آب مروارید یکی از بیماریهای شایع چشم است که باعث تاری دید میشود. افزایش سن، عوامل ژنتیکی و سبک زندگی از عوامل ایجاد آب مروارید هستند. در صورتی که علائم آب مروارید را تجربه میکنید، توصیه میشود که به یک چشم پزشک متخصص مراجعه کنید تا بتواند مراحل درمان آن را آغاز کند زیرا در مراحل پیشرفته آب مروارید، باید جراحی جایگزینی عدسی مصنوعی انجام شود که برای بیماری دوران نقاهت سختتری را به همراه خواهد داشت. آب مروارید معمولا آرام پیشرفت میکند و فرد فقط متوجه خفیفترین تغییرات در دید میشود ولی با گذشت زمان علائم آن افزایش پیدا خواهند کرد. دلایل ایجاد آب مروارید و علائم آن مختلف هستند، برای آشنایی با این موارد تا پایان مقاله همراه ما باشید.
آب مروارید چیست؟
کاتاراکت یا آب مروارید یک بیماری چشمی است که در آن عدسی چشم تار و کدر میشود. عدسی، یک لنز شفاف است که در پشت مردمک چشم قرار دارد و نقش مهمی در تمرکز نور بر روی شبکیه و تشکیل تصویر ایفا میکند. عدسی از پروتئین و آب تشکیل شده است و برای شفاف ماندن باید ساختار پروتئینی آن کاملا منظم باشد. آب مروارید میتواند منجر به کاهش وضوح دید شده و در صورت عدم درمان، باعث کوری شود. در صورتی که به موقع برای درمان اقدام کنید، با انجام جراحی آب مروارید میتوانید دید قبلی خود را به دست آورید.
علت آب مروارید
آب مروارید معمولا در سنین بالا بروز پیدا میکند و پیری یکی از مهمترین دلایل آن به شمار میرود. در این بیماری، عدسی چشم بهتدریج شفافیت خود را از دست میدهد. در نتیجه، نور به خوبی به شبکیه نمیرسد و فرد دچار تاری دید میشود. اما پیری تنها عامل ایجاد آب مروارید نیست. عوامل دیگری هم وجود دارند که میتوانند در شکلگیری یا تسریع روند پیشرفت این بیماری نقش داشته باشند. از جمله این عوامل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش سن: با بالا رفتن سن، پروتئینهای موجود در عدسی چشم تخریب شده یا بهم میچسبند و باعث کدر شدن عدسی میشوند.
- بیماری: داشتن قند خون بالا، به عدسی چشم آسیب زیادی وارد میکند، همچنین بیماریهای چشمی مزمن مانند التهابات چشمی نیز باعث به وجود آمدن آب مروارید میشوند.
- مصرف برخی داروها: مصرف طولانیمدت داروهای کورتونی میتواند باعث ایجاد آب مروارید شوند. برخی داروهای خاص مثل داروهای ضدافسردگی یا داروهای شیمیدرمانی نیز میتوانند خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش دهند.
- قرار گرفتن طولانی مدت در آفتاب: اشعه ماورای بنفش (UV) به مرور به عدسی آسیب میزند. استفاده از عینک آفتابی مناسب میتواند از این آسیب جلوگیری کند.
- ضربه یا جراحی قبلی به چشم: آسیبهای فیزیکی به چشم یا انجام جراحی چشم نیز میتوانند باعث ایجاد آب مروارید شوند.
- ژنتیک یا مادرزادی: برخی نوزادان به صورت مادرزادی دچار آب مروارید میشوند. این موضوع میتواند به دلیل اختلال ژنتیکی، عفونت در دوران بارداری (مثل سرخجه)، یا کمبود آنزیمها باشد.
- سبک زندگی ناسالم: سیگار کشیدن و مصرف زیاد الکل میتوانند از عوامل ایجاد آب مروارید باشند.
- تغذیه نادرست: کمبود ویتامینها و آنتیاکسیدانها مانند ویتامین C، E و بتاکاروتن میتوانند به چشم آسیب برسانند.
