
در قسمت جلوی چشم یک لایه شفاف از بافت به نام قرنیه وجود دارد. قرنیه مانند پنجرهای است که نور را وارد چشم میکند. اشک از قرنیه در برابر باکتریها، ویروسها و قارچها محافظت میکند. زخم قرنیه یک زخم باز است که روی قرنیه ایجاد میشود و معمولاً ناشی از عفونت است. لازم است بدانید حتی آسیبهای کوچک به چشم یا فرسایش ناشی از استفاده طولانی مدت از لنزهای تماسی میتواند منجر به عفونت شود. در این مقاله، به علل، علائم، راههای پیشگیری، تشخیص و درمان زخم چشم خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
زخم چشم چیست؟
علائم زخم چشم
زخم چشم میتواند به دلیل عوامل مختلفی مانند عفونت، آسیب یا بیماریهای التهابی ایجاد شود و با علائمی همچون درد شدید چشم، قرمزی، حساسیت به نور، کاهش بینایی و احساس جسم خارجی در چشم همراه است. همچنین امکان دارد ترشحاتی از چشم خارج شود که نشاندهنده عفونت باشد. در برخی موارد، زخم چشم میتواند باعث تورم و التهاب در ناحیه اطراف چشم شود. دیگر علائم زخم چشم شامل موارد زیر هستند:
- التهاب چشم
- زخم
- پارگی بیش از حد
- تاری دید
- نقطه سفید روی قرنیه شما
- پلکهای متورم
- ترشحات چرک یا چشم
- حساسیت به نور
- احساس مداوم اینکه چیزی در چشم است
مهمترین نشانههای زخم قرنیه، علائم عفونت است که عبارتاند از:
- خارش چشم
- چشم آبکی
- ترشحات چرک مانند از چشم
- احساس سوزش در چشم
- چشم قرمز یا صورتی
- حساسیت به نور
علت زخم چشم
زخم چشم میتواند به دلایل مختلفی از جمله آسیبهای فیزیکی مانند ضربه یا تماس با اجسام تیز، عفونتهای باکتریایی، ویروسی یا قارچی و استفاده نادرست از لنزهای تماسی ایجاد شود. همچنین، خشکی شدید چشم به دلیل کمبود اشک یا شرایط محیطی مانند هوای خشک و آلودگی میتواند به ایجاد زخم قرنیه منجر شود. بیماریهای خودایمنی که بر تولید اشک تأثیر میگذارند نیز یکی از علل مهم زخم چشم هستند. برای درک بهتر، در ادامه به بررسی دلایل دیگر ایجاد زخم چشم خواهیم پرداخت.
عفونتها
- عفونتهای باکتریایی شایعترین علت زخم قرنیه هستند. این عفونتها در افرادی که از لنزهای تماسی استفاده میکنند و به درستی لنزهای تماسی خود را تمیز نمیکنند یا هنگام خواب از آن استفاده میکنند، رایج است. سودوموناس آئروژینوزا، استافیلوکوک کواگولاز منفی و استافیلوکوک اورئوس از علل شایع باکتریایی هستند.
- ویروسهایی که میتوانند باعث زخم قرنیه شوند عبارتند از تبخال (هرپس سیمپلکس) و زونا (هرپس زوستر)
- عفونتهای قارچی، میتوانند در صورت آسیب به قرنیه و به دنبال آن عفونت با مواد گیاهی رخ دهند. Aspergillus، Fusarium، Scedosporium apiospermum، phaeohyphpmycetes و… از علل شایع قارچی هستند.
- عفونتهای انگلی آکانتامبا، نوعی آمیب است که در هوا، آب شیرین و خاک یافت میشود. عفونت، کراتیت آکانتامبا، زمانی رخ میدهد که ارگانیسم وارد چشم شود. اگر از لنزهای تماسی استفاده کنید و لنزهای خود را با آب لوله کشی به جای محلول ضدعفونی کننده تمیز کنید، این عفونتها ایجاد میشوند.
علل دیگر زخم چشم
- سایش قرنیه: باکتریها میتوانند بریدگیها، خراشهای چشم را آلوده کنند. خراشیدگی میتواند از خراش ناخن انگشت به چشم، ذره کثیفی یا مواد دیگری که در چشم گیر کرده یا مالیده میشود و دلایل دیگر رخ دهد.
- سوزش قرنیه: برخی از مواد شیمیایی موجود در خانه یا محل کار میتوانند وارد چشم شده و موجب فرسایش قرنیه شوند.
