درمان افتادگی پلک عصبی: نحوه جراحی ، مراقبت ها و عوارض

افتادگی پلک چیست؟

اصطلاح افتادگی پلک یا پتوزیس، مربوط به شرایطی است که پلک فوقانی یک یا دو چشم افتادگی پیدا می‌کند. این افتادگی، ممکن است به سختی قابل مشاهده باشد یا اینکه ممکن است پلک کاملا روی مردک را فرا بگیرد. علائم افتادگی پلک زمانی نمایان می‌شود که پلک فوقانی در بالا نگه داشتن خود در حالت عادی ناتوان باشد. شرایط و بیماری‌هایی که باعث افتادگی پلک می‌شوند از لحاظ شدت، از وضعیت های نورولوژیکی اورژانسی تهدید کننده حیات، تا فرآیندهای غیر مستقیمی که طی سال‌ها ایجاد می‌شوند، متغیرند. برای درمان افتادگی پلک عصبی روش های جراحی برای لیفت پلک بالا استفاده می شود.

درمان افتادگی پلک عصبی چیست؟

درمان افتادگی عصبی پلک، به علاج و مداخلاتی اطلاق می‌شود که برای بهبود و تسهیل عملکرد عصب و عضلانی که مسئول بالابردن پلک هستند، انجام می‌شود. این نوع افتادگی پلک ممکن است به دلیل تخریب عصب اکولوموتور، اعصاب سمپاتیک یا سیستم عصبی مرکزی رخ دهد. درمان آن می‌تواند شامل مداخلات جراحی و غیرجراحی باشد. در برخی موارد، تحت نظارت قرار دادن بیمار در یک دوره پس از جراحی ممکن است مورد نیاز باشد، تا بهبود عملکرد عصب و عضله بالابرنده را تسهیل کند. 

مداخلات جراحی ممکن است شامل آویزان نگه داشتن عضله فرونتالیس با استفاده از یک میله سیلیکونی یا فاسیا لاتا، عمل فاسانلا-سروات و سایر روش‌های جراحی مشابه باشد. این عمل‌ها به منظور تصحیح مقدار کمی از افتادگی پلک انجام می‌شوند. علاوه بر جراحی، ممکن است درمان Neurogenic ptosis شامل تجویز داروها و درمان‌های دیگر نظیر فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی عضلات پلک و درمان‌های تسکین‌دهنده برای مدیریت علائم مرتبط با افتادگی پلک باشد.

علل افتادگی پلک عصبی

نقص عملکردی یا تخریب عصب اکولوموتور یا اعصاب سمپاتیک یا سیستم عصبی مرکزی ممکن است موجب افتادگی پلک شوند. عصب سوم، قبل از رسیدن به اپکس اوربیتال، از مغز میانی به سیسترنای بین پایکی و به سینوسی غاری می‌رود. آنوریسم داخل مغزی، سبب خونریزی تحت عنکبوتیه می‌شود و علاوه بر مننژیت و سایر ضایعات فشاری و نفوذی در منطقه، می‌تواند با تخریب عصب سوم سبب منجر به افتادگی پلک شود.
از آنجایی که عضله بالابرنده، عضله اصلی مسئول باز نگه داشتن چشم است. اختلال شدید در عملکرد عصب سوم معمولا سبب افتادگی پلک کامل یا نسبی می‌شود. بسته به علت، قبل از انجام مداخلات جراحی، یک دوره تحت نظارت در نظر گرفته می شود تا اجازه دهیم در صورت امکان در عمکلرد عضله بالابرنده و عصب بهبود ایجاد شود. آویزان نگه داشتن عضله فرونتالیس با استفاده از یک میله سیلیکونی یا فاسیا لاتا در عمل اسلینگ، بهترین نتایج را در این موارد برای ما به دنبال خواهد داشت.
عضلات مولر، تنها به میزان اندکی در بالابردن پلک نقش دارد. بنابراین در سندروم هورنر، تنها افتادگی پلک خفیف دیده می‌شود که در آن اختلال در فیبرهای سمپاتیکی وجود دارد که به عضله مولر عصب‌رسانی می‌کنند. سندروم هورنر ممکن است به دلیل ضایعات مختلفی ایجاد شود. این ضایعات، شامل شکاف در شریان کاروتید، تومورهای سینوس غاری یا ضایعات قله ریه می‌شوند که زنجیره سمپاتیک را مختل می‌سازند.

