نحوه جراحی انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم) و مراقبت بعد از آن

برای درک چگونگی انجام عمل جراحی انحراف چشم به این نکته توجه کنید که هر چشم شش عضله بیرونی (اکستراکولار) دارد که حرکات چشم را کنترل می‌کنند. وقتی که یکی از این عضلات بسیار قوی باشد باعث انحراف چشم شده و چشم به سمت بیرون یا داخل چرخیده یا به سمت بالا یا پایین می‌رود؛ به عبارت دیگر، در برخی موارد هم ضعف یکی از این عضلات باعث انحراف چشم و لوچی می‌شود. در صورتی که شما عصب کرانیال داشته باشید ممکن است دچار این عارضه شوید. اختلال در عملکرد و درست کار نکردن این عضلات بر کنترل عضلات چشم تأثیر می‌گذارد. خوشبختانه، متخصص چشم می‌تواند به کمک روش‌های مختلف جراحی این مشکل را برطرف کند.

هدف از انجام جراحی انحراف چشم

زمانی که دو چشم از هم فاصله می‌گیرند، مغز راهی برای نزدیک کردن آنها به هم ندارد. هدف از انجام عمل جراحی، صاف کردن بیشتر چشم‌ها است تا مغز بهتر بتواند خود را با وضعیت آنها تطبیق داده و چشم‌ها را خود به خود به مرکز نزدیک‌تر کند. هدف از انجام عمل جراحی کاهش میزان لوچی یا کاهش دفعات انحراف چشم است. به هر حال ممکن است زمان‌هایی که شما خسته هستید دچار لوچی و انحراف چشم شوید اما این حالت کمتر پیش می‌آید و شدت آن نیز کم است. لوچی جزئی (به سمت داخل یا خارج) ممکن است باقی بماند و گاهی اوقات به زبان فنی به آن “مونوفیکسیشن” گفته می‌شود. مطالعات نشان می‌دهند که مونوفیکسیشن به مرور زمان اصلاح می‌شود. ممکن است پس از انجام عمل جراحی، شما متوجه این انحراف جزئی چشم خود نشوید. به طور خلاصه، با انجام عمل جراحی، لوچی و انحراف چشم به میزان چشمگیری برطرف می‌شود اما به ندرت به طور کامل برطرف شده یا درمان می‌شود؛ بنابراین، هدف از انجام عمل جراحی بهبود نسبی وضعیت موجود و صاف شدن (همراه با انحراف بسیار جزئی قابل قبول) چشم‌های شما در بیشتر اوقات روز و بهبود ظاهر و عملکرد آنها است. برای افرادی که به دوبینی مبتلا هستند، هدف از انجام عمل جراحی، رفع دوبینی در حالت دید مستقیم و دید مطالعه (خیرگی) یا افزایش میدان دید است. پس از انجام عمل جراحی ممکن است مشکل دید دور از یک طرف یا دید بالا باقی بماند که البته این میدان‌های دید معمولاً از نظر عملکردی از اهمیت کمتری نسبت به میدان دید مستقیم برخوردار هستند. معمولاً، بیشتر بیماران به خاطر وجود این عارضه اذیت نمی‌شوند و می‌توانند این محدودیت دید را با چرخش سر جبران کنند.

آماده شدن برای عمل جراحی رفع استرابیسم (عضله چشم)

همانند اکثر عمل‌های جراحی دیگر، برای انجام یک عمل مؤثر، بی‌خطر و مطمئن باید بیمار قبل از انجام عمل اقدامات لازم در جهت آماده‌سازی را انجام دهد.

3 تا 4 هفته قبل از انجام عمل جراحی

باید به پزشک برای بررسی وضعیت پزشکی و کسب اطلاع از شرایط بیهوشی عمومی مراجعه کنید. وی یک فرم به شما می‌دهد یا آن را خودش تکمیل کند که در آن اذعان می‌شود که شما از سلامت کافی برای قرار گرفتن تحت بیهوشی عمومی برخوردار هستید.