انواع آب مروارید
آب مروارید انواع مختلفی دارد که تقسیم بندی آنها براساس محل دقیقی که عدسی در آن کدر میشود صورت میگیرد. شناخت نوع آب مروارید به انتخاب روش درمان و زمان جراحی کمک بسیار زیادی خواهد کرد. برای اطلاع از نوع آب مروارید باید به چشمپزشک مراجعه کنید تا متخصص بهطور دقیق چشمهای شما را با ابزارهای پیشرفته معاینه و بررسی کند. انواع آب مروارید عبارتاند از:
انواع آب مروارید | توضیحات |
آبمروارید هستهای | در مرکز عدسی شکل میگیرد، با افزایش سن ایجاد میشود و با گذشت زمان، دید را تارتر میکند. |
آبمروارید قشری | در لایههای بیرونی عدسی ایجاد میشود و به شکل خطوط شعاعی سفید یا خاکستری دیده میشود. |
آبمروارید ضربهای | در اثر ضربه، باعث کدر شدن و آسیب به عدسی چشم میشود. |
آبمروارید مادرزادی | زمانی که مادر در دوران بارداری به عفونتهایی مثل سرخجه یا بیماریهای متابولیکی مبتلا باشد، میتواند باعث ایجاد آب مروارید در نوزادان شود. |
آبمروارید کورتیکال | زمانی بروز پیدا میکند که لبههای بیرونی عدسی چشم شروع به کدر شدن و تغییر رنگ میکنند. بهمرور، خطوط یا لکههایی سفید و شبیه به پرههای چرخ از اطراف عدسی به سمت مرکز آن گسترش مییابند. |
آبمروارید ثانویه | این نوع آب مروارید زمانی بروز پیدا میکند که فرد مبتلا به دیابت شدید باشد. |
آبمروارید زیر کپسولی قدامی | به دلیل التهاب و تورم چشم بروز پیدا میکند. با گذشت زمان، مرکز عدسی دچار تغییر رنگ یا کدر شدن میشود. |
آبمروارید چند رنگ | در این مدل، لکههای ایجاد شده بر روی عدسی به صورت رنگین کمانی یا چند رنگ هستند. |
آبمروارید زونولار | در این نوع آب مروارید هر دو چشم فرد درگیر میشوند و عدسیهای هر دو چشم، دچار تغییر رنگ میشوند. |
آبمروارید دانه برفی | علت بروز این نوع آب مروارید میتواند بیماریهای زمینهای باشد و با گذشت زمان این لکهها، کل عدسی چشم را دربر میگیرند. |
عوامل خطر آب مروارید
عوامل مختلفی میتواند خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش دهند. این عوامل میتوانند بهطور مستقیم یا غیرمستقیم بر روی عدسی چشم تاثیرگذار باشند و باعث به وجود آب مروارید شوند. به وجود آمدن برخی از این عوامل طبیعی است و نمیتوان از ایجاد شدن آنها جلوگیری کرد. مهمترین عوامل خطر ابتلا به آب مروارید عبارتاند از:
عوامل محیطی
برخی از آلایندههای موجود در هوا که روزانه آنها را تنفس میکنیم، میتوانند به عنوان عوامل محیطی موثر در بروز آب مروارید شناخته شوند. این مواد سمی باعث افزایش رادیکالهای آزاد در بدن میشوند؛ مولکولهای ناپایداری که به سلولهای سالم آسیب میزنند. وقتی این رادیکالها به سلولهای عدسی چشم حمله میکنند، شفافیت عدسی کاهش مییابد و احتمال ابتلا به آب مروارید افزایش پیدا میکند. از جمله عوامل محیطی خطرناک در این زمینه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلودگی هوا
- دود ناشی از انواع دخانیات
- الکل
- مواد شیمیایی صنعتی
- قرار گرفتن طولانی مدت در معرض نور UV خورشید
- سابقه پرتودرمانی در قسمت بالایی بدن
عوامل خطر پزشکی
مشکلات پزشکی متعددی هستند که باعث ابتلا به آب مروارید می شوند. این عوامل پزشکی شامل: دیابت یا قند خون بالا، انجام جراحیهای چشم مانند گلوکوم، استفاده از کورتیکواستروئیدها و داشتن بیماریهای چشمی خاص مانند پیگمانتوزای شبکیه یا یووئیت چشمی هستند که خطر ابتلا به آب مروارید را افزایش میدهد.
عوامل خطر ژنتیکی
افرادی که در سابقه خانوادگیشان ابتلا به آب مروارید وجود دارد، بیشتر در معرض خطر بروز این بیماری هستند. با افزایش سن، این احتمال در افراد دارای زمینه ژنتیکی، بیشتر میشود. به همین دلیل، توصیه میشود این افراد بهطور منظم تحت معاینههای دورهای چشمپزشکی قرار گیرند تا در صورت نیاز، تشخیص و درمان بهموقع انجام شود.
