هر بیمار، از لحظه‌ای که چشم پزشک برای درمان آب مروارید به او جراحی آب مروارید پیشنهاد میکند، نگران دوران بهبودی و مراقبت‌های لازم بعد از این عمل خواهد بود. در واقع امروزه عمل جراحی آب مروارید یکی از شایع‌ترین عمل‌های جراحی چشم است، اما به نوعی، به نظر می‌رسد اکثریت قابل توجهی از مردم در مورد آن خیلی نگران هستند.
شما به عنوان یک بیمار، نه تنها باید به دستورالعمل‌های مراقبتی که چشم پزشک ارائه می‌دهد عمل کنید، بلکه لازم است که از کسانی که میتوانند به خوبی از شما حمایت کنند نیز کمک بگیرید تا نتایج جراحی آب مرواریدتان به حداکثر برسد. پیش از این که به سراغ دستورالعمل‌های خاص این جراحی برویم، لازم است که بدانید اصلا جراحی آب مروارید چیست.
آب مروارید چیست؟
آب مروارید یک نوع بیماری چشمی است که در این اختلال، عدسی چشم که به طور طبیعی شفاف است که کدر و تیره میشود و منجر به کاهش بینایی خواهد شد. آب مروارید اختلالی است که معمولاً به علت بالا رفتن سن به وجود می‌آید اما گاهی اوقات به سرعت پیشرفت میکند. این اختلال معمولاً هر دو چشم را درگیر میکند اما احتمال آن که فقط یک چشم را درگیر نماید و به سرعت پیشرفت کند نیز وجود دارد. آب مروارید یا اختلال بسیار شایع و به ویژه در افراد مسن است. هنوز علت اصلی بروز آب مروارید مشخص نشده است با این حال در اکثر موارد این اختلال به علت تغییر در ساختار پروتئین‌های درون عدسی چشم به وجود می‌آید و فرآیند تغییر پروتئین‌ها طی مدت چند سال رخ می‌دهد که باعث تیره و کدر شدن عدسی خواهد شد. آب مروارید به ندرت مادرزادی است و یا در اوایل دوران کودکی به علت نقص ارثی آنزیم، سایر بیماری‌های ژنتیکی یا عفونت سیستمیک به وجود می‌آید. ضرب دیدگی شدید چشم، انجام عمل جراحی روی چشم یا التهاب حفره داخلی چشم نیز میتواند باعث تسریع روند پیشرفت آب مروارید شود. سایر عوامل و فاکتورهایی که میتواند باعث بروز آب مروارید در سنین بالا شوند عبارتند از قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور فرابنفش، قرار گرفتن در معرض پرتوهای یونیزه کننده، ابتلا به بیماری دیابت، استعمال دخانیات و استفاده از برخی داروهای خاص از قبیل داروهای استروئید خوراکی، استروئیدی موضعی یا استنشاقی. استفاده از برخی داروها از قبیل استاتین و فنوتیازین به مدت طولانی میتواند باعث بروز آب مروارید شود.