علل غیر مستقیم افتادگی پلک

علل غیر مستقیم افتادگی پلک عصبی، شامل دیابت، تومورها، آنوریسم‌های کاروتید-غاری و مالتیپل اسکلروزیس می‌شود. از آنجایی که اختلال در عملکرد عضله مولر افتادگی پلک جزئی ایجاد می‌کند، عمل‌های اصلاح این عضله تنها مقدار کمی از افتادگی پلک را تصحیح می‌کنند که این عمل‌ها شامل عمل فاسانلا-سروات و مشابه آن می‌باشند.

دیگر انواع افتادگی پلک

افتادگی پلک بر اساس سن شروع، اتیولوژی، شدت و میزان باقی مانده از عملکرد عضله بالابرنده پلک فوقانی، طبقه بندی می شود. انواع مختلف آن عبارتند از:

افتادگی پلک آپونوروتیک

افتادگی آپونوروز در اثر پیری، شایع ترین علت افتادگی پلک متوسط در بزرگسالان است. تاثیرات جاذبه و از دست رفتن تون به علت پیری، عضله بالابرنده و آپونوروز آن را می‌کشد. ممکن است پارگی یا انحراف آپونوروز توسط التهاب مزمن، جراحی داخل چشمی، ضربه یا لنزهای سخت تماسی تشدید شود. بطور معمول، تقویت آپونوروز عضله بالابرنده، مناسب ترین عمل برای چنین مواردی است؛ زیرا سبب اصلاح علت زمینه ای می شود.

افتادگی پلک میوژنیک

نقص عملکردی عضله بالابرنده، مانع بالارفتن پلک تا موقیت مناسب می‌شود. شایع‌ترین بیماری‌هایی که مسئول ایجاد افتادگی پلک میوژنیک هستند، شامل میاستنی گراویس، دیستروفی میوتونیک، دیستروفی عضلانی فاسیاهای شانه‌ای بازویی، دیستروفی عضلانی چشمی حلقی، میوپاتی‌های مادرزادی، افتالموپلژی خارجی پیش رونده مزمن و میتوکندریوپاتی، می‌شوند.

متاسفانه این موارد، معمولا پیش رونده هستند و حتی پس از درمان جراحی بصورت متناوب، مجددا رخ می‌دهند. در این موارد عمل اسلینگ یا به اصطلاح عمل عصای کمکی افتادگی پلک می‌تواند کمک کننده باشد. میزان بالابردن پلک باید محتاطانه باشد تا از تماس چشمی خودداری شود. به علاوه همراه با آن باید عمل بالاکشیدن پلک تحتانی نیز انجام شود.

میاستنی گراویس می‌تواند باعث انواع مختلفی از افتادگی پلک شود که اغلب با نامتقارنی چشمی و سایر ضعف‌های عضلانی چشمی یا اندامی همراه است. اگرچه درمان اولیه میاستنی معمولا داروی است، اما در موارد پایدار مقاوم استفاده از جراحی اندیکاسیون دارد.

افتادگی پلک مکانیکی

افتادگی پلک مکانیکی، زمانی رخ می دهد که پلک برای بالابرده شدن توسط عضله زیادی سنیگین است. مثل اتفاقاتی که در بلفاروکالازیس ، افتادگی چربی دور چشم یا تومورهای پلک می‌افتد. وزن اضافی تداوم یافته روی پلک سبب کشیده شدن پوست پلک نازک خواهد شد. از بین بردن توده ناشی از افتادگی پلک (در صورت وجود) و پوست اضافی پلک با یا بدون برداشتن عضله بالابرنده به صورت کمکی، می‌تواند باعث کاهش مشکل شود.