- خشکی شدید چشم: خشکی شدید چشم زمانی اتفاق میافتد که اشکها نتوانند بهدرستی سطح چشم را مرطوب و تمیز کنند. در نبود اشک کافی، ذرات معلق روی چشم باقی میمانند و میتوانند باعث خراشیدگی سطح چشم شده و عفونت ایجاد کنند.
- مشکلات بسته شدن پلک: اختلالاتی که به پلکها اجازه نمیدهد تا به صورت کامل بسته شوند، میتوانند منجر به خشکی چشم شوند که میتواند منجر به زخم قرنیه شود. اختلالاتی مانند: فلج بل، بیماری گریوز و سایر اختلالات تیروئید منجر به زخم قرنیه میشوند. سایر مشکلات پلک یا مژه که میتواند منجر به زخم قرنیه شود عبارتند از: رشد مژهها (تریکیازیس)، التهاب پلک (بلفاریت) و پلک برگشته (انتروپیون).
- بیماریهای خود ایمنی: چندین بیماری خود ایمنی میتوانند باعث کراتیت اولسراتیو محیطی (PUK) شوند که منجر به زخم قرنیه میشود. انواع بیماریهای خود ایمنی مرتبط با PUK عبارتند از: آرتریت روماتوئید، گرانولوماتوز وگنر، پلی کندریت عود کننده، پلی آرتریت ندوزا، سندرم چرگ استراوس و پلی آنژیت میکروسکوپی.
- کمبود ویتامین A: کمبود ویتامین A باعث خشک شدن قرنیه میشود. اکثر مردم در کشورهای توسعه یافته مقدار زیادی ویتامین A دریافت میکنند، اما افرادی که مشکلات گوارشی یا رژیمهای غذایی غیر معمول دارند، ویتامین A کمی دارند. در کشورهای در حال توسعه، کمبود ویتامین A یکی از دلایل اصلی نابینایی دوران کودکی است.

عوامل خطر زخم چشم
عوامل خطر زخم چشم میتوانند به دلایل مختلفی از جمله عفونتها، آسیبهای فیزیکی و شرایط محیطی ایجاد شوند. یکی از مهمترین عوامل، استفاده نادرست یا طولانیمدت از لنزهای تماسی است که میتواند به ایجاد خراش و زخمهای قرنیه منجر شود. آسیبهای فیزیکی به چشم، مانند ضربه، تماس با اجسام تیز یا مواد شیمیایی، نیز میتوانند به زخم قرنیه و سایر مشکلات چشم منجر شوند. عفونتهای باکتریایی، ویروسی یا قارچی که به دلیل عدم رعایت بهداشت مناسب یا آسیبهای ریز وارد چشم شدهاند، نیز یکی از عوامل مهم در بروز زخم چشم هستند.
بیماریهای خودایمنی، مانند آرتریت روماتوئید یا سندرم شوگرن، که باعث کاهش تولید اشک میشوند، میتوانند خطر زخم چشم را افزایش دهند. شرایط محیطی مانند هوای خشک، آلودگی و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا دود نیز میتوانند به خشکی و آسیب به سطح چشم کمک کنند. مراقبتهای مناسب از چشم و مشاوره با چشمپزشک میتواند به کاهش این عوامل خطر کمک کند.
زخم قرنیه در بلفاروپلاستی
در جراحی بلفاروپلاستی، انتخاب یک متخصص با تجربه و ماهر اهمیت بالایی دارد، زیرا اگر جراح پوست بیشتری از پلک بردارد، امکان دارد پلکها به درستی بسته نشوند. این مشکل میتواند منجر به باز ماندن چشمها در هنگام خواب شود که به مرور زمان باعث خشک شدن سطح چشم و ایجاد زخم قرنیه گردد. زخم قرنیه، نوعی زخم باز روی قرنیه است که میتواند ناشی از خشکی بیش از حد و عدم حفاظت کافی از سطح چشم باشد. این وضعیت نه تنها باعث درد و ناراحتی میشود، بلکه در صورت عدم درمان به موقع، میتواند به کاهش بینایی و عوارض جدیتری منجر شود. بنابراین، برای جلوگیری از چنین مشکلاتی، حتماً باید جراحی بلفاروپلاستی توسط یک متخصص با تجربه انجام شود.