چه افرادی میتوانند متقاضی انجام عمل جراحی آب مروارید باشند؟
متخصص چشم پزشکی میتواند در هنگام انجام معاینات سالیانه چشم به شما بگوید که آب مروارید دارید و در حال پیشرفت است حتی اگر هیچ گونه نشانه و علامتی مبنی بر اختلال در دید نداشته باشید. اگرچه پزشک میتواند به شما بگوید که از چه زمانی دچار آب مروارید شده‌اید معمولاً خود شما اولین نفری هستید که متوجه تغییر در سطح بینایی خود خواهید بود و پس از آن که آب مروارید به مرحله آخر رسید پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. معمولاً همه افراد در همه سنین میتوانند تیره شدن عدسی چشم خود را تجربه کنند اما معمولاً قبل از سن ۴۰ سالگی این اختلال خیلی شایع نیست. با این حال تعداد زیادی از افراد تا چندین سال پس از شروع تیره شدن عدسی هیچ گونه نشانه و علامتی را نخواهند داشت. شما می‌توانید تا زمانی که هیچ گونه علامت و تغییر قابل توجهی در بینایی خود احساس نمی‌کنید به طور ایمن و بدون درمان مراقب چشم خود باشید. اکثر افرادی که به طرز قابل توجهی از سطح بینایی آنها دستخوش تغییر شده است یا پس از جراحی آب مروارید دوباره دچار اختلال بینایی هستند به جراحی نیاز خواهند داشت. اگر چشم شما دچار بیماری چشمی غیر مرتبط با آب مروارید است و این اختلال باعث محدودیت در بینایی شما شده است ممکن است متخصص چشم پزشکی انجام عمل جراحی را توصیه نکند. گاهی اوقات آب مروارید باعث میشود چشم پزشک میتواند به طور واضح شبکه را در قسمت پشت چشم مشاهده کند که در این موارد ممکن است پزشک تصمیم بگیرد آب مروارید را خارج کند تا امکان معاینه و ارزیابی یا درمان عصب بینایی یا شبکیه فراهم باشد. تصمیم گیری برای عمل جراحی بر اساس مشکلات فعلی بیمار انجام خواهد شد. جراحی آب مروارید به تدریج و با بیهوشی خفیف انجام میشود و فرایند جراحی معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول خواهد کشید. به این ترتیب جراحی فشار چندانی را به قلب و ریه وارد خواهد کرد. انجام برخی از عمل های جراحی از قبیل لیزیک در گذشته به معنای ممنوعیت برای انجام جراحی آب مروارید نیست و در برخی موارد فقط یک چشم نیاز به عمل جراحی دارد و این مسئله کاملاً طبیعی است.
پس از انجام جراحی آب مروارید
متخصص چشم پزشکی یک روز قبل از جراحی با شما در خصوص مراحلی که در طول عمل رخ می‌دهد صحبت خواهد کرد. متخصص چشم پزشکی سوالات متعددی را در خصوص سابقه پزشکی شما را مطرح خواهد کرد و سپس به انجام معاینه جسمانی خواهد پرداخت. اگر داروی خاصی استفاده می‌کنید باید با چشم پزشک خود در خصوص اینکه قبل از عمل از مصرف کدام دارو خودداری کنید صحبت نمایید تا پزشک اقدامات لازم را انجام دهد. پزشک قبل از جراحی محاسبات متعددی را انجام می‌دهد تا بتواند قدرت عدسی داخل چشم را ارزیابی کند. سپس پزشک بر اساس قدرت چشم و انحنای قرنیه یک عدسی مصنوعی مخصوص را انتخاب خواهد کرد. قدرت عدسی چشم شما بررسی میشود تا پزشک، عدسی مصنوعی را به نحوی انتخاب کند که به شما برای مشاهده اشیا در فاصله دور، فاصله متوسط و فاصله نزدیک بدون عینک کمک کند. برخی از افرادی که در تمام دوران زندگی خود نزدیک بین بوده‌اند ترجیح می‌دهند که برای مطالعه از عینک استفاده نکنند و پس از جراحی آب مروارید از عینک مخصوص برای مشاهده اشیای دور استفاده نمایند. داشته باشید که پیروی کردن از همه دستورات پزشک قبل از عمل که معمولاً شامل نخوردن مایعات و مواد غذایی از ساعت ۱۲ شب قبل از عمل است کاملاً ضروری خواهد بود. از آن جایی که جراحی آب مروارید یک عمل سرپایی است باید با دوستان و اعضای خانواده خود هماهنگی‌های لازم را انجام دهید که پس از عمل شما را به منزل ببرند و مراقب شما باشند. در اکثر مواقع جراحی آب مروارید در بیمارستان و در اتاق عمل انجام میشود. پزشک از شما می‌خواهد که چند ساعت قبل از عمل در بیمارستان حاضر باشید. شما با متخصص بیهوشی که با چشم پزشک همکاری دارد ملاقات خواهد کرد و نوع بیهوشی مورد نیاز برای شما را مشخص خواهد کرد. در اکثر موارد جراحی آب مروارید فقط با بیهوشی موضعی و بدون نیاز به بیهوشی کامل انجام خواهد شد. استفاده از قطره بی حس کننده یا تزریق دارو در اطراف چشم به کاهش عملکرد اعصاب چشم کمک خواهد کرد و شما دچار درد نخواهید شد.
