عامل هرپس زوستر چشمی، همان ویروس آبله مرغان و زونا است. زمانی که ویروس چشم و پوست اطراف چشم را درگیر میکند این بیماری ایجاد میشود. این ویروس با عامل بیماری هرپس سیمپلکس (تب خال) متفاوت است. در این مقاله، به صورت کامل به علت، علائم، راه پیشگیری، تشخیص و درمان زونای چشمی خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
زونای چشمی چیست؟
زونای چشمی یا هرپس زوستر، یک عفونت ویروسی است که بهخاطر بثورات دردناک، سوزش یا خارشدار مشخصهاش شناخته میشود. این بثورات در امتداد یک عصب آسیب دیده خاص ظاهر میشود، به عنوان مثال در نواری در یک طرف قفسه سینه یا شکم که از اطراف تا پشت امتداد دارد. زونا در اثر فعال شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر، ویروسی که باعث آبله مرغان میشود، ایجاد میشود. پس از رفع عفونت اولیه آبله مرغان، ویروس در اعصاب سراسر بدن زنده میماند، اما توسط سیستم ایمنی کنترل میشود. بنابراین خطر ابتلا به زونا با هر فرآیندی که میتواند سیستم ایمنی را تضعیف کند، مانند: سن، بیماری و داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی افزایش مییابد.
انواع زونای چشمی
به صورت کلی دو مدل از هرپس زوستر چشمی وجود دارد که عبارتاند از:
زونا در جلوی چشم (کراتیت)
زونا، میتواند قرنیه، گنبد منحنی و شفاف بافت جلوی چشم را تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری کراتیت نامیده میشود و میتواند به عنوان یک عارضه هرپس زوستر چشمی (HZO) رخ دهد، که به زونا با بثوراتی اشاره دارد که معمولاً یک طرف بالای صورت، پیشانی و پوست سر را درگیر میکند. بیش از نیمی از بیماران مبتلا به HZO ممکن است کراتیت داشته باشند. اگر زونا در قسمت بالای صورت، پیشانی یا پوست سر وجود داشته باشد، مهم است که برای معاینه به چشم پزشک مراجعه کرد. کراتیت معمولاً در عرض یک ماه پس از راش زونا ایجاد میشود و میتواند منجر به بیحسی قرنیه، زخم، عفونتهای اضافی و آسیب بیشتر قرنیه شود که در نهایت میتواند باعث کوری شود.
زونا در پشت چشم (رتینیت)
زونا که شبکیه یا عصب بینایی را درگیر میکند، ساختارهایی که در پشت چشم یافت میشوند و معمولاً با بثورات پوستی یا سایر علائم در سطح چشم همراه نیستند. این نوع عفونت رتینیت ویروسی نامیده میشود و بسیار کمتر از HZO رخ میدهد. اما از طریق ترکیبی از عفونت و التهاب میتواند به طور قابل توجهی به شبکیه آسیب برساند. رتینیت ویروسی میتواند به شکل نکروز حاد شبکیه (ARN) یا نکروز پیشرونده بیرونی شبکیه (PORN) باشد.
خوشبختانه، پورن نادر است. این بیماری، معمولاً در افرادی رخ میدهد که به شدت عملکرد ایمنی را به خطر میاندازند و به سرعت پیشرفت میکند. PORN به طور تهاجمی با تزریق داخل چشمی و داروهای ضد ویروسی IV درمان میشود. اغلب برای بیماران مبتلا به زونا، از جمله مبتلایان به HZO یا ARN، تلاشهایی برای تقویت سیستم ایمنی تا زمانی که عفونت تحت کنترل باشد، انجام میشود. برای افرادی که از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده میکنند، این ممکن است به معنای کاهش دوز یا دادن زمان برای پاسخ عفونت به درمان ضد ویروسی قبل از تجویز دوز دیگر از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی باشد. گاهی اوقات التهاب همراه با زونا به حدی شدید است که قبل از اینکه به چشم آسیب برساند، برای کنترل التهاب به استروئید نیاز است.
علائم زونای چشمی
تا ۲۰ درصد از موارد زونا، اعصاب سر را درگیر میکنند، جایی که عفونت میتواند قسمتهای مختلف چشم مانند: پلک، سطح چشم و قسمتهای عمیقتر چشم را درگیر کند. علائم عفونت ویروسی چشم، عبارتاند از:
- درد
- قرمزی
- حساسیت به نور
- اختلال بینایی مانند نابینایی
- راش (قرمزی و جوش پوستی)
- تاولهای کوچک روی پوست پیشانی و اطراف چشم در یک طرف صورت
- تورم پلک
پیشگیری از زونای چشمی
هیچ راهی برای پیشگیری از بروز هرپس زوستر چشمی وجود ندارد، این بیماری در کودکان شایع نیست، اما در سنین بالاتر روی میدهد. بهترین راه برای پیشگیری از زونا، از جمله زونا چشم، واکسن زونا است. شینگریکس یک واکسن جدید، موثر و غیر زنده زونا است. شینگریکس یک واکسن دو دوز است که برای بزرگسالان بالای ۵۰ سال توصیه میشود. این واکسن بیش از ۹۰ درصد در پیشگیری از زونا موثر است.
