توپوگرافی چشم + مزایا کاربرد و نحوه خواندن

قرنیه اولین لایه چشم است و وظیفه متمرکز کردن پرتوهای ورودی روی عدسی یا لنز را بر عهده دارد. تغییر وضعیت قرنیه به لحاظ شکل، یکپارچگی، ضخامت، میزان رطوبت و … موجب بروز مشکلات مختلفی می‌شود. نزدیک بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و قوز قرنیه از جمله این موارد به شمار می‌روند. لازمه درمان این مشکلات، بررسی دقیق وضعیت قرنیه با استفاده از نوعی تصویربرداری به نام توپوگرافی چشم است.

قرنیه 

بافت شفاف و گنبدی شکل است که عنبیه و مردمک را پوشانده است. قرنیه 2/3 از قدرت انکسار را به چشم می دهد. قرنیه یک قطعه قابل توجه از بافت چشمی بوده که از سلول‌های تخصصی تشکیل شده است. هیچ رگ خونی در قرنیه وجود ندارد که بتواند آن را تغذیه کند. قرنیه بیشتر غذای خود را مستقیماً از طریق اشک در سطح و از طریق زلالیه (مایعی که محفظه قدامی چشم را پر می کند) از داخل چشم دریافت می‌کند. از آنجا که قرنیه مانند لنز است، باید کاملاً شفاف باشد و رگ های خونی در روند تمرکز اختلال ایجاد خواهند کرد.

ساختار قرنیه 

اگرچه قرنیه شفاف بوده و به نظر می رسد فاقد ماده است، اما در واقع یک گروه بسیار سازمان یافته از سلول‌ها و پروتئین‌ها است. بر خلاف بیشتر بافت‌های بدن، قرنیه حاوی رگ خونی برای تغذیه یا محافظت از آن در برابر عفونت نیست. درعوض، قرنیه تغذیه خود را از اشک و مایع زلالیه (مایعی در قسمت قدامی چشم) دریافت می‌کند که محفظی را در پشت آن پر می‌کند. قرنیه باید برای انعکاس مناسب نور شفاف باقی بماند و وجود حتی ریزترین رگ‌های خونی می تواند در این فرایند اختلال ایجاد کند. برای دیدن خوب، تمام لایه‌های قرنیه باید عاری از هرگونه مناطق غیرشفاف یا مات باشند.

لایه های بافت قرنیه کدام است؟

بافت قرنیه در پنج لایه اساسی مرتب شده است که هر یک عملکرد مهمی دارند. این پنج لایه عبارتند از:

• اپیتلیوم: اپیتلیوم بیرونی ترین منطقه قرنیه است که حدود 10 درصد از ضخامت بافت را تشکیل می‌دهد. کارکرد اپیتلیوم در درجه اول به این شرح است:
  عبور مواد خارجی مانند گرد و غبار، آب و باکتری‌ها به داخل چشم و سایر لایه‌های قرنیه را مسدود می‌کند.
  سطح صافی فراهم کرده تا اکسیژن و مواد مغذی سلول را از اشک جذب کند، سپس این مواد مغذی را به بقیه قرنیه توزیع کند.
  اپیتلیوم مملو از هزاران قسمت انتهایی عصبی است که باعث می شود قرنیه در هنگام صدمه دیدن یا خراشیده شدن، نسبت به درد بسیار حساس باشد. به بخشی از اپیتلیوم که به عنوان پایه‌ای عمل کرده و سلول‌های اپیتلیال به آن متصل می‌شوند و خود را سامان می‌دهند غشای زیرزمینی (پایه) نامیده می‌شود.
• لایه Bowman’s: زیر غشای پایه اپیتلیوم یک ورق شفاف از بافت به طور مستقیم قرار گرفته است که به لایه Bowman معروف است. این ماده از الیاف پروتئین لایه ای قوی به نام کلاژن تشکیل شده است. هنگامی که صدمه ببیند، لایه بومان می‌تواند جای زخم را بهبود بخشد. اگر این زخم‌ها بزرگ و در مرکز قرار داشته باشند، ممکن است باعث از بین رفتن بینایی گردد.
• استروما : در زیر لایه بومان استروما قرار دارد که حدود 90 درصد از ضخامت قرنیه را تشکیل می‌دهد. این ماده در درجه اول از آب (78 درصد) و کلاژن (16 درصد) تشکیل شده است و حاوی رگ‌های خونی نیست. کلاژن به قرنیه استحکام، خاصیت ارتجاعی و فرم می بخشد. شکل، چیدمان و فاصله منحصر به فرد کلاژن در تولید شفافیت نور قرنیه ضروری است.
• غشاء Descemet: در زیر استروما غشای Descemet وجود دارد، یک ورق نازک اما محکم از بافت است که به عنوان سدی محافظ در برابر عفونت و صدمات عمل می کند. غشای Descemet از الیاف کلاژن (متفاوت از استروما) تشکیل شده است و توسط سلول‌های اندوتلیال که در زیر آن قرار دارند ساخته شده است. غشای Descemet پس از آسیب به راحتی بازسازی می‌شود.
• اندوتلیوم: اندوتلیوم یک لایه بسیار نازک و درونی قرنیه است. سلول‌های اندوتلیال برای پاک کردن قرنیه ضروری هستند. به طور معمول، مایعات به آرامی از داخل چشم به لایه قرنیه میانی (استروما) نشت می‌کنند. وظیفه اصلی اندوتلیوم پمپاژ این مایعات اضافی از استروماست. بدون این عمل پمپاژ، استروما با آب متورم شده، کدر گشته و در نهایت مات می‌شود. از نظر چشم سالم، بین مایع در حال حرکت به داخل قرنیه و مایعات که از قرنیه خارج می‌شوند، تعادل کاملی برقرار است. هنگامی که سلول‌های اندوتلیوم در اثر بیماری یا تروما از بین بروند، دیگر برای همیشه از بین رفته‌اند. اگر بسیاری از سلول‌های اندوتلیال از بین بروند، ورم قرنیه و نابینایی ایجاد می‌شود، که فقط پیوند قرنیه تنها درمان در دسترس است.

عملکرد قرنیه چیست؟

از آنجا که قرنیه به اندازه شیشه صاف و شفاف بوده اما برخلاف آن قوی و بادوام است، از دو طریق زیر به چشم کمک می‌کند:

1. کمک می‌کند تا بقیه چشم را از میکروب‌ها، گرد و غبار و سایر مواد مضر محافظت کند. قرنیه این وظیفه محافظتی را با پلک‌ها، مژه‌های چشم، اشک و قسمت سفید چشم (صلبیه) به اشتراک میگذارد.
2. قرنیه به عنوان بیرونی ترین لنز چشم عمل می‌کند یعنی مانند پنجره‌ای عمل می‌کند که ورود نور را به چشم کنترل و متمرکز می‌کند. قرنیه بین 65 تا 75 درصد از کل قدرت تمرکز چشم را به خود اختصاص می‌دهد. هنگامی که نور به قرنیه برخورد می‌کند، نور ورودی را روی لنز خم می‌کند یا آن را انعکاس می‌دهد.

این لنزها مجدداً آن نور را بر روی شبکیه متمرکز می‌کند، لایه‌ای از سلول‌های سنجش نور که پشت چشم بوده و نور دریافتی از جسم را با تجزیه و تحلیل به تصویر تبدیل می‌کند. برای دیدن واضح، پرتوهای نوری باید توسط قرنیه و لنزها متمرکز شوند تا دقیقاً روی شبکیه قرار گیرند. شبکیه پرتوهای نور را به تکانه هایی که از طریق عصب بینایی به مغز ارسال می شود، تبدیل می کند، که آنها را به عنوان تصویر تعبیر می‌کند. روند انکسار شبیه روشی از یک دوربینی است که عکس می‌گیرد. قرنیه و لنز در چشم مانند لنز دوربین عمل می‌کند. شبکیه شبیه فیلم است. اگر تصویر به درستی متمرکز نشده باشد، فیلم (یا شبکیه) تصویری مبهم دریافت می‌کند. قرنیه همچنین به عنوان یک فیلتر عمل می‌کند و برخی از مضرترین طول موج های ماوراء بنفش (UV) در نور خورشید را غربال می‌کند. بدون این محافظت، لنز و شبکیه بسیار مستعد آسیب در برابر اشعه ماوراء بنفش هستند.

هدف از توپوگرافی چشم یا قرنیه چیست؟ 

توپوگرافی چشم  یا تصویربرداری چشم در موارد مختلفی کاربرد دارد که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تشخیص عیوب انکساری چشم با توپوگرافی چشم

یکی از کاربردهای توپوگرافی چشم، تشخیص عیوب انکساری از قبیل نزدیک بینی (میوپی)، دوربینی (هیپروپی) و آستیگماتیسم است. در این مشکلات انحنای سطح قرنیه دستخوش تغییراتی قرار می‌گیرد؛ به‌عنوان‌مثال انحنای بیش از حد قرنیه موجب بروز نزدیک بینی می‌شود. اما دوربینی به دلیل انحنای کم مرکز قرنیه رخ می‌دهد. بیضی شدن و نامنظمی سطح قرنیه نیز نشانه آستیگماتیسم است.

تشخیص اسکار قرنیه با توپوگرافی چشم

اسکار قرنیه به دلایل مختلف بروز پیدا می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال می‌توان به درجات شدید قوز قرنیه یا خراش و آسیب فیزیکی آن اشاره کرد. امکان بروز اسکار تحت تأثیر خشکی قرنیه یا ورود باکتری و ویروس به چشم نیز وجود دارد. این مشکل با علائمی چون درد، حساسیت به نور، آبریزش چشمی و کاهش میزان بینایی نمایان می‌شود. با توپوگرافی چشم امکان تشخیص تغییرات روی قرنیه به دلیل اسکار وجود دارد.

تشخیص قوز قرنیه با توپوگرافی چشم

قوز یا کراتوکونوس نوعی عارضه چشمی است که به دلیل تغییر شکل قرنیه ایجاد می‌شود. قرنیه در حالت طبیعی دارای شکل کروی، منظم و یکنواخت است. اما در شرایطی کاهش ضخامت، بیرون‌زدگی و شکل مخروطی پیدا می‌کند. این عارضه که قوز قرنیه نام دارد در توپوگرافی چشم به خوبی نمایان است. در تصاویر حاصل از این روش، بخش مرکزی به رنگ قرمز دیده می‌شود. رنگ گرم نشان دهنده شیب زیاد در محدوده مرکزی قرنیه است.

بررسی وضعیت چشم قبل و بعد از عمل جراحی با توپوگرافی چشم

گاهی جراح برای بررسی نتایج عمل لیزیک، لازک و … از توپوگرافی چشم استفاده می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال می‌توان به جراحی کاشت لنزهای داخل چشمی اشاره کرد. همچنین بررسی وضعیت قرنیه قبل عمل نیز از کاربردهای فتوگرافی است. اندازه گیری ضخامت قرنیه قبل لازک یکی از این موارد به شمار می‌رود. امکان انجام این عمل برای قرنیه‌هایی با ضخامت پایین وجود ندارد.
اندازه لنزهای داخل چشمی و تماسی نیز یکی از این موارد است که باید مطابق با وضعیت چشم بیمار طراحی و تولید شوند. در غیر این صورت مشکلاتی چون تنگ یا گشادی لنزهای مصنوعی رخ می‌دهد. تنگی لنزهای مصنوعی عملکرد سلول‌های چشم را دچار اختلال می‌کند. گشاد بودن نیز موجب حرکات اضافه لنز داخل چشم شده و به سلول‌های اپیتیال آسیب می‌زند

بررسی میزان خشکی چشم با توپوگرافی چشم

روی قرنیه از شکاف‌های بسیار ریز تشکیل شده است. وجود اشک برای پر کردن این شکاف‌ها و صاف کردن سطح قرنیه الزامی است. صاف بودن سطح این لایه به متمرکز ساخت پرتوهای نور ورودی به چشم کمک می‌کند. امکان ارزیابی وضعیت خشکی سطح قرنیه با روش توپوگرافی امکان‌پذیر است.

اطلاعات توپوگرافی در مورد چشم 

توپوگرافی قرنیه اطلاعات زیادی در مورد چشم در مناطق مختلف می دهد کهشامل موارد زیر می باشد:

1. نقشه‌های ارتفاعی: توپوگرافی‌های قرنیه همچنین می‌توانند نقشه‌های ارتفاعی را نشان دهند. نقشه‌های ارتفاعی به پزشک کمک می‌کند تا نقاط غیر معمول روی قرنیه را ببیند که به طور غیرمعمول با حالت طبیعی متفاوت است. برخی از نرم افزارها، تصویری 3 بعدی را نشان می‌دهند که پزشک می‌تواند با چرخاندن آنها درک بهتری از آنچه ممکن است در قرنیه رخ دهد داشته باشد.
2. اتصالات لنزهای تماسی : چشم پزشک شما می‌خواهد که لنزهای تماسی شما به بهترین وجه ممکن با چشم شما متناسب باشد و دانستن شکل دقیق قرنیه شما بسیار برای وی مهم است. لنزهای تماسی که خیلی تنگ هستند، می‌توانند جریان طبیعی پارگی را محدود کرده و یک محیط ناسالم برای عملکرد سلول طبیعی ایجاد می‌کنند. از طرف دیگر، تعویض لنز بسیار شل ممکن است باعث حرکت بیش از حد لنز روی چشم شما شود و باعث ناراحتی و احتمالاً آسیب به سلول‌های اپیتلیال گردد. قراردادن لنزهای تماسی، توسط شما و پزشک خود نیاز به دقتی زیادی دارد. شما باید در پیگیری روال های صحیح بهداشتی و قراردادن لنزها دقت داشته باشید. برای جلوگیری از عارضه های جدی در تماس لنز با چشمان تان، پزشک باید به طور منظم تغییرات کوچک در چشم شما را تحت نظر داشته باشد.
3. ارزیابی خشکی چشم: ترکیب اشک‌های شما بسیار پیچیده است. یكی از كارهای tear film (ترکیبی پیچیده از مواد ترشح شده از چندین منبع روی سطح چشمی است، از جمله غده اشکی، غدد اشکی جانبی، غدد میبومی و سلول‌های جام یاخته) تولید یك سطح بسیار صاف است كه از آن نور به چشم منعکس می شود.
   بدون اشک، شکاف میکروسکوپی زیادی در سطح قرنیه وجود دارد که یک سطح بسیار خشن ایجاد می‌کند. اشک برای ایجاد یک سطح نوری صاف، تمام شکاف‌ها را پر می‌کند. اگر چشمان خشکی دارید، سطح صافی درکار نخواهد بود و دید شما تار خواهد شد. این امر شبیه به خراشیده شدن لنزهای شما در عینک است. یک توپوگرافی قرنیه قادر خواهد بود نشان دهد سطح چشم چقدر ناصاف بوده و اینکه چشم خشک چقدر ممکن است روی بینایی شما تأثیر بگذارد.

تست توپوگرافی قرنیه چگونه انجام می‌شود؟

بیمار که بر روی چارپایه نشسته و با پیشانی و چانه در قسمت‌های ویژه ای ازدستگاه قرار گرفته است، باید برای چند ثانیه در منبع نور مورد نظر ثابت بنشیند. برای انجام یک توپوگرافی قرنیه، از یک توپوگراف قرنیه استفاده می‌کنیم، ابزاری که با نمایش بر روی سطح حلقه‌های متحرک، تصاویر قرنیه را ضبط می‌کند. تصاویر به دست آمده توسط یک رایانه پردازش می‌شود که می تواند انحنا را محاسبه کرده و در نتیجه نقشه سطح قرنیه را نشان دهد.

کراتومتری چیست؟

قبل از اختراع توپوگرافی‌های قرنیه رایانه‌ای، از یک دستگاه اندازه‌گیری کراتومتر برای اندازه گیری منطقه کوچک در قرنیه مرکزی استفاده می‌شده است. این دستگاه درمورد سرخوردگی (شیب) قرنیه دو اندازه گیری به پزشک می‌دهد. دستگاه كراتومتر فن آوری قدیمی‌تر است اما هنوز هم حداقل در یك مطب پزشك هنوز یكی از آنها را پیدا می‌كنید. با این حال، توپوگرافی قرنیه پروسه آنالیز شکل قرنیه را متحول کرده است. به جای اندازه گیری فقط دو نقطه، یک توپوگرافی قرنیه می‌تواند صدها و حتی هزاران نقطه از داده را اندازه گیری کند تا نقشه رنگی بسیار دقیق‌تری از شیب کلی چشم در هر مکانی که پزشک به آن علاقه‌مند است، بسازد. در طی این پروسه نقشه رنگی ایجاد می‌شود که مناطق تندتر را به رنگ قرمز و مناطق مسطح را به رنگ آبی نشان می‌دهد. این نه تنها از نظر شکل مهم است بلکه دقیقاً به پزشک می‌گوید که چه میزان آستیگماتیسم دارید.

سخن آخر

توپوگرافی چشم نوعی تصویر برداری از وضعیت قرنیه جهت درمان مشکلاتی از جمله قوز قرنیه،اسکار قرنیه،میزان خشکی چشم و وضعیت چشم قبل و بعد از جراحی می باشد.

کلینیک چشم دکتر یادگاری ارائه کننده تمام خدمات مربوط به چشم شامل لیفت شقیقه، فمتولیزیک ،پتوز، بلفاروپلاستی، انحراف چشم، ضعیفی چشم و غیره می باشد. کلینیک ما با داشتن دکتری زبده و با مهارت و همچنین تیم متخصص و قوی یکی از کلینیک های مطرح در کشور است که شما می توانید با یکبار مراجعه و مشاهده مراجعین محترم و رضایت آنها از خدمات مجموعه ما، اطمینان حاصل کنید.
برای مشاوره رایگان یا گرفتن نوبت در درمان و زیبایی چشم کافیست با شماره ۰۹۱۲۰۶۱۷۹۷۳ با ما ارتباط برقرار کنید.