از چه روش‌هایی برای جراحی آب مروارید استفاده میشود؟
یک عمل جراحی استاندارد آب مروارید در بیمارستان یا در مرکز جراحی سرپایی انجام میشود و اصلا نیاز به وسایل شدن در بیمارستان پس از آن وجود ندارد. امروزه رایج ترین نوع عمل برای درمان آب مروارید فرآیندی است که فیکوامولسیفیکاسیون نام دارد. در این روش پزشک پس از بی حس کردن چشم توسط قطره چشمی یا تزریق دارو به درون چشم توسط میکروسکوپ مخصوص جراحی یک برش بسیار کوچک را روی سطح چشم یا در نزدیکی قرنیه ایجاد خواهد کرد و سپس هندپیس دستگاه اولتراسوند، که معمولاً بیماران را با دستگاه لیزر اشتباه می‌گیرند را وارد چشم میکند و با استفاده از حرکات بسیار قوی لرزشی التراسوند عدسی کدر شده را تخریب میکند. در مرحله بعدی پزشک به کمک دستگاه التراسوند این ذرات تجزیه شده را از چشم خارج می‌نماید. پس از آن که آب مروارید تخلیه شد پزشک عدسی مصنوعی را درون یک کیسه کپسولی نازک که مخصوص آب مروارید است قرار خواهد داد. این عدسی برای کمک به تمرکز چشم پس از جراحی کاملاً ضروری است.
سه روش اصلی برای جراحی آب مروارید وجود دارد که به شرح زیر می‌باشند:
فیکوامولسیفیکاسیون
همان طور که در قسمت بالا توضیح دادیم فیکوامولسیفیکاسیون رایج ترین روشی است که برای خارج کردن آب مروارید مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش کاملاً جدید، عمل جراحی آب مروارید در کمتر از ۳۰ دقیقه انجام خواهد شد و معمولاً بیمار فقط به بی حسی خفیف نیاز خواهد داشت. استفاده از قطره بی حسی یا تزریق در اطراف چشم، عدم نیاز به برش و بخیه برای بستن زخم و عدم نیاز به پوشاندن چشم از مشخصات برجسته این نوع عمل جراحی است. اگر چه این روش جراحی از لیزر استفاده نمی‌کند ممکن است پزشک از لیزر فمتوسکند برای ایجاد برش در کپسول عدسی و قبل از خارج کردن عدسی کدر شده استفاده نماید.
جراحی آب مروارید به روش خارج کپسولی
این روش جراحی برای درمان آب مروارید بسیار پیشرفته استفاده میشود که عدسی بسیار ضخیم شده و تجزیه آن به قطعات کوچک دشوار است و در شرایطی که انجام عمل جراحی بالا امکان پذیر نباشد جراحی آب مروارید به روش خارجی کپسولی انجام خواهد شد. در این روش یک برش بزرگ ایجاد میشود تا پزشک بتواند عدسی را به طور سالم و بدون نیاز به خرد کردن آن تخلیه نماید. سپس عدسی مخصوص در درون کیسه کپسول قرار داده میشود و همان مراحلی که در جراحی بالا انجام شده است تکرار خواهد شد. این روش جراحی به چند بخیه متعدد نیاز دارد تا زخم ایجاد شده بسته شود. معمولاً دوران بهبود در این عمل جراحی بسیار آهسته است. جراحی آب مروارید به روش خارج کپسولی معمولاً پس از جراحی با تزریق داروی بی حسی در اطراف چشم و چسب زدن روی آن همراه است.