افتادگی پلک ضربه ای

در بعضی موارد، ممکن است عضله بالابرنده از جای خود کنده شود. در ضربات شدید تر، ممکن است با تشکیل زخم و افتادگی پلک مکانیکی بصورت ثانویه، در تاندون عضله بالابرنده برش عرضی ایجاد شود. همچنین ممکن است عصب سوم آسیب ببیند. برای انتخاب رویکرد جراحی مناسب نیاز است تا بررسی‌های فردی انجام شود. افتادگی پلک ضربه‌ای ممکن است با گذشت زمان و وقوع افتادگی آپونوروز عضله بالابرنده بدتر شود.

تشخیص اولیه افتادگی پلک عصبی

تعیین علت وقوع افتادگی پلک برای انتخاب درمانی حیاتی است. در ابتدا باید مشخص شود که افتادگی پلک از علائم بیماری زمینه‌ای شدید نورولوژیکی نباشد. علاوه بر اندازه گیری اندازه پلک، اندازه شکاف پلکی و عملکرد عضله بالابرنده، باید ارزیابی دقیقی از سایز مردمک، تحرک چشم و حس صورت انجام شود. علاوه بر این افتادگی پلک حقیقی را باید از افتادگی پلک کاذب که می‌تواند به عللی مثل اسپاسم پلک یا اسپاسم همی فیشیال رخ دهد، افتراق داد.

نحوه جراحی افتادگی پلک عصبی

جراحی، معمولا بهترین درمان برای افتادگی پلک است. جراح برای بالاکشیدن پلک‌ها، عضلات بالابرنده را قطور می‌سازد که به فرد دید و ظاهر بهتری می‌دهد. در موارد شدید که شامل ضعیف شدن عضلات بالابرنده هستند، جراح پلک را به زیر ابرو متصل می‌کند. این کار به عضلات پیشانی اجازه می‌دهد تا در بالابردن پلک جایگزین عضلات بالابرنده شوند.

مراقبت های بعد از درمان افتادگی پلک عصبی

پوست از همان لحظه پس از تکمیل جراحی پلاستیک شروع به بهبودی می‌کند. پزشک‌ها همیشه به بیماران اجازه می‌دهند تا حدود ۴۵ دقیقه بعد از عمل جهت ریکاوری و بهبود، استراحت کنند. در چنین حالتی به طرز فوق العاده‌ای احساس راحتی پیدا می‌کنند.

پرستار زیر زانوهای فرد، بالشی قرار خواهد داد و در صورتی که بخواهد برای او پارچه‌ای خواهد آورد. با فروکش کردن فشار، ممکن است فرد کم کم احساس سردی کند. ماسک ژل سرد چشم حدودا پس از ۲۰ دقیقه تعویض می‌شود. این کار برای القای بهبود فرد مهم است. استراحت، بخصوص حین ۴۸ ساعت ابتدایی پس از عمل و اعمال کمپرس سرد، به تسریع فرآیند بهبود کمک خواهد کرد. به علاوه، استراحت کردن می تواند شدت التهاب و کبودی را کاهش دهد.

جراحان پلاستیک با استفاده از ابزار حرارت زایی(دیاترمی) این عمل را انجام می‌دهند. این کار تضمین می‌کند که عروق خونی کوچک حین عمل سوزانده شوند. فرد هیچ کدام از این‌ها را احساس نخواهد کرد؛ اما از مزایای این کار، پس از عمل بهره‌مند می‌شود.

راه‌کار برای بهبودی پس از جراحی

برای تسریع بهبود، پزشک‌ها به فرد راهکار‌هایی را پس از جراحی پلک توصیه می کنند که عبارتند از:

آنرا راحت بگیرید

بهتر است تا در روزهای ابتدایی آنرا راحت بگیرید. این کار به شما کمک می کند تا هرگونه درد و تورمی را کاهش دهید. نباید از مسکن ها به قدار زیاد استفاده کنید. پوست ظریف روی پلک ها معمولا به سرعت و با موفقیت بهبود می یابد. شش هفته تا ۳ ماه پس از عمل زخم ها تقریبا غیر قابل رویت خواهند بود.