علائم آب مروارید چشم
آب مروارید (کاتاراکت) به تدریج باعث تاری دید میشود و علائم آن معمولا بهآرامی شروع میشوند. این علائم ممکن است در مراحل اولیه خفیف باشند و در طول زمان شدیدتر شوند. مهمترین علائم آب مروارید شامل موارد زیر هستند:
- تاری دید: یکی از اصلیترین و شایعترین علائم آب مروارید، تاری دید است که معمولا در نور کم و هنگام شب بیشتر احساس میشود. در مراحل پیشرفتهتر، تاری دید میتواند در طول روز و در شرایط نوری مختلف نیز ایجاد شود.
- حساسیت به نور: یکی از علائم شایع آب مروارید، افزایش حساسیت به نور است. افراد مبتلا ممکن است در مواجه شدن با نور خورشید، چراغ خودرو یا نورهای شدید محیطی، دچار احساس ناراحتی یا حتی درد در چشم شوند. در برخی موارد، اطراف منابع نوری، هالههای نورانی نیز دیده میشوند که میتوانند دید فرد را بیشتر دچار اختلال کنند.
- دید دوگانه: برخی افراد مبتلا به آب مروارید، ممکن است دچار دید دوگانه یا تصویر تکراری شوند. این حالت معمولا در چشم مبتلا به آب مروارید رخ میدهد و میتواند بهطور موقت یا دائمی ادامه داشته باشد.
- تغییرات در رنگها: افراد مبتلا به آب مروارید با گذشت زمان رنگها را مانند قبل، به صورت واضح و زنده نمیبینند. رنگها کمی کدرتر به نظر میرسند و این مشکل میتواند باعث اختلال در شناسایی رنگها و اشیا شود.
- مشکلات در رانندگی شبانه: نورهای چراغهای ماشین در شب میتوانند به صورت نورهای تند و مزاحم ظاهر شوند و رانندگی را برای این افراد سختتر کنند. این مشکلات معمولا با پیشرفت بیماری، بیشتر میشوند.
- کاهش قدرت خواندن و دید نزدیک: آب مروارید میتواند توانایی فرد در انجام فعالیتهایی مانند خواندن کتاب یا تماشای صفحه نمایش را کاهش دهد. این اختلال به دلیل تغییراتی است که در شفافیت و ساختار عدسی چشم ایجاد میشوند و باعث افت دید در فواصل نزدیک میگردند.
در مورد تفاوت آب مروارید و آب سیاه بیشتر بخوانید.
تشخیص آب مروارید
تشخیص آب مروارید (Cataract)، توسط چشمپزشک و با کمک معاینات دقیق و ابزارهای تخصصی انجام میشود. شناسایی این بیماری کار دشواری نیست، اما برای تعیین نوع و شدت آب مروارید و همچنین تصمیمگیری درباره لزوم جراحی، بررسی کامل و دقیق چشمها ضروری است. روند تشخیص معمولا شامل مراحل زیر میشود:
تست تشخیص دید
در این روش پزشک با استفاده از چارت بینایی، دید دور و نزدیک شما را بررسی میکند. این تست نشان میدهد که تاری دید چقدر روی عملکرد بینایی شما تاثیر گذاشته است. در برخی از شرایط، ضعیف بودن چشم با آب مروارید اشتباه گرفته میشود به همین دلیل باید معاینات دقیق توسط پزشک متخصص انجام گیرند.
گشاد کردن مردمک (با قطره چشمی)
برای بررسی دقیقتر داخل چشم، مردمک با استفاده از قطرههای مخصوص گشاد میشود. پس از باز شدن مردمک، پزشک قادر خواهد بود عدسی و سایر ساختارهای داخلی چشم را بهتر مشاهده کند و وجود یا عدم وجود آب مروارید را با دقت بیشتری تشخیص دهد. این معاینه معمولا با کمک میکروسکوپ مخصوص انجام میشود تا ساختارهای جلویی چشم مانند قرنیه، عدسی و عنبیه، بهطور دقیق بررسی شوند.
تست رتینوسکوپی یا افتالموسکوپی
در این روش، پزشک با استفاده از ابزار مخصوصی به نام افتالموسکوپ، داخل چشم را بررسی میکند و وضعیت شبکیه و عصب بینایی را ارزیابی میکند. این معاینه کمک میکند تا پزشک مطمئن شود که کاهش دید تنها به دلیل آب مروارید است و مشکلات دیگری مانند بیماریهای شبکیه یا آسیب به عصب بینایی دخیل نیستند.
عوارض آب مروارید (کاتاراکت)
در صورتی که آب مروارید درمان نشود، میتواند به مرور زمان، باعث بروز مشکلات جدیتری در بینایی فرد شود. از آنجا که چشم یکی از حساسترین اعضای بدن است، هرگونه اختلال در عملکرد آن نیاز به بررسی و درمان سریع دارد. برخی از مهمترین عوارض ناشی از پیشرفت آب مروارید عبارتاند از:
- کاهش دید
- تشدید درد
- افزایش قرمزی چشم
- حساسیت به نور
- تورم اطراف چشم
- ترشحات چشم
- آسیب به سایر بخشهای چشم
- ناتوانی در انجام فعالیتهای روزمره
- دید مواج، اخگربینی یا تغییر در میدان دید
روشهای درمان آبمروارید چشم
درمان آب مروارید معمولا با توجه به شدت و پیشرفت بیماری تعیین میشود. در مراحل اولیه، ممکن است با تغییرات جزئی در سبک زندگی یا اصلاح بینایی با عینک، این مشکل قابل حل باشد، اما در صورت پیشرفت بیماری، جراحی تنها راه درمان آبمروارید است. در ادامه به معرفی انواع روشهای درمان آب مروارید اشاره کردهایم:
استفاده از عینک یا لنزهای اصلاحی
در مراحل اولیه آب مروارید، زمانی که کدر شدن عدسی هنوز در حدی نیست که تاثیر زیادی بر دید داشته باشد، پزشک ممکن است عینک یا لنزهای خاصی را برای بهبود دید تجویز کند. استفاده از عینک و لنزهای مخصوص میتوانند کمک کنند تا فرد بتواند فعالیتهای روزمره خود را انجام دهد. این روش بهطور موقت میتواند مشکلات بینایی را کاهش دهد، اما اگر آب مروارید پیشرفت کند، نیاز به درمانهای جدیتر خواهید داشت.
جراحی آب مروارید
عمل جراحی آب مروارید زمانی توصیه میشود که تاری دید به حدی برسد که فعالیتهای روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد و سایر روشهای درمانی موثر واقع نشوند. در این جراحی، عدسی کدر شده چشم برداشته میشود و یک عدسی مصنوعی (IOL) جایگزین آن میگردد. این عمل ایمن، با درصد موفقیت بالا و بهصورت سرپایی انجام میشود، بهطوری که بیمار در همان روز بدون نیاز به بستری مرخص خواهد شد.
چگونه از ابتلا به آبمروارید پیشگیری کنیم؟
اگرچه پیشگیری کامل از آبمروارید ممکن است امکانپذیر نباشد، اما با انجام برخی اقدامات و ایجاد تغییراتی در سبک زندگی میتوان خطر بروز آن را کاهش داد یا روند پیشرفت آن را کندتر کرد. در ادامه، به چند روش موثر برای کاهش احتمال ابتلا به آبمروارید اشاره کردهایم:
- استفاده از عینک آفتابی با فیلتر UV
- ترک سیگار
- تغذیه سالم و سرشار از آنتی اکسیدانها
- کنترل بیماریهایی مانند دیابت
- عدم مصرف برخی داروها
- معاینات منظم چشم پزشکی
- استفاده از نور مناسب هنگام مطالعه
- کاهش مصرف الکل
- مدیریت خواب و استرس
در مورد راههای پیشگیری از آب مروارید چشم بیشتر بخوانید.
کلام پایانی
آب مروارید یکی از بیماریهای شایع چشمی است که معمولا با افزایش سن بروز میکند، اما تشخیص زودهنگام و درمان بهموقع میتواند نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت آن داشته باشد. دکتر سعید یادگاری، جراح و متخصص چشم با بیش از ۱۸ سال تجربه در درمان و جراحی انواع بیماریهای چشمی، از جمله آب مروارید، آماده ارائه خدمات تخصصی به بیماران هستند. برای انجام معاینات دقیق و دریافت نوبت، میتوانید بهراحتی از طریق وبسایت رسمی دکتر یادگاری و یا تماس با شماره ۰۲۱۸۸۶۷۲۸۰۲ اقدام کنید.
سوالات متداول
فرآیند تجزیهی پروتئینهای عدسی چشم از حدود ۴۰ سالگی آغاز میشوند، اما علائم قابلتوجه آب مروارید اغلب از دههی ۶۰ زندگی به بعد ظاهر میشوند. این روند تدریجی است و ممکن است تا سالها بدون علامت باقی بماند.
اگر آب مروارید چشم به موقع تشخیص و درمان شود خطری ندارد.
تشخیص زمان جراحی باید تحت نظر پزشک بعد از اتمام معاینات صورت گیرد.
هزینه جراحی آب مروارید به عوامل گوناگونی مانند: نوع جراحی، تخصص پزشک و نوع بیمارستان بستگی دارد.