جراحی آب مروارید درون کپسولی
در این روش جراحی در مقایسه با جراحی خارجی کپسولی یک برش بزرگ تر نیاز است و جراح، عدسی را به همراه کپسول اطراف آن خارج میکند. در این روش باید عدسی از چند نقطه و از جلوی عنبیه وارد شود. امروزه به ندرت از این روش استفاده میشود اما در برخی موارد خاص هنوز این روش کاربرد دارد.
مراحل پس از جراحی
جراحی آب مروارید اغلب یک عمل سرپایی است، بنابراین بیمار میتواند در همان روز عمل به خانه بازگردد. این بدان معنی است که اکثر مراحل بهبودی در منزل انجام گرفته و در این میان لازم است برای معاینات پس از عمل چند باری به چشم پزشکتان مراجعه کنید تا مطمئن شوید که چشم شما به درستی رو به بهبود است. ضروری است که از تمامی دستورالعمل‌های چشم پزشک خود پیروی کنید تا از احتمال ابتلا به عوارض ناشی از این عمل مانند التهاب، عفونت، تورم در شبکیه، جدا شدن شبکیه یا عدسی ، درد و از دست دادن بینایی کاسته شود. چشم پزشک به شما برنامه و اطلاعات دقیقی درباره دوره بهبودی ارائه خواهد داد ، اما ما نیز در اینجا توصیه‌های کلی‌ای برای بعد از جراحی کاتاراکت بیان می‌کنیم.
مراقبت‌های لازم بلافاصله بعد از عمل آب مروارید
بیمار پس از تکمیل جراحی آب مروارید و برطرف شدن کامل اثرات بی حسی میتواند به خانه بازگردد. از آنجا که این جراحی کاملا مربوط به بینایی است، امکان ندارد شخص خودش رانندگی کرده یا به تنهایی به خانه برگردد. حتما باید از کسی که به او اعتماد دارید بخواهید تا پس از انجام عمل شما را به خانه برگرداند. اگرچه جراحی آب مروارید یک عمل سرپایی است، اما به هر حال عمل است و ممکن است تا چند ساعت پس از جراحی،حالت گیجی و خواب‌آلودگی، ناراحتی و یا درد داشته باشید. عوارض جانبی طبیعی در روز اول پس از جراحی عبارتند از:
- آب ریزش چشم‌ها.
- احساس وجود شن در چشم.
- دید مبهم یا دوبینی
- قرمزی چشم و یا وجود لکه‌های خون در چشم.
شما می‌توانید برای تسکین درد خود از قطره‌های چشمی استفاده کنید. همچنین برای محافظت از چشم خود در برابر اشعه‌های خورشید یا نور چراغ باید از عینک آفتابی استفاده کنید. استفاده از عینک آفتابی در تمام طول مدتی که پزشک توصیه کرده خیلی مهم است. برای اطمینان از ایمنی چشم‌ها در شب، می‌توانید از پوشش محافظ چشم برای زمان خواب استفاده کنید تا از چشمتان در برابر هرگونه ضربه یا آسیب محافظت شود.
مراقبت چند روز بعد از جراحی
قطره
تا چند روز بعد از جراحی آب مروارید ممکن است هنوز احساس ناراحتی فیزیکی در چشم داشته باشید ، اما این علائم باید از 24 تا 48 ساعت بعد از عمل کم کم برطرف شوند. ممکن است لازم باشد تا چند روز بعد از عمل از قطره‌های چشمی استفاده کنید که ممکن است نیاز به تمیز کردن نواحی خارج از چشم داشته باشید. در این خصوص دستورالعمل‌های چشم پزشک خود را به دقت دنبال کنید تا از ورود هر چیزی حتی آب استریل به چشمانتان جلوگیری کنید. پس از بازگشت به خانه، باید مراقب باشید که برای مدتی که چشم پزشکتان توصیه کرده از ورود مستقیم صابون و آب به چشم خود جلوگیری کنید.