تشخیص زخم چشم
تشخیص زخم چشم معمولاً با توجه به علائم بالینی و معاینه دقیق توسط چشمپزشک انجام میشود. ابتدا، پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و علائمی مانند درد، قرمزی، حساسیت به نور، ترشح و کاهش بینایی را ارزیابی میکند. سپس با استفاده از ابزارهای تخصصی مانند لامپ شکافدار (اسلیت لامپ)، سطح چشم و قرنیه را به دقت معاینه میکند تا هر گونه آسیب یا زخم را شناسایی کند. برای تشخیص دقیقتر، از رنگ فلورسئین استفاده میشود که به صورت قطره در چشم ریخته میشود و به پزشک اجازه میدهد تا با استفاده از نور آبی، زخمهای سطحی قرنیه را بهتر ببیند.
در برخی موارد، نمونهبرداری از زخم برای بررسی عفونتهای باکتریایی، ویروسی یا قارچی انجام میشود. همچنین، امکان دارد از روشهای تصویربرداری پیشرفته مانند عکسبرداری از قرنیه برای ارزیابی بیشتر استفاده شود. این روشها به چشمپزشک کمک میکنند تا نوع و شدت زخم را تشخیص داده و بهترین درمان را برای بیمار تعیین کند.
درمان زخم چشم
زخم قرنیه با داروهای ضد عفونی یا جراحی درمان میشود، اگر داروها گزینه مناسبی نباشند. انتخاب دارو بر اساس عامل ایجاد عفونت است. قطرههای چشمی حاوی آنتی بیوتیکها (برای عفونتهای باکتریایی)، ضد قارچها (برای عفونتهای قارچی) و ضد ویروسی (برای عفونتهای ویروسی) درمانهای معمول هستند.
چشم پزشک، امکان دارد داروی خوراکی یا تزریقی را برای بیمار تجویز کند . همچنین داروهای خوراکی را برای کاهش درد تجویز میکند. قطره چشمی استروئیدی گاهی برای کاهش التهاب و تورم چشم تجویز میشود. از آنجا که قطرههای استروئیدی عفونت را بدتر میکنند، باید توصیههای پزشک، در مورد استفاده از آنها را رعایت کرد.
جراحی پیوند قرنیه
در شرایطی که داروها نتوانند زخم قرنیه را درمان کنند، بیمار میتواند نیاز به پیوند قرنیه داشته باشد. همچنین اگر داروها زخم قرنیه را التیام بدهند، اما جای زخمی بر جای گذاشتند که با دید بیمار تداخل میکند و برای لیزر درمانی (PTK) خیلی عمیق است.
در هر صورت، برای بازگرداندن بینایی به قرنیه جدیدی نیاز خواهید داشت. بافت پیوند قرنیه از فردی گرفته میشود که به تازگی فوت کرده است. قبل از اینکه بافت قدیمی قرنیه برداشته شود و بافت جدید در محل چشم بخیه شود، بافت برای اطمینان از سالم بودن آن آزمایش میشود.
عوارض پیوند قرنیه
عوارض جراحی پیوند قرنیه شامل رد بافت اهداکننده، که به دلیل واکنش سیستم ایمنی بدن به پیوند رخ میدهد، و عفونت چشم، که به دلیل ورود میکروبها یا ضعف سیستم ایمنی ایجاد میشود، است. همچنین تورم قرنیه و ایجاد گلوکوم، که فشار داخلی چشم را افزایش میدهد، از دیگر عوارض ممکن هستند. آب مروارید نیز میتواند به مرور زمان پس از پیوند قرنیه به وجود آید.
اگر زخم چشم درمان نشود چه اتفاقی میافتد؟
- جای زخم روی قرنیه که بینایی را مختل میکند
- از دست دادن شدید بینایی یا کوری
- آستیگماتیسم
- آب مروارید
- گلوکوم
- از دست دادن چشم در صورت گسترش عفونت (نادر)
کلام پایانی
در این مقاله، به صورت کامل تمام علتهایی که موجب زخم قرنیه میشوند را به صورت کامل مورد بررسی قرار دادیم. شناخت علائم این بیماری بسیار مهم است، زیرا که زخم قرنیه در هرشرایطی خطرناک است و باید درمان شود. اولین گام برای درمان تشخیص است که در این مقاله، کاملا آن را بررسی کردیم. راههای پیشگیر از این بیماری بیشتر برای کسانی است که از لنزهای تماسی استفاده میکنند و تمم اقدامات پیشگیرانه را در این مقاله به صورت کامل توضیح دادیم.
سوالات متداول
امکان دارد لازم باشد، داروهای ضد عفونی را به طور مکرر (هر ۱ تا ۲ ساعت) برای چند روز مصرف کنید.
اکثر زخمهای قرنیه در عرض دو یا سه هفته بهبود مییابند.