تشخیص
پزشک، برای تشخیص این بیماری از معاینه فیزی استفاده میکند. اگر دچار هرپس زوستر چشمی شوید، راشهایی (قرمزی و جوش) شبیه آبله مرغان روی یک نیمه صورت یا پیشانی ایجاد میشود. گاهی اوقات علایم عفونتهای هرپس سیمپلکس (تب خال) شبیه هرپس زوستر چشمی میشود. اما، الگوی راشهای این دو بیماری با هم متفاوت است و پزشک میتواند این دو را از هم تشخیص دهد.
درمان
در صورتی که احتمال میدهید که دچار این بیماری شده اید، سریعاً به پزشک مراجعه نمایید. درمان اولیه با داروهای ضد ویروس (به شکل قرص یا قطره چشمی) درد و مدت بیماری را کاهش میدهد. پزشک برای درمان بهتر و سریعتر توصیههایی به شما میکند، اما استراحت مهمترین نقش را در بهبودی دارد. کمپرس سرد درد و راشها را کمتر میکند. داروهای ضد درد مثل آسپرین و استامینوفن نیز کمک کننده هستند. درمان بیماری زونای چشمی، به نوع آن بستگی دارد، شیوههای درمان عبارتاند از:
کراتیت
HZO، مانند اپیزودهای زونا در سایر نواحی بدن، معمولاً با داروهای ضد ویروسی خوراکی برای رفع عفونت ویروسی زمینهای درمان میشود. درمان خطر عوارض بعدی چشم را حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد کاهش میدهد. هنگامی که درمان ضد ویروسی در عرض ۷۲ ساعت پس از شروع علایم شروع شود، شدت کلی عفونت و خطر نورالژی پس از تبخال را کاهش میدهد، نوعی درد طولانی مدت که میتواند پس از یک دوره زونا رخ دهد.
رتینیت
رتینیت، برخلاف بیماران مبتلا به HZO یا سایر اشکال زونا که با بثورات پوستی همراه است. بیماران مبتلا به ARN اغلب میانسال و به طور کلی سالم هستند. تشخیص ARN نیاز به معاینه دقیق چشم توسط چشم پزشک دارد و ممکن است نمونهای از داخل چشم برای آزمایش برای تایید اینکه عفونت ناشی از ویروس واریسلا زوستر است جمع آوری شود. در موارد خفیف، ARN را میتوان با داروهای ضد ویروسی خوراکی، با یا بدون تزریق داروهای ضد ویروسی به چشم درمان کرد. در موارد شدیدتر، یا اگر با داروهای خوراکی و تزریق داخل چشم بهبودی حاصل نشد، این عفونتها با داروهای ضد ویروسی داخل وریدی (IV) درمان میشوند تا زمانی که عفونت شروع به بهبود کند.
بیماری زونای چشمی چه مدت طول میکشد؟
درد ناشی از هرپس زوستر چشمی، پس از بهبود راشها از بین میرود. اگر این بیماری همراه با مشکلات پیچیدهتر نباشد، پس از چند هفته بیماری فروکش میکند. ولی در افراد مسنتر و مریض (بیماران دچار سرطان یا ایدز) مدت زمان بیشتری طول میکشد.
آیا بیماری هرپس زوستر چشمی واگیردار است؟
در صورتی که مبتلا به هرپس زوستر چشمی هستید، ویروس آبله مرغان از شما به دیگر افراد منتقل میشود. بنابراین از نزدیک شدن به افرادی که به آبله مرغان مبتلا نشدهاند (خصوصاً خانمهای باردار) و بیماران با مریضیهایی شدید (مثل سرطان و ایدز) خودداری نمایید. اگر در مکان زندگی شما کودکانی حضور دارند که به آبله مرغان مبتلا نشدهاند به پزشک اطلاع دهید، ممکن است نیاز باشد آن کودکان واکسینه شوند.
کلام پایانی
در این مقاله، به صورت کامل به علائم، راه پیشگیری و روش درمان بیماری زونای چشمی پرداختیم. این بیماری در دو حالت کلی وجود دارد و در بزرگسالان شایعتر است. همچنین ذکر کردیم که دوران نقاهت و میزان واگیر این بیماری چگونه است. اصلیترین علت این بیماری ویروسی است که باعث بیماری آبله مرغان نیز میشود.
سوالات متداول
بروز این بیماری در زنان و مردان یکسان است. افرادی دچار هرپس زوستر چشمی میشوند که قبلا مبتلاً به آبله مرغان شده اند.
در حدود ۱۰ درصد از بیماران، خود چشم نیز درگیر میشود. پزشک بیمار را از لحاظ مشکلات چشمی معاینه میکند و در صورت نیاز بیمار را به چشم پزشک ارجاع میدهد.