حمام
اگرچه می‌توانید فعالیت‌های معمول مثل دوش گرفتن را از روز بعد از عمل جراحی سر پایی انجام دهید، اما باید در هنگام حمام مراقب چشم‌هایتان باشید. همچنین باید در دوره نقاهت و بهبودی چشمتان از استفاده از بسیاری از محصولات مو، عطر، فوم‌های شستشوی صورت، لوسیون‌ها و مواد آرایشی اجتناب کنید. می‌توانید تا چند روز پس از جراحی از عینک‌های مخصوص استفاده کنید تا از ضربه، مالش و یا خراش چشمتان جلوگیری شود. تا چند روز بعد از عمل احساس خارش و ناراحتی در چشم امری طبیعی است اما به هیچ وجه نباید در این مدت چشم خود را لمس کنید. علائم در عرض دو سه روز برطرف خواهند شد اما اگر طی این زمان از بین نرفته یا بدتر شوند، با پزشک خود مشورت نمایید. ممکن است لازم باشد برای اطلاح بینایی خود از عینک استفاده کنید.
عینک
اگر چه دید شما باید در عرض یکی دو روز بعد از عمل جراحی واضحتر شود، اما اگر یک عدسی مونو فوکال در چمشتان قرار داده باشند، ممکن است برای دیدن اشیاء نزدیک به عینک نیاز داشته باشید زیرا این عدسی دید را در همه فواصل تصحیح نمی‌کند. شما می‌توانید بسیاری از فعالیت‌های معمولی مانند تماشای تلویزیون و حرکت در اطراف خانه خود را از روز بعد از عمل را انجام دهید اما لازم است از انجام فعالیت‌های سنگین‌تر اجتناب کنید. چشم پزشکتان با شما کار میکند تا بفهمد انجام چه کارهایی برای شما بی‌خطر است ، مانند مطالعه، سرگرمی‌هایی که مثل خیاطی که نیاز به دید نزدیک دارند، یا رانندگی و یا فعالیت‌های جسمانی شدیدی مانند ورزش.
معاینه مجدد
لازم است تمامی توصیه‌های چشم پزشک خود را به دقت دنبال کنید تا از خطر جا به جا شدن عدسی جدید خود جلوگیری کنید. به طور معمول، یکی دو روز پس از عمل جراحی باید برای معاینه به چشم پزشک خود مراجعه کنید. در این زمان احتمالا هنوز برای مراجعه به مطب پزشک به کمک شخص دیگری نیاز داشته باشید. یک هفته بعد از جراحی مجددا معاینه دیگری خواهید داشت. معاینه بعدی، پس از چند هفته خواهد بود که چشم شما تا حدود زیادی بهبود یافته است.
مراقبت چند هفته بعد
اگر چه در عرض یک تا سه روز پس از عمل هم بهبود چشمگیری در بینایی خود احساس خواهید کرد، اما بین سه تا 10 هفته طول می‌کشد تا بینایی شما به بهترین وضعیت ممکن خود برسد. اخرین جلسه معاینه پس از عمل ، حدود یک ماه پس از جراحی خواهد بود. این زمانی است که انتظار می‌رود شما به طور کامل بهبود یافته‌اید.
در معایناتی که تا یک ماه بعد از عمل انجام می‌شوند، چشم پزشک سعی میکند هر گونه مشکلی که ممکن است بعد از عمل جراحی کاتاراکت برای بیمار پیش آمده تشخیص داده و در صورت لزوم درمان نماید. زمان لازم برای بهبودی کامل پس از جراحی آب مروارید هشت هفته یا دو ماه است. طی این زمان، بینایی شما باید رو بهبود باشد. در این دوره باید رنگ‌ها برایتان شفاف‌تر به نظر رسیده و به طور کلی دیدتان واضحتر شود. اگرچه به احتمال زیاد بینایی کامل یا دید 20/20 برای بیمار اتفاق نمی‌افتد، اما انتظار می‌رود پس از عمل، بدون هیچ گونه اصلاح کننده‌ای مانند عینک، قدرت بینایی او به سطح 20/30 یا 20/40 برسد.