1 تا 2 هفته قبل از انجام عمل جراحی

جراح چشم، یک یا دو هفته قبل از انجام عمل جراحی، چشم‌های شما را معاینه می‌کند. در این جلسه به پرسش‌های شما پاسخ داده می‌شود و شما فرم رضایت‌نامه را برای انجام عمل جراحی امضا خواهید کرد.

یک هفته قبل از انجام عمل جراحی

اگر شما آسپیرین، داروهای حاوی آسپیرین یا داروهای مشابه آن (مانند موترین، آدویل، آلیو، ایبوپروفن و…) مصرف می‌کنید باید از یک هفته (7 روز) قبل از انجام عمل جراحی مصرف آنها را قطع کنید. اگر شما به دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی یا به منظور پیشگیری از بروز سکته مغزی از این داروها استفاده می‌کنید باید قبل از انجام عمل با پزشک یا جراح چشم خود در این مورد صحبت کنید. نیازی به قطع مصرف تایلانول نیست و می‌توانید مصرف آن را ادامه دهید.

شب قبل و روز انجام عمل جراحی

شما از نیمه شب قبل از روز انجام عمل جراحی نباید چیزی بخورید و بیاشامید. وجود غذا یا مایعات در شکم در بیهوشی شما اختلال ایجاد کرده و ممکن است در این صورت جراح، انجام عمل شما را کنسل کند. به یاد داشته باشید که در روز انجام عمل جراحی باید شیشه‌های عینک خود را بدون پریزم‌های آن به همراه داشته باشید.

عمل جراحی عضلات چشم

این عمل هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود اما برای بزرگسالان می‌توان آن را با بیهوشی موضعی نیز انجام داد. زمانی که بیمار بیهوش می‌شود، یک شکاف روی قسمت سفید چشم که به آن پرده ملتحمه گفته می‌شود و روی عضلات را پوشانده است ایجاد می‌شود. عضله مورد نظر از چشم جدا می‌شود و دوباره در جهتی متفاوت با استفاده از بخیه‌های ریز به چشم متصل می‌شود. ممکن است در این عمل یک یا دو عضله تحت جراحی قرار گیرند. تغییر جهت عضلات باعث می‌شود که توانایی آنها به صورت مکانیکی تغییر کرده و قوی‌تر یا ضعیف‌تر شوند. موقعیت جدید این عضلات، زاویه چشم را تغییر می‌دهد اما هنوز چشم‌ها این امکان را خواهند داشت که در جهت‌های مختلف حرکت کنند. توجه داشته باشید که در این عمل جراحی، تخم چشم برداشته نمی‌شود و به همین دلیل نیز نیازی به استفاده از لیزر وجود ندارد. بخیه‌ها پس از حدود 6 هفته خود به خود حل شده و جذب می‌شوند. پس از انجام عمل جراحی ممکن است از پچ روی چشم استفاده شود که در همان روز انجام عمل یا یک روز پس از آن از روی چشم شما برداشته خواهد شد. پزشک ممکن است عضلات چشم را پس از به هوش آمدن بیمار در روز انجام عمل یا یک روز پس از آن دوباره تنظیم کند. این کار تحت بی‌حسی موضعی در اتاق عمل یا در کلینیک انجام می‌شود و بین 10 تا 30 دقیقه طول می‌کشد. در جلسه تنظیم ممکن است بیمار دچار اضطراب شود اما به طور معمول این کار، دردناک نیست و بیشتر بیماران متوجه خواهند شد که به آن بدی و سختی که فکر می‌کرده‌اند نبوده است.

دوران بهبود پس از انجام عمل جراحی رفع انحراف چشم

دوران بهبودی و ریکاوری پس از انجام عمل جراحی عضلات چشم به شدت عمل انجام شده بستگی دارد. به هر حال، بیشتر بیماران می‌توانند یک یا دو روز پس از درمان به فعالیت‌های عادی و روزمره خود بپردازند. در دوران بهبودی پس از عمل جراحی چشم ممکن است برخی عوارض جانبی از قرمز شدن تا ناراحتی چشم تجربه شوند. معمولاً این علائم پس از انجام عمل جراحی چند هفته تا چند ماه باقی مانده و سپس به مرور از بین می‌روند. به طور معمول بیماران یک یا دو ماه پس از انجام عمل می‌توانند نتایج نهایی را ببینند.

بلافاصله پس از انجام عمل جراحی

حدود یک ساعت پس از اتمام عمل جراحی، اثرات بیهوشی از بین می‌رود. در این مدت، پزشک شما را تحت نظر دارد تا مطمئن شود که هیچ اثر ناخواسته و پیش‌بینی نشده‌ای ایجاد نشده است. برای برخی از بیماران باید چند ساعت پس از انجام عمل، بخیه‌ها تنظیم شوند که معمولاً با ناراحتی‌های جزئی همراه است یا ممکن است ناراحتی هم نداشته باشد.

علائم شایع پس از درمان

ناراحتی جزئی، کبودی و تورم پس از انجام عمل جراحی رفع انحراف چشم ممکن است وجود داشته باشد. این عوارض با مصرف داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک برای بیشتر بیماران مدیریت می‌شود. به علاوه، ممکن است اشک‌های شما به رنگ صورتی یا قرمز متمایل شود و ترشحات مخاطی نیز داشته باشید. بروز این عوارض تا چند روز پس از انجام عمل جراحی عادی است و شما می‌توانید آنها را با استفاده از یک دستمال مرطوب پاک کنید. رنگ سطح چشم شما پس از انجام عمل جراحی استرابیسم متمایل به قرمز روشن می‌شود. این قرمزی چشم همان کبودی است. از آنجا که خون به سطح چشم نزدیک‌تر است، معمولاً کبودی با رنگی روشن‌تر دیده می‌شود. قرمزی چشم برای برخی از بیماران پس از گذشت چند روز از بین می‌رود در حالی که برای برخی دیگر از بیماران ممکن است، رفع قرمزی چشم، چند هفته یا جتی چند ماه طول بکشد. ممکن است پس از انجام این عمل جراحی شما دچار دوبینی شوید. این نیز یک مسئله عادی است و مغز پس از چند روز تا چند هفته خود را با وضعیت و موقعیت چشم‌ها انطباق می‌دهد. ترازی چشم‌های شما نیز ممکن است در دوران بهبودی تغییر یابد. ممکن است دست‌یابی به نتایج نهایی چندین ماه طول بکشد.

مراقبت‌های خانگی

بیشتر بیماران می‌توانند خیلی سریع پس از درمان به فعالیت‌های روزمره و عادی خود بپردازند. شما می‌توانید کارهای اصلی خود را چند ساعت یا یک روز پس از انجام عمل انجام دهید که به سرعت فرایند بهبودی بدن شما بستگی دارد. به عنوان یک قاعده عمومی، اگر شما بتوانید یک فعالیت را بدون احساس درد انجام دهید نیازی نیست که از انجام آن پرهیز کنید. به هر حال شما باید:
•    مواد محرک نظیر شامپوها را به مدت 2 تا 3 روز از چشمان خود دور نگه دارید
•    حداقل به مدت یک هفته از شنا کردن پرهیز کنید
•    همه داروهای خود از جمله قطره‌های چشم را مطابق دستور پزشک مصرف کنید.
•    در صورت نیاز برای کاهش درد و تورم از بسته یخ استفاده کنید.
•    به مدت یک تا دو هفته از لنزهای تماسی استفاده نکنید
•    مطابق برنامه برای ادامه روند درمان به پزشک مراجعه کنید.

رعایت دستورالعمل‌هایی که پزشک برای پس از عمل جراحی به شما می‌دهد از بروز عفونت پیشگیری کرده و به جا ماندن اسکار و بروز عوارض جانبی دیگر ناشی از عمل جراحی را به حداقل می‌رساند.

نتایج جراحی انحراف چشم

نرخ موفقیت در این عمل جراحی بین 80 تا 90 درصد است. حدود 10 تا 20 درصد بیماران ممکن است نیاز به بیش از یک عمل جراحی داشته باشند که باید در مدت 3 تا 6 ماه پس از عمل اول انجام شوند. این شرایط غالباً برای بیمارانی که باید عمل‌های جراحی پیچیده‌تری انجام دهند (مانند بیمارانی که هم مشکلات افقی و هم مشکلات عمودی در دید خود دارند یا افرادی که در گذشته عمل جراحی رفع انحراف چشم را انجام داده‌اند) اتفاق می‌افتد. معمولاً زمانی که جراحی در مرتبه عمل مؤثر واقع نمی‌شود، پزشک چند ماه صبر می‌کند و دوباره وضعیت چشم را بررسی می‌کند و چشم نیز در این مدت بهبود یافته و وضعیتی ترازی آن تثبیت شده است. به ندرت اتفاق می‌افتد که پزشک نتواند انحراف چشم را در عمل‌های بعدی برطرف کند. از هر 25 بیمار ممکن است یک نفر نیاز داشته باشد که حداقل سه عمل جراحی در اولین سال پس از انجام عمل جراحی اول انجام دهد. ممکن است قبل از انجام عمل‌های جراحی بعدی شما دچار دوبینی شوید که پزشک می‌تواند آن را با استفاده از پریزم‌های فرنل یا قراردادن نوارهای نیمه مات موقتی در شیشه‌ها از بین ببرد؛ بنابراین، احتمال دارد که شما نیاز داشته باشید که چند ماه بعد از عمل جراحی دوباره تحت عمل دیگری قرار گیرید. عضلات چشم در طول عمر رشد کرده و پیر می‌شوند و به همین دلیل این احتمال وجود دارد که شما در هر دوره‌ای از زندگی خود در آینده، باز هم نیاز به انجام عمل‌های جراحی مشابه پیدا کنید. برخی از بیماران فقط به یک عمل جراحی در طول عمر خود نیاز دارند که غالباً به نوع انحراف چشم شما بستگی دارد.

خطرات احتمالی ناشی از انجام عمل جراحی رفع انحراف چشم

برخی خطرات احتمالی مرتبط با عمل جراحی رفع لوچی چشم عبارتند از:

•    ممکن است عمل با نتایج مطلوب همراه نباشد (چشم‌ها به خوبی تراز نشوند). میزان این خطرات متناسب با سن کودک یا نوع انحراف چشم او متغیر است. تقریباً همیشه این مشکلات با انجام عمل دوم برای رفع انحراف چشم برطرف می‌شوند. این شایع‌ترین خطر احتمالی همراه با عمل جراحی رفع لوچی است.

•    عفونت به ندرت اتفاق می‌افتد. از هر 150 نفر ممکن است یک نفر دچار عفونت سطحی خفیف (در پرده ملتحمه) شود که با استفاده از قطره آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. به ندرت ناحیه درمان شده دچار عفونت‌های شدید و خطرناک می‌شود.

•    از دست دادن بینایی پس از انجام عمل رفع انحراف چشم بسیار نادر است و از هر 20000 نفر ممکن است این اتفاق برای یک نفر بیفتد.

•    مشکلات مربوط به التیام زخم‌ها حدود یک درصد است. این مشکل ممکن است به صورت یک توده صورتی رنگ یا رشته سفید از بافت (بافت همبند پرولاپس شده) دیده شود. این مشکلات معمولاً بدون نیاز به انجام اقدامات درمانی خاص برطرف می‌شوند. به ندرت برای از بین بردن این توده‌های ایجاد شده نیاز به انجام عمل جراحی پیدا می‌شود. به ندرت ممکن است اسکار یا کیست در ناحیه درمان شده دیده شود.

•    دوبینی پس از انجام عمل جراحی رفع استرابیسم شایع است. در بیشتر افراد این یک عارضه گذرا و موقتی است.