انحراف چشم یا استرابیسم وضعیتی است که در آن چشم‌ها در یک راستا قرار نمی‌گیرند. به عبارت دیگر، یک چشم در جهتی متفاوت با چشم دیگر چرخانده می‌شود.
در شرایط عادی، شش ماهیچه‌ای که حرکت چشم را کنترل می‌کنند با هم کار می‌کنند و هر دو چشم را در یک جهت قرار می‌دهند. بیماران مبتلا به انحراف چشم در کنترل حرکات چشم مشکل دارند و عضلات چشم آن‌ها نمی‌توانند تراز طبیعی چشم (وضعیت چشم) را حفظ کنند.
بلافاصله بعد از جراحی انحراف چشم
چشم‌های بیمار بعد از عمل انحراف چشم قرمز و تا حدودی با درد توام خواهند بود. ممکن است خونریزی خفیفی در ناحیه جراحی مشاهده شود. خونریزی معمولا به سمت داخل یا خارج گوشه چشم جریان دارد. این عارضه همانند کبودی خفیف پوست کاملا طبیعی است.
عروق خونی پاره‌شده در چشم و همچنین سرخی چشم معمولا ظرف 2 تا 3 هفته درمان و برطرف می‌شوند. گاهی بیمار احساس می‌کند که چیزی در چشم اوست اما این حس نیز با گذشت زمان از بین خواهد رفت. بیمار معمولا ظرف چند روز می‌تواند به فعالیت‌های عادی خود ادامه دهد.
گاهی اوقات بعد از جراحی انحراف چشم مشکل دوبینی پیش می‌آید. این مشکل معمولا با برطرف شدن تورم چشم و عادت کردن بیمار به موقعیت جدید عضلات چشم اصلاح می‌شود.
در طی چند روز اول بعد از جراحی، توازن چشم‌ها نشانه خوب نتیجه نهایی جراحی است. اما گاهی‌اوقات 4 تا 6 هفته بعد ازعمل انحراف چشم ممکن است نتایج دائمی مشاهده نشود. در کودکان کمتر از 10 سال، به منظور حفظ بهتر توازن چشم‌ها شاید نیاز به 2 تا 3 مرحله جراحی استرابیسم باشد. در برخی موارد استفاده از عینک و یا لنزهای مخصوص در عینک می‌تواند به تنظیم دید دوچشمی کمک کند.
عوارض جانبی
جراحی انحراف چشم برای همه مناسب نیست چرا که در صورت وجود مشکلات اساسی‌تر در چشم، ممکن است خطرات این درمان بیشتر از فواید آن باشد. برای مثال وجود بیماری‌هایی نظیر بیماری التهابی، نقص ایمنی، یا اختلال خونریزی می‌توانند خطر عوارض بعد از عمل جراحی عضله چشم را افزایش دهند و ممکن است در بهبودی اختلال ایجاد کنند. همچنین اگر چشم عفونی یا آسیب دیده باشد، جراحی عضله چشم می‌تواند آسیب بیشتری به چشم وارد کند. این مشکلات باید قبل از اقدام به جراحی عضله چشم برطرف شود.
به جز موارد فوق، جراحی انحراف چشم به ندرت دارای عوارض است. برخی از عوارض احتمالی این جراحی ممکن است شامل عفونت چشم، خونریزی در صورت سوراخ شدن صلبیه، لغزش یا جدا شدن عضله یا حتی از دست دادن بینایی باشد. البته احتمال بروز این عوارض بسیار پایین است به طوری که عفونت چشم از هر 1100 مورد جراحی، فقط در یک مورد رخ می‌دهد. جراحان اقدامات زیادی را برای جلوگیری از عفونت انجام می‌دهند، مانند استفاده از پارچه‌های دقیق جراحی، استفاده از پوویدون یدین به عنوان قطره و محلولی برای خیساندن بخیه‌ها، و همچنین یک دوره پس از عمل استروئیدها و آنتی‌بیوتیک‌ها. انجام چنبن اقداماتی، بروز عفونت چشم را به حداقل می‌رساند.
به طور کلی در طول جراحی اانحراف چشم خونریزی حداقلی وجود دارد، اما داروهایی مانند عوامل ضد پلاکت و ضد انعقادها می‌توانند منجر به عوارض تهدیدکننده بینایی شوند. برخی از عوارض بینایی احتمالی را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
دوبینی
دوبینی عارضه‌ای است که معمولا پس از جراحی انحراف چشم رخ می‌دهد. اگرچه می‌توان از این جراحی برای درمان برخی از انواع دوبینی استفاده کرد، اما در عوض می‌تواند علائم موجود را بدتر کند یا نوع جدیدی از دوبینی را ایجاد کند. نوع دید دوگانه می‌تواند افقی، عمودی، پیچشی یا ترکیبی باشد. درمان دوبینی بستگی به نوع دوبینی و توانایی دو چشم برای کار با هم دارد که به آن عملکرد دوچشمی نیز گفته می‌شود. دوبینی با عملکرد طبیعی دوچشمی همراه با عینک منشوری، تزریق بوتولینوم به عضلات یا جراحی مکرر درمان می‌شود.
متخصصان چشم باید در نظر داشته باشند جراحی عضله چشم راهی برای درمان دوبینی یا انحراف چشمی که در نتیجه مسائل عصبی مانند سکته مغزی یا تومور مغزی ایجاد می‌شود، نیست. بنابراین اگر بر اثر مشکلات مغزی دچار دوبینی یا انحراف چشم شده‌اید، حتما قبل از عمل آن را با پزشک خود مطرح کنید.
جای زخم
جراحی عضله چشم در نتیجه آسیب وارده به بافت‌های چشمی باعث ایجاد اسکار (بافتی که بعد از بهبود زخم برجای می‌ماند) می‌شود. هدف از جراحی تولید یک خط نازک از بافت اسکار محکم است که در آن عضله دوباره به صلبیه متصل می‌شود. با این حال، روند جراحی همچنین می‌تواند منجر به تشکیل بافت اسکار در سایر قسمت‌های چشم شود. این چسبندگی‌ها در موارد نادری می‌توانند بر حرکت چشم و هم ترازی مورد نظر تأثیر بگذارند. اگر جای زخم گسترده باشد، ممکن است به صورت بافت برجسته و قرمز روی سفیدی چشم دیده شود. اقدامات کاهش بافت اسکار مانند غشای آمنیوتیک انجماد شده و میتومایسین C نشان داده شده است که در طول جراحی مفید هستند.
سایر خطرات جراحی انحراف چشم
سایر عوارض احتمالی به شرح زیر هستند:
- اختلال بینایی: آسیب به ساختارهای چشم در طول جراحی یا اندوفتالمیت شدید (التهاب در چشم) می‌تواند منجر به از دست دادن دائمی بینایی شود.
- برآمدگی چشم: اگزوفتالموس (برآمدگی چشم) خطرناک نیست و می‌تواند به دلیل زخم در پشت چشم یا در نتیجه جابجایی عضلات چشم ایجاد شود.
- انحراف بیشتر چشم: اصلاح بیش از حد یا کم اصلاح در واقع می‌تواند انحراف چشم را پس از جراحی افزایش دهد
میزان موفقیت
طبق تحقیقات به‌عمل آمده، نتیجه حاصل از 1 بارجراحی انحراف چشم در 80% از بزرگسالان با توجه به ماهیت خاص مشکل، معمولا با رضایت و موفقیت همراه بوده است. جراحی انحراف چشم در بزرگسالان با خطرات کمتری توام بوده و اغلب عوارض جانبی جدی و خطرناکی بیمار را تهدید نمی‌کند. مشکل انحراف چشم 45% از کودکان 8 ساله، معمولا بعد از جراحی استرابیسم درمان می‌شود.