پس از آن که چشمان بیمار به طور کامل بعد از جراحی آب مروارید بهبود یافتند، پزشک عینک نهایی که لازم دارید را برایتان تجویز میکند. این عینک به احتمال زیاد دیگر تغییر نخواهد کرد، زیرا شکل یا وضوح عدسی مصنوعی در طول زمان بر خلاف عدسی طبیعی در چشم تغییر نخواهد کرد. اگر هر دو چشم نیاز به عمل جراحی آب مروارید داشته باشند، به طور معمول چشم پزشکان ابتدا یک چشم را عمل میکنند، صبر میکنند تا چشم بهبود یافته و سپس عمل جراحی دوم را برنامه‌ریزی میکنند.
این کار اگر چه زمان بهبود شما را طولانی‌تر میکند ، اما مهم است که اجازه دهید زمان لازم برای تنطیم دید سپری شود. در این حالت می‌توانید با یک چشم خود ببینید و در صورت وجود هر نوع مشکل در روند بهبودی به آن پی ببرید.
توصیه‌هایی برای مراقبت بعد از جراحی آب مروارید
در روزها و هفته‌های پس از عمل جراحی، موارد زیر توصیه می‌شوند:
• از قطره‌های چشمی که چشم پزشکتان تجویز کرده طبق دستور او استفاده نمایید.
• همه توصیه‌های چشم پزشک و / یا جراح چشم خود را دنبال کنید.
• برای دو تا سه روز استراحت کنید و آرامش داشته باشید.
• حداقل تا یک هفته از چشم بند استفاده کنید.
• هنگام دوش گرفتن، به خصوص هنگام شستن موها، از چشم بند استفاده کنید.
• فعالیت‌های روزمره و کم فشاری مانند استفاده از کامپیوتر، مطالعه و یا تماشای تلویزیون را می‌توانید به شکل معمول انجام دهید.
• در طی دوران بهبودی به مدت چهار تا هشت هفته، از شنا کردن اجتناب کنید.
اجتناب از موارد زیر مهم است:
• مالیدن چشم‌ها.
• ورود مواد و اشیاء خارجی به چشم ، مانند شامپو.
• انجام فعالیت‌های شدید مانند دویدن یا یوگا.
• رانندگی تا قبل از آن که پزشکتان تایید کند دیدتان کامل شده است.
• مسافرت هوایی بدون مشورت و تأیید چشم پزشک
بسته به نوع کاری که دارید ، چند روز یا چند هفته بعد از انجام عمل می‌توانید به کار خود بازگردید.
اصلاح دید پس از جراحی آب مروارید
شما باید توصیه‌های چشم پزشک خود را در خصوص مراقبت‌های لازم در منزل، مراقبت‌های بعد از جراحی را عمل کرده داده و تمام معاینات بعد از عمل را انجام دهید تا پزشک اطمینان یابد که چشم شما به درستی رو به بهبود است. اگر دچار مشکلی در دید شدید، یا نارحتی و درد شما از بین نرفت یا بدتر شد، و یا تورم یا قرمزی داشتید و و یا دید خود را از دست دادید، باید بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. از آنجایی که عمل جراحی آب مروارید دهه‌هاست که انجام میشود، احتمال موفقیت ان بسیار بالا و میزان عوارض آن پایین است.
در صورت بروز هر گونه نگرانی، با چشم پزشک خود صحبت کنید او میتواند به شما در درک جزئیات مشکل آب مرواریدتان، خطرات جراحی و یا سایر مسائل مربوط به سلامت چشمتان کمک نماید. پس از انجام جراحی آب مروارید ، بخش عمده‌ای از زمان بهبودی شما در منزل خواهد بود، بنابراین این که بدانید دقیقا چطور از خودتان مراقبت کنید، چیزی که چشم چزشکتان کاملا برایتان توضیح خواهد داد، بسیار مهم است.
