی و تغذیه سالم برای تقویت سیستم ایمنی ضروری است. افراد باید از قرار گرفتن در معرض نور شدید خورشید خودداری کنند و در صورت نیاز از عینک آفتابی استفاده کنند. پیگیری مداوم با پزشک برای مانیتورینگ وضعیت چشمها و جلوگیری از عوارض جدیتر بسیار اهمیت دارد.
بیماری زونای چشمی چه مدت طول میکشد؟
درد ناشی از هرپس زوستر چشمی، پس از بهبود راشها از بین میرود. اگر این بیماری همراه با مشکلات پیچیدهتر نباشد، پس از چند هفته بیماری فروکش میکند. ولی در افراد مسنتر و مریض (بیماران دچار سرطان یا ایدز) مدت زمان بیشتری طول میکشد.
آیا بیماری هرپس زوستر چشمی واگیردار است؟
در صورتی که مبتلا به هرپس زوستر چشمی هستید، ویروس آبله مرغان از شما به دیگر افراد منتقل میشود. بنابراین از نزدیک شدن به افرادی که به آبله مرغان مبتلا نشدهاند (خصوصاً خانمهای باردار) و بیماران با مریضیهایی شدید (مثل سرطان و ایدز) خودداری نمایید. اگر در مکان زندگی شما کودکانی حضور دارند که به آبله مرغان مبتلا نشدهاند به پزشک اطلاع دهید، امکان دارد نیاز باشد آن کودکان واکسینه شوند.
کلام پایانی
در این مقاله، به صورت کامل به علائم، راه پیشگیری و روش درمان بیماری زونای چشمی پرداختیم. این بیماری در دو حالت کلی وجود دارد و در بزرگسالان شایعتر است. همچنین ذکر کردیم که دوران نقاهت و میزان واگیر این بیماری چگونه است. اصلیترین علت این بیماری ویروسی است که باعث بیماری آبله مرغان نیز میشود.
سوالات متداول
بروز این بیماری در زنان و مردان یکسان است. افرادی دچار هرپس زوستر چشمی میشوند که قبلا مبتلاً به آبله مرغان شده اند.
در حدود ۱۰ درصد از بیماران، خود چشم نیز درگیر میشود. پزشک بیمار را از لحاظ مشکلات چشمی معاینه میکند و در صورت نیاز بیمار را به چشم پزشک ارجاع میدهد.
خیر، زونای چشمی به خودی خود مسری نیست، اما ویروس واریسلا زوستر که باعث آن میشود، میتواند از طریق تماس مستقیم با تاولها به فرد دیگری منتقل شود و باعث آبلهمرغان شود.
مدت زمان بهبودی زونای چشمی معمولاً بین 2 تا 4 هفته است، اما امکان دارد علائم و عوارضی مانند درد و التهاب مدت طولانیتری باقی بمانند.
در صورت مشاهده علائم زونای چشمی، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. علائمی که نیاز به مراجعه سریع به پزشک دارند شامل درد شدید چشم، کاهش دید، قرمزی چشم، تاولها یا بثورات پوستی اطراف چشم و حساسیت به نور هستند. مراجعه به موقع به پزشک میتواند به جلوگیری از عوارض جدیتر کمک کند.