
نزدیکبینی (مایوپیا) یکی از شایعترین مشکلات بینایی است که باعث میشود افراد اشیای دور را تار ببینند، درحالی که دید آنها نسبت به اجسام نزدیک کاملاً واضح است. این وضعیت زمانی رخ میدهد که شکل چشم به گونهای تغییر کند که نور به جای تمرکز روی شبکیه، در جلوی آن متمرکز شود. اما چرا این اتفاق میافتد؟ علائم نزدیک بینی چیست و چگونه میتوان آن را تشخیص داد. نزدیک بینی تا چه حد میتواند کیفیت زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد و چگونه درمان میشود. در این مقاله به صورت کامل به بررسی علائم، علتها، روشهای تشخیص و درمان نزدیکبینی میپردازیم.
نزدیکبینی چیست؟
نزدیکبینی یا مایوپیا (Myopia) یک اختلال بینایی رایج است که باعث میشود افراد اشیای نزدیک را واضح ببینند، اما اشیای دور برایشان تار باشد. این مشکل زمانی رخ میدهد که شکل کرهی چشم کمی کشیدهتر از حد طبیعی شود یا قرنیه که بخش شفاف جلوی چشم است، بیش از حد انحنا داشته باشد. در نتیجه، پرتوهای نور به جای اینکه دقیقاً روی شبکیه متمرکز شوند، در جلوی آن همگرا میشوند و تصویر نهایی، به ویژه در فواصل دور، تار به نظر میرسد. نزدیکبینی جز عیوب انکساری چشم به شمار میرود و دلایل مختلفی ممکن است باعث بروز آن شود. در ادامه به بررسی علائم و علتهای بروز نزدیکبینی خواهیم پرداخت.
علائم نزدیکبینی
نزدیکبینی باعث میشود فرد در دیدن اشیای دور مشکل داشته باشد، اما اشیای نزدیک را واضح ببیند. این مشکل میتواند زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد و در صورت پیشرفت، حتی انجام فعالیتهای ساده مانند رانندگی، تماشای تلویزیون یا تشخیص چهره افراد از دور را دشوار کند. این نوع عیوب انکساری چشم نیز مانند سایر بیماریها علائمی به همراه دارد. برخی از علائم نزدیکبینی شامل موارد زیر هستند:
- تاری دید در فواصل دور: افراد مبتلا به نزدیکبینی، اشیای دور را تار میبینند، اما اشیای نزدیک برایشان واضح است. مثلاً ممکن است تختهی کلاس یا تابلوهای راهنمایی و رانندگی را به درستی نبینند. شکل غیر طبیعی چشم باعث میشود پرتوهای نور قبل از رسیدن به شبکیه متمرکز شوند و تصویر واضحی تشکیل نشود. همین امر باعث تاری دید در فاصلههای دور خواهد شد.
- مشکل در رانندگی، به ویژه در شب (شبکوری موقت): افراد نزدیکبین هنگام رانندگی در شب، ممکن است نور چراغهای ماشینها را به صورت پخششده ببینند و در تشخیص علائم جادهای دچار مشکل شوند. میزان نور کم در شب، چالشهای بینایی را برای افراد نزدیکبین تشدید میکند، زیرا چشم آنها به درستی نور را روی شبکیه متمرکز نمیکند.
- خستگی و درد چشم: فرد ممکن است پس از مدتزمان کوتاهی از مطالعه، کار با موبایل یا تماشای تلویزیون، احساس خستگی در چشمها، سوزش یا فشار چشم داشته باشد. علت خستگی و درد چشم در نزدیکبینی این است که چشم برای تمرکز روی اجسام دور تلاش بیشتری میکند که میتواند منجر به خستگی عضلات چشمی شود.
- سردردهای مکرر: سردردهای مداوم، به ویژه در ناحیه پیشانی و اطراف چشم، یکی از علائم رایج نزدیکبینی است. فشار اضافی که چشم برای دید واضحتر وارد میکند، میتواند باعث ایجاد تنش در عضلات چشم و در نتیجه، سردرد شود.
علتهای بروز نزدیکبینی
نزدیکبینی یا میوپیا یکی از رایجترین مشکلات بینایی در جهان است که باعث میشود فرد نتواند اجسام دور را به وضوح ببیند، درحالیکه دید نزدیک او بدون مشکل باقی میماند. این عارضه معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز میشود و میتواند با گذشت زمان پیشرفت کند. اما چرا این اتفاق رخ میدهد؟ چه عواملی باعث میشوند که بعضی از افراد دچار نزدیکبینی شوند و برخی دیگر نه؟ آیا میتوان از آن پیشگیری کرد؟ در ادامه، به بررسی مهمترین علتهای بروز نزدیکبینی میپردازیم تا به این سؤالات پاسخ دهیم.
عوامل ژنتیکی و وراثتی
اگر والدین شما نزدیکبین باشند، احتمال این که شما نیز دچار این عارضه شوید، افزایش مییابد. تحقیقات نشان داده است که نزدیکبینی در خانوادههایی که سابقه این مشکل را دارند، شایعتر است. ژنتیک میتواند بر اندازه و شکل کره چشم تأثیر بگذارد که این مسئله یکی از دلایل اصلی نزدیکبینی محسوب میشود.
افزایش طول کره چشم (دراز شدن کره چشم)
در یک چشم سالم، نور ورودی دقیقاً بر روی شبکیه متمرکز میشود، اما در افراد نزدیکبین، کره چشم بیش از حد طبیعی رشد کرده و کشیدهتر شده است. این تغییر باعث میشود که تصویر اجسام دور دست قبل از شبکیه تشکیل شود و در نتیجه، فرد آنها را تار ببیند.
انحنای بیش از حد قرنیه یا عدسی چشم
در برخی افراد، قرنیه یا عدسی چشم بیش از حد معمول خمیدگی دارد. این موضوع باعث میشود که نور ورودی به جای تمرکز بر روی شبکیه، در نقطهای جلوتر از آن متمرکز شود. نتیجه این پدیده، همان تاری دید در فاصلههای دور است.
استفاده زیاد از وسایل دیجیتال و مطالعه طولانیمدت از فاصله نزدیک
زندگی مدرن و افزایش استفاده از تلفنهای هوشمند، رایانه و مطالعه مداوم از فاصله نزدیک، نقش مهمی در افزایش نرخ نزدیکبینی دارد. نگاه طولانی مدت به صفحات دیجیتال یا کتابها از فاصله کوتاه، باعث میشود چشمها تحت فشار قرار بگیرند و در طولانی مدت به نزدیکبینی عادت کنند. این موضوع به خصوص در کودکان و نوجوانان که چشمانشان هنوز در حال رشد است، اهمیت بیشتری دارد.

کاهش قرارگیری در نور طبیعی خورشید
مطالعات علمی نشان دادهاند که کودکانی که زمان بیشتری را در فضای باز و در معرض نور طبیعی خورشید سپری میکنند، کمتر دچار نزدیکبینی میشوند. نور طبیعی به تنظیم رشد طبیعی کره چشم کمک میکند و از تغییرات غیر طبیعی که منجر به نزدیکبینی میشوند، جلوگیری میکند. در مقابل، کودکانی که بیشتر وقت خود را در محیطهای بسته و بدون دریافت نور کافی سپری میکنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به نزدیکبینی قرار دارند.
یماریهای چشمی و تغییرات هورمونی
برخی از بیماریها و شرایط پزشکی میتوانند باعث بروز یا تشدید نزدیکبینی شوند. برای مثال، دیابت کنترل نشده میتواند باعث تغییر در انحنای عدسی چشم شود و به طور موقت یا دائمی باعث نزدیکبینی گردد. علاوه بر این، تغییرات هورمونی که در سنین مختلف رخ میدهند، میتوانند بر ساختار چشم تأثیر بگذارند و باعث تغییر در میزان نزدیکبینی شوند.
کمبود برخی مواد مغذی و تأثیر تغذیه
اگر چه ارتباط مستقیم بین رژیم غذایی و نزدیکبینی به طور کامل ثابت نشده است، اما کمبود ویتامینهای خاص مانند ویتامین A، روی، و اسیدهای چرب امگا ۳ ممکن است سلامت چشم را تحت تأثیر قرار دهد و زمینه را برای مشکلات بینایی فراهم کند.
افزایش سن و تغییرات طبیعی در چشم
با افزایش سن، تغییرات طبیعی در ساختار چشم میتواند باعث کاهش توانایی تمرکز بر اجسام دور دست شود. البته این مورد معمولاً بیشتر با پیرچشمی که در واقع دشواری در دیدن اجسام نزدیک در سنین بالای ۴۰ سال است، مرتبط میشود، اما در برخی موارد نیز میتواند بر نزدیکبینی تأثیرگذار باشد.
انواع نزدیک بینی
نزدیک بینی انواع مختلفی دارد و علائم آن با توجه به هر نوع ممکن است متفاوت باشد. این نوع از عیوب انکساری چشم که به دلایل مختلفی ایجاد میشود، شامل انواع مختلف زیر است:
نزدیک بینی ساده یا طولی
این نوع از نزدیکبینی رایجترین شکل آن است و معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی آغاز میشود. در این حالت، کره چشم کمی بلندتر از حد طبیعی است یا قدرت شکست نور در عدسی یا قرنیه بیش از حد معمول است. این افزایش طول باعث میشود که نور بهجای تمرکز روی شبکیه، در جلوی آن متمرکز شود و دید فرد در فاصلههای دور تار شود. نزدیک بینی ساده معمولاً در محدودهای کمتر از ۶ دیوپتر است و با عینک یا لنز اصلاحی به راحتی قابل کنترل است.
نزدیکبینی پیشرونده
در این نوع پیشرونده، نزدیکبینی به مرور زمان بدتر میشود و معمولاً از کودکی یا نوجوانی آغاز شده و تا اوایل بزرگسالی ادامه پیدا میکند. علت آن رشد مداوم کره چشم است که باعث افزایش شدت میوپیا میشود. این وضعیت در برخی موارد میتواند به درجات شدید نزدیکبینی منجر شود و خطر ابتلا به بیماریهای چشمی مانند آبسیاه، جدا شدگی شبکیه و آسیب به ماکولا را افزایش دهد. افرادی که به این نوع از نزدیک بینی دچار هستند باید بهطور مرتب تحت معاینه چشم پزشکی قرار بگیرند.
نزدیک بینی شدید
نزدیکبینی شدید معمولاً زمانی تشخیص داده میشود که میزان میوپیا بیش از ۶ دیوپتر باشد. در این حالت، کره چشم به طور قابلتوجهی بلندتر از حالت طبیعی است و این باعث تاری شدید دید در فاصلههای دور میشود. این نوع نزدیکبینی میتواند خطر بروز عوارض جدی مانند پارگی شبکیه، آبسیاه و دژنراسیون ماکولا را افزایش دهد. مدیریت این نوع میوپیا معمولاً شامل استفاده از عینکهای قویتر، لنزهای تماسی خاص یا حتی عملهای جراحی مانند جراحی لیزیک و لنزهای داخل چشمی است.

نزدیکبینی انکساری
در این نوع از انواع نزدیکبینی، علت اصلی نزدیکبینی تغییر در توان شکست نور قرنیه یا عدسی بدون تغییر در طول کره چشم است. در واقع، قرنیه یا عدسی بیش از حد معمول نور را خم میکنند و باعث میشوند تصویر در جلوی شبکیه تشکیل شود. این نوع از نزدیک بینی میتواند در افرادی با ساختار چشمی متفاوت یا کسانی که دچار تغییرات بیولوژیکی در قرنیه شدهاند، مشاهده شود.
نزدیکبینی مادرزادی
این نوع از نزدیکبینی از بدو تولد در فرد وجود دارد و معمولاً به دلیل مشکلات ژنتیکی یا ناهنجاریهای ساختاری در چشم ایجاد میشود. کودکانی که با این وضعیت متولد میشوند، نیاز به تشخیص زود هنگام و استفاده از عینکهای مخصوص دارند تا از ایجاد مشکلات بینایی شدیدتر در آینده جلوگیری کنند.
روشهای تشخیص نزدیک بینی
نزدیک بینی نیز مانند سایر عیوب انکساری چشم، روشهای تشخیص خاص خود را دارد. این روشها شامل آزمایشهای بالینی و ابزارهای تخصصی هستند که میزان قدرت دید و عملکرد چشم را ارزیابی میکنند. در ادامه به برررسی روشهای تشخیص نزدیک بینی چشم میپردازیم:
- معاینه حدت بینایی: این آزمایش یکی از رایجترین و سادهترین روشهای تشخیص نزدیکبینی است. در این تست، بیمار باید حروف یا اعداد را از روی یک چارت استاندارد (چارت اسنلن) در فاصله معین بخواند. اگر فرد نتواند حروف ردیفهای پایینی را تشخیص دهد، نشاندهنده ضعف بینایی در فاصله دور است. این تست معمولاً با یک یا هر دو چشم انجام میشود تا میزان دقیق تاری دید مشخص شود.
- معاینه با رتینوسکوپ: رتینوسکوپی یک روش سنتی برای ارزیابی قدرت انکساری چشم است. در این تست، پزشک با استفاده از یک ابزار نوری، نوری را به داخل چشم میتاباند و نحوه بازتاب نور از شبکیه را بررسی میکند. این روش به خصوص برای کودکان یا افرادی که قادر به پاسخ دقیق به تستهای دیگر نیستند، بسیار مفید است.
- توپوگرافی قرنیه: در برخی موارد، نزدیک بینی ممکن است به دلیل انحنای غیر طبیعی قرنیه ایجاد شود. برای بررسی این موضوع، از روش توپوگرافی قرنیه استفاده میشود که نقشهای سه بعدی از سطح قرنیه را ارائه میدهد. این تست در افرادی که قصد انجام جراحی لیزیک دارند یا دچار بیماریهایی مانند کراتوکونوس (قوز قرنیه) هستند، کاربرد ویژهای دارد.
- آزمایش دید دوچشمی: این تست برای ارزیابی نحوه عملکرد هر دو چشم باهم انجام میشود. در برخی افراد، نزدیکبینی ممکن است باعث ایجاد تنبلی چشم یا مشکلاتی در هماهنگی بین دو چشم شود. این آزمایش کمک میکند تا مشکلاتی مانند استرابیسم (انحراف چشم) یا خستگی بینایی تشخیص داده شوند.
درمان نزدیک بینی چشم
نزدیکبینی یکی از شایعترین مشکلات بینایی است که باعث میشود افراد نتوانند اجسام دور را به وضوح ببینند. خوشبختانه، روشهای مختلفی برای اصلاح این مشکل وجود دارد که از گزینههای غیر تهاجمی مانند عینک و لنز گرفته تا جراحیهای مدرن متغیر هستند. هر روش درمانی مزایا و معایب خاص خود را دارد، و انتخاب بهترین گزینه به شرایط فرد و میزان نزدیکبینی بستگی دارد. در ادامه، موثرترین روشهای درمانی را بررسی میکنیم.
استفاده از عینک: راحتترین و در دسترسترین روش
عینک یکی از سادهترین و متداولترین روشهای اصلاح نزدیکبینی است. لنزهای مقعر در عینک کمک میکنند تا نور به درستی روی شبکیه متمرکز شود. مزایای عینک شامل سادگی استفاده، عدم نیاز به تماس مستقیم با چشم و هزینه پایینتر نسبت به روشهای دیگر است. با این حال، برخی افراد استفاده از عینک را دست و پاگیر میدانند، به ویژه در شرایطی مثل ورزش کردن یا روزهای بارانی که بخار گرفتن شیشهها مشکلساز میشود اما میتوان عینک را به عنوان در دسترسترین روش در نظر گرفت.
لنزهای تماسی: جایگزین عینک
یکی دیگر از روشهای درمان نزدیک بینی، استفاده از لنزهای تماسی است. لنزهای تماسی روی قرنیه قرار میگیرند و بدون تغییر در ظاهر، نزدیک بینی را اصلاح میکنند. مزیت بزرگ لنزها، ارائه میدان دید گستردهتر نسبت به عینک و مناسب بودن برای فعالیتهای ورزشی است. اما استفاده از لنز نیازمند مراقبت و رعایت بهداشت بالایی است، زیرا در صورت عدم نگهداری صحیح، خطر عفونت چشم افزایش پیدا میکند. همچنین، برخی افراد ممکن است دچار خشکی چشم یا حساسیت به لنز شوند.
در مورد تفاوت لازک و لیزیک و PRK بیشتر بخوانید

جراحی لیزیک: خداحافظی با عینک و لنز
لیزیک یکی از پیشرفتهترین روشهای جراحی برای اصلاح دائمی نزدیکبینی است. در این روش، یک لیزر دقیق بخشی از قرنیه را تراش داده و شکل آن را اصلاح میکند. از مزایای لیزیک میتوانیم به بهبودی سریع، کاهش وابستگی به عینک و لنز و دقت بالای نتایج اشاره کنیم. اما این روش برای همه مناسب نیست. افرادی که قرنیه نازک دارند یا دچار خشکی چشم هستند، ممکن است گزینه خوبی برای لیزیک نباشند. هزینه بالاتر و احتمال عوارضی مانند خشکی چشم یا هالههای نوری در شب نیز از معایب این روش محسوب میشوند.
قطرههای آتروپین: کاهش پیشرفت نزدیکبینی در کودکان
تحقیقات نشان دادهاند که قطرههای چشمی آتروپین میتوانند پیشرفت نزدیکبینی را در کودکان کاهش دهند. این دارو با کاهش تطابق چشم، از رشد بیش از حد کره چشم جلوگیری میکند. مزیت این روش، غیر تهاجمی بودن آن و کمک به کنترل نزدیک بینی در سنین رشد است. اما ممکن است باعث عوارضی مانند حساسیت به نور و تاری دید نزدیک شود، بنابراین باید تحت نظر پزشک استفاده شود.
چگونه از بروز نزدیک بینی پیشگیری کنیم؟
در بخشهای قبلی متن به این مسئله اشاره کردیم که نزدیک بینی یکی از مشکلات شایع بینایی است که اغلب از دوران کودکی شروع شده و در صورت عدم مدیریت صحیح، ممکن است به مرور زمان تشدید شود. اگر چه عوامل ژنتیکی در ایجاد این عارضه نقش دارند، اما سبک زندگی و عادات روزانه نیز تأثیر زیادی در پیشگیری از آن دارند. با رعایت برخی نکات ساده، میتوان از بروز یا پیشرفت نزدیک بینی جلوگیری کرد و سلامت بینایی را حفظ نمود. برخی از روشهای پیشگیری از بروز نزدیک بینی شامل موارد زیر هستند:
- سپردی کردن زمان بیشتر در فضای باز: تحقیقات نشان دادهاند که کودکان و نوجوانانی که روزانه حداقل ۲ ساعت در معرض نور طبیعی خورشید قرار میگیرند، کمتر دچار نزدیکبینی میشوند. نور طبیعی به تنظیم رشد صحیح کره چشم کمک کرده و احتمال تغییرات غیر طبیعی را کاهش میدهد. بنابراین، انجام فعالیتهای خارج از خانه مانند پیادهروی، بازی یا ورزش در فضای باز، یک روش مؤثر برای جلوگیری از نزدیکبینی است.
- رعایت فاصله مناسب با صفحه نمایش و کتاب: نشستن بیش ازحد نزدیک به تلویزیون، موبایل یا کتاب، فشار زیادی به چشم وارد میکند و احتمال بروز نزدیک بینی را افزایش میدهد. بهترین فاصله برای مطالعه، حدود ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر از کتاب و ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از صفحه نمایش رایانه است. همچنین، هنگام استفاده از گوشی یا لپتاپ، آن را در سطح چشم یا کمی پایینتر قرار دهید تا از خستگی چشم جلوگیری شود.
- داشتن رژیم غذایی سالم و سرشار از ویتامینهای مفید برای چشم: تغذیه مناسب نقش مهمی در سلامت بینایی دارد. مصرف غذاهای حاوی ویتامین A مانند هویج و اسفناج، ویتامین C مانند مرکبات، ویتامین E درون آجیلها و اسیدهای چرب امگا۳ مانند ماهی و گردو میتواند به سلامت چشم کمک کند. نوشیدن آب کافی نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا کم آبی میتواند باعث خشکی و خستگی چشم شود.
کلام پایانی
نزدیک بینی، مشکلی که ممکن است زندگی افراد را تا حد قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد. این نوع از عیوب انکساری چشم، از دوران کودکی آغاز شده و اگر روشهای درمانی و پیشگیری رعایت نشود، به مرور زمان بدتر میشود. پیشگیری از نزدیک بینی به تغییرات کوچک اما مؤثر در سبک زندگی بستگی دارد. قرار گرفتن در فضای باز، رعایت فاصله مناسب با صفحه نمایش، استراحت دادن به چشمها، تغذیه سالم و معاینههای منظم چشمی از مهمترین اقداماتی هستند که میتوانