تهران، خیابان ولیعصر، خیابان توانیر(عباسپور)، بالاتر از بیمارستان دی، میدان توانیر، ساختمان طلا، طبقه ۶، واحد ۶۲ 
چشم یکی از حساسترین و پیچیدهترین اعضای بدن است که وظیفه دیدن را بر عهده دارد. گاهی اوقات، مشکلاتی در ساختار یا عملکرد چشم به وجود میآید که دید ما را تحت تأثیر قرار میدهند. دو بیماری رایج چشم، آب مروارید و آب سیاه هستند که هر دو باعث کاهش بینایی میشوند. اما در واقعیت، این دو بیماری کاملاً متفاوت هستند. آب مروارید یا کاتاراکت به کدر شدن عدسی چشم گفته میشود که به تدریج دید را تار و مبهم میکند، اما آب سیاه یا گلوکوم به عصب بینایی آسیب میزند و منجر به از دست رفتن دائمی بینایی میشود. در این مقاله، تفاوت آب مروارید و آب سیاه را از نظر علائم، علت، راههای تشخیص و درمان بررسی میکنیم. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
آب مروارید (Cataract)
آب مروارید (Cataract) یکی از شایعترین بیماریهای چشم است که باعث کدر شدن عدسی طبیعی چشم میشود. عدسی چشم در حالت عادی شفاف است و به نور اجازه میدهد که به شبکیه برسد و تصاویر واضحی ایجاد کند. اما وقتی آب مروارید ایجاد میشود، عدسی به تدریج کدر شده و باعث میشود دید فرد تار، مبهم یا کمنور شود. این بیماری معمولاً بهتدریج و با افزایش سن به وجود میآید. علت دیگر این بیماری عواملی مانند آسیبدیدگی چشم، بیماریهای خاص همچون دیابت یا حتی استفاده طولانیمدت از برخی داروها نیز هستند. خوشبختانه، آب مروارید قابل درمان است و معمولاً با جراحی و جایگزین کردن عدسی آسیبدیده با یک عدسی مصنوعی، بینایی بهتر میشود.
علائم آب مروارید
همانطور که در بالا اشاره کردیم، آب مروارید زمانی رخ میدهد که عدسی چشم بهتدریج کدر شود و دید فرد را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری معمولاً بهآهستگی پیشرفت میکند و علائم آن در ابتدا خفیف هستند. افراد مبتلا به این بیماری معمولا احساس میکنند دیدشان تار شده یا رنگها دیگر وضوح قبلی را ندارند. حساسیت به نور، بهویژه در شب و نیاز مکرر به تغییر شماره عینک نیز از دیگر علائم رایج هستند. با پیشرفت بیماری، انجام فعالیتهای روزمره مانند رانندگی یا خواندن دشوارتر میشود. به صورت کلی علائم آب مروارید عبارتند از:
- تاری دید
- کاهش وضوح رنگها
- حساسیت به نور و خیرگی، بهویژه در شب
- دوبینی در یک چشم
- نیاز مکرر به تغییر شماره عینک یا لنز
علت ابتلا به آب مروارید
معمولا علت اصلی آب مروارید افزایش سن است. با گذشت زمان، پروتئینهای موجود در عدسی چشم جمع شده و باعث میشوند نور بهدرستی از آن عبور نکند. این امر منجر به تاری دید و سایر مشکلات بینایی میشود. علاوه بر سن، عوامل دیگری مانند آسیب به چشم، بیماریهای مزمن مانند دیابت، مصرف طولانیمدت داروهای استروئیدی و قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید نیز خطر ابتلا به کاتاراکت را افزایش میدهند. ژنتیک نیز در برخی موارد در ابتلا به این بیماری نقش دارد. علل آب مروارید عبارتند از:
- افزایش سن
- آسیب یا ضربه به چشم
- دیابت و سایر بیماریهای مزمن
- مصرف طولانیمدت داروهای استروئیدی
- قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش (UV)
- عوامل ژنتیکی و ارثی
تشخیص آب مروارید
اولین اقدام برای تشخیص آب مروارید معاینه چشم توسط متخصص چشم است. پس از معاینه، پزشک در مورد بینایی، سابقه پزشکی و علائمی که تجربه میکنید از شما سوال میپرسد. پس از بررسی این موارد پزشک برای بررسی دقیقتر کاتاراکت، برخی آزمایشهای دیگر را نیز انجام میدهد. این آزمایشها عبارتند از:
- اندازهگیری قدرت بینایی
- معاینهی شبکیه چشم
- معاینهی میکروسکوپیک چشم
آب سیاه (Glaucoma)
آب سیاه (Glaucoma) نوعی بیماری است که در آن مایع داخل چشم بیش از حد زیاد میشود و باعث فشار داخل چشمی و آسیب به چشم میگردد. این بیماری معمولا آهسته پیشرفت میکند و در مراحل اولیه علائمی ندارد. اگر بیماری آب سیاه یا گلوکوم درمان نشود، به تدریج دید محیطی را کاهش میدهد و در نهایت منجر به نابینایی دائمی میگردد.
انواع مختلفی از آب سیاه وجود دارد، از جمله آن، آب سیاه زاویه باز (رایجترین نوع) و آب سیاه زاویه بسته که به صورت ناگهانی و با درد شدید همراه هستند. درمان این بیماری معمولاً شامل مصرف داروها، انجام لیزر یا جراحی برای کاهش فشار چشم و جلوگیری از آسیب بیشتر به عصب بینایی است.
علائم آب سیاه
آب سیاه (گلوکوم) معمولاً بدون علائم اولیه است و بهآهستگی پیشرفت میکند. اولین علامت رایج، کاهش دید محیطی است که معمولا بیمار متوجه آن نمیشود. در موارد حاد، علائم شدیدتر هستند و شامل درد، قرمزی چشم و از دست دادن ناگهانی دید میشوند. دیدن هاله رنگی اطراف نورها نیز از دیگر نشانههای گلوکوم است. بهطور کلی علائم رایج آب سیاه عبارتند از:
- کاهش دید محیطی (دید تونلی)
- درد یا فشار چشم، بهویژه در نوع حاد
- قرمزی چشم
- دیدن هالههای رنگی اطراف نورها
- از دست دادن ناگهانی دید
علت ابتلا به آب سیاه
آب سیاه یا گلوکوم معمولاً به دلیل افزایش فشار داخل چشم ایجاد میشود که به عصب بینایی آسیب میزند. این فشار معمولا به دلیل انسداد یا کاهش جریان مایع زلالیه (مایع داخل چشم) میباشد. در حالت عادی، این مایع به طور مداوم تولید و تخلیه میشود، اما اگر تعادل آن بههم بخورد، فشار چشم افزایش پیدا میکند. همچنین عوامل ژنتیکی، سن بالا، سابقه خانوادگی و بیماریهایی مانند دیابت و فشار خون بالا نیز خطر ابتلا به آب سیاه را افزایش میدهند. بهطور کلی علل ابتلا به گلوکوم عبارتند از:
- افزایش فشار داخل چشم به دلیل انسداد جریان مایع
- سابقه خانوادگی و عوامل ژنتیکی
- افزایش سن (بالاتر از 40 سال)
- بیماریهای مزمن مانند دیابت و فشار خون بالا
- آسیب یا ضربه به چشم
تشخیص آب سیاه
تشخیص آب سیاه به روشهای مختلفی توسط چشم پزشک یا متخصص چشم انجام میشود. ابتدا پزشک، چشم را به صورت کامل معاینه میکند. در این معاینه علائم این بیماری مانند از دست دادن بافت عصبی، قرمزی در چشم و … را بررسی میکند. همچنین پزشک در مورد تاری دید یا مشکلات ناگهانی در بینایی از بیمار سوال میپرسد. روشهای تشخیص گلوکوم عبارتند از:
- معاینه فیزیکی
- بررسی سابقه پزشکی
- تستهای تونومتری، پاکیمتری و پریمتری
- نظارت بر عصب بینایی
تفاوت آب مروارید و آب سیاه در روشهای درمان
همانطور که در ابتدا گفتیم، این دو بیماری کاملا با هم متفاوت هستند و این تفاوت در روشهای درمان نیز وجود دارد. در کاتاراکت، درمان قطعی جراحی است. در جراحی آب مروارید، عدسی کدر برداشته میشود و با یک عدسی مصنوعی جایگزین میشود. این جراحی ساده و مؤثر است و در اکثر موارد، بینایی فرد بهبود چشمگیری پیدا میکند. همچنین در مراحل اولیه، عینک یا لنزهای مخصوص برای بهبود موقت دید نیز استفاده میشوند.