از فشار دادن آن خودداری کنید

پلک‌ها به مواردی مثل جاذبه و تجمع مایع بسیار حساس هستند. بنابراین، تا حد امکان مهم است که از انجام هر کاری که باعث افزایش فشار سر در دو هفته اول پس از عمل می‌شود، خودداری کرد. سرتان را بالا بگیرید، به جلو خم نشوید و وسایل سنگین را بلند نکنید. هنگام خواب، برای بالا نگه داشتن سر از دو بالش استفاده کنید. اگر پس از عمل هر گونه خونریزی‌ای داشتنید، چشمانتان را به آرامی با یک تکه گاز مرطوب کنید. آن‌ها را مالش ندهید؛ چرا که این کار می‌تواند سبب باز شدن زخم شود. اگر احساس خارش کردید؛ حواستان باشد تا بجای مالش آنرا مرطوب کنید.

دوش گرفتن

تا زمانی که زخم شود توسط ضماد محافظت می‌شود؛ می‌توانید دوش بگیرید. زخم‌ها نباید خیس شوند.

ورزش

پزشک‌ها توصیه می‌کنند که از انجام ورزش و وارد آوردن فشارهای فیزیکی طی دو هفته اول پس از عمل خودداری کنید.

نور خورشید

زخم‌ها نباید طی شش هفته ابتدایی پس از عمل، در معرض نور خورشید یا لامپ های برنزه کننده قرار بگیرند. استفاده از عینک آفتابی می تواند به پیشگیری از این مواجهه کمک کند.

آسپرین و ایبوپروفن

مهم است تا از ۱۰ روز قبل از عمل تا روز پس از آن، از بکار بردن هر گونه درمان دارویی که شامل آسپرین یا ایبوبروفن است؛ خودداری شود. این کار از خونریزی های شدید پس از عمل پیشگیری می‌کند. در صورت نیاز می‌توانید از پاراسماتول استفاده کنید.

اجتناب از سیگار کشیدن

هرچه بیشتر از کشیدن سیگار پرهیز کنید؛ زخم شما بهتر بهبود پیدا می‌کند. پزشکان توصیه می‌کنند که کمی قبل از عمل و حداقل چند هفته پس از عمل از کشیدن سیگار خودداری کنید.

مراقبت از زخم

اگر می‌خواهید؛ می‌توانید حدود شش هفته بعد، از کرم‌های درمان زخم استفاده کنید. همچنین می‌توانید از کرم چشمی نیز استفاده کنید. مراقب باشید تا این کرم‌ها در چشم های‌تان نروند؛ زیرا سبب آسیب آن‌ها خواهد شد.

خطرهای جراحی برای افتادگی پلک

پس از جراحی، ممکن است علی رغم بالاتر بودن پلک‌ها نسبت به حالت قبل از جراحی، قرینه به نظر نرسند. در موارد بسیار نادر ممکن است حرکات پلک نیز از بین برود. از آنجایی که انتخاب نادرست جراح، می‌تواند باعث ایجاد ظاهری نامطلوب یا بسته شدن ناکامل پلک شود؛ انتخاب با دقت جراح کار مهمی است.

پیش از موافقت با جراحی افتادگی پلک، بپرسید که جراح تان چند عمل انجام داده است. به علاوه از او بخواهید تا عکس های قبل و بعد بیماران قبلی را به شما نشان دهد از او بخواهید تا در صورت امکان با آنها درباره تجربه شان صحبت کنید.

کلام پایانی

با توجه به علت و شدت افتادگی پلک عصبی، درمان‌های مختلفی از جمله جراحی و درمان‌های غیرجراحی در نظر گرفته می‌شود. هدف از این درمان‌ها بهبود عملکرد عصب و عضله بالابرنده پلک و تسهیل کردن زندگی روزمره بیمار است. برای دستیابی به نتایج مطلوب، تعاون نزدیک بین بیمار و تیم پزشکی، انتخاب روش درمانی مناسب و دوره تحت نظارت پس از جراحی از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به پیشرفت‌های علمی و پزشکی، امیدواریم در آینده بتوانیم روش‌های درمانی بهبود یافته و موثرتری را برای افتادگی پلک عصبی عرضه کنیم و بیماران را از این مشکل آزاردهنده رهایی بخشیم.