برای درمان گلوکوم معمولا از داروها (مانند قطرههای چشمی) برای کاهش فشار استفاده میشود. اگر داروها این فشار را کم نکنند، روشهای لیزر درمانی یا جراحی گلوکوم برای بهبود جریان مایع داخل چشم و کاهش فشار به کار میروند. هدف اصلی در درمان آب سیاه، جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ بینایی است، زیرا آسیبهای وارد شده به عصب بینایی غیرقابل بازگشت هستند.
در مورد درمان تاری دید بعد عمل آب مروارید نیز بخوانید.
تفاوت اصلی آب مروارید و آب سیاه
آب مروارید (Cataract) و آب سیاه (Glaucoma) دو بیماری رایج چشمی هستند که هر دو بینایی را تحت تأثیر قرار میدهند. با وجود این که این دو بیماری چشمی هر دو بر بینایی تاثیر میگذارند، اما تفاوتهای اصلی این دو بیماری در علت ایجاد هرکدام است. همچنین با توجه به عوارضی که هرکدام برای چشم ایجاد میکنند، از نظر خطر برای سلامت چشم نیز باهم تفاوت دارند.
علت اصلی آب مروارید، کدر شدن عدسی چشم است که معمولاً به دلیل افزایش سن رخ میدهد. در مقابل، آب سیاه به دلیل افزایش فشار داخل چشم اتفاق میافتد که به عصب بینایی آسیب میرساند. این فشار معمولاً به دلیل انسداد جریان مایع داخل چشم (زلالیه) یا تولید بیشازحد آن رخ میدهد. در آب مروارید، عدسی چشم بهتدریج کدر میشود و باعث تاری دید و کاهش وضوح رنگها میگردد. اما در آب سیاه، مشکل اصلی آسیب به عصب بینایی است که معمولاً با کاهش دید محیطی شروع میشود.
آیا آب سیاه و آب مروارید با هم مرتبط هستند؟
آب سیاه و آب مروارید بیماریهای جداگانهای بوده، اما در برخی موارد با هم مرتبط هستند. افزایش سن، عامل مشترکی است که احتمال ابتلا به هر دو بیماری را افزایش میدهد. همچنین، برخی از شرایط خاص مانند ضربه به چشم یا مصرف طولانیمدت داروهای استروئیدی خطر بروز هر دو بیماری را افزایش میدهند.
از طرف دیگر، درمان یکی از این بیماریها بر دیگری تأثیر میگذارد. برای مثال، جراحی آب مروارید فشار داخل چشم را نیز تغییر میدهد و در برخی موارد، باعث بهبود یا بدتر شدن گلوکوم میشود. اگرچه این دو بیماری مستقیماً به هم مرتبط نیستند، اما افرادی که یکی از آنها را دارند باید برای بررسی احتمال بروز دیگری تحت نظر پزشک قرار گیرند.
آیا آب مروارید و گلوکوم همزمان اتفاق میافتند؟
امکان دارد که آب مروارید و گلوکوم همزمان در یک فرد اتفاق بیفتند، بهویژه در افراد مسن این احتمال بیشتر است. این دو بیماری از نظر علت و نحوه تأثیرگذاری بر چشم متفاوت هستند، اما هر دو میتوانند در یک چشم یا هر دو چشم بهطور همزمان وجود داشته باشند. در افرادی که هر دو بیماری را دارند، درمان بهتر است با دقت زیادی انجام شود. برای مثال، اگر فردی گلوکوم کنترلنشده داشته باشد، ابتدا نیاز به درمان فشار چشم است تا جراحی آب مروارید ایمنتر انجام شود.
در برخی موارد، جراحی آب مروارید به کاهش فشار داخل چشم کمک کرده و علائم گلوکوم را کاهش میدهد. اما این اثر همیشه تضمینی نیست و نیاز به پیگیری و درمان جداگانه برای هر بیماری وجود دارد.
آب سیاه یا کاتاراکت، کدام یک خطرناکتر است؟
آب سیاه (گلوکوم) معمولاً خطرناکتر از آب مروارید است، زیرا آسیب ناشی از گلوکوم به عصب بینایی غیرقابل بازگشت میباشد. اگر گلوکوم درمان نشود، به تدریج دید محیطی را کاهش میدهد و در نهایت منجر به نابینایی میشود. این بیماری اغلب بدون علائم اولیه است و به همین دلیل مشکلات جدی برای بیمار ایجاد میکند. در مقابل، با وجود اینکه آب مروارید تاثیر زیادی بر دید بیمار میگذارد، اما قابل درمان است. در واقع با یک جراحی ساده، عدسی کدر برداشته میشود و دید به حالت طبیعی بازمیگردد. آب مروارید معمولاً پیشرونده است و بهآهستگی مشکلات بینایی ایجاد میکند، بنابراین فرصت کافی برای درمان وجود دارد.
بنابراین، هر دو بیماری کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار میدهند، اما گلوکوم به دلیل خطر نابینایی دائمی و غیرقابل برگشت بودن آسیبهایی که به عصب بینایی میرساند، خطرناکتر از آب مروارید است.
چه زمانی به چشم پزشک مراجعه کنیم؟
گلوکوم بسیار آهسته پیشرفت میکند و در بیشتر مواقع باعث ایجاد علائم اولیه نمیشود. کاهش دید محیطی، یکی از علائم احتمالی آب سیاه است. بنابراین اگر دچار کاهش دید محیطی شدید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. آب مروارید نیز اگر دیر تشخیص داده شود باعث مشکلات شدید در بینایی میشود. بنابراین با مشاهده علائمی که در بالا ذکر شد، بهتر است برای تشخیص دقیق و شروع درمان به چشم پزشک مراجعه کنید. از آن جایی که این دو بیماری، به ویژه آب سیاه خطرات جدی برای چشم ایجاد میکنند، بهتر است به صورت منظم برای معاینه سالانه چشم، به پزشک مراجعه کنید.
کلام پایانی
بیماریهای آب سیاه (گلوکوم) و آب مروارید (کاتاراکت)، دو بیماری چشمی هستند که مهمترین تفاوت آب مروارید و آب سیاه در علت بیماری است. هر یک از این بیماریها علائم، علل و روشهای درمانی متفاوتی دارند، اما نکته مهم این است که هر دو منجر به کاهش بینایی میشوند. بنابراین، تشخیص به موقع و درمان مناسب برای حفظ سلامت چشم ضروری است. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مشکلات چشمی روبهرو هستید، توصیه میشود که به متخصصین مجرب مراجعه کنید تا از خطرات این بیماریها پیشگیری کنید. دکتر سعید یادگاری، با سالها تجربه و تخصص در درمان بیماریهای چشمی، یکی از برترین پزشکان برای درمان مشکلات چشمی هستند. شما میتوانید برای تشخیص و درمان اختلالات چشمی خود به دکتر یادگاری مراجعه کنید، ایشان با بررسی و معاینات دقیق، بهترین روشهای درمان را برای شما انتخاب میکنند تا سلامت خود را به دست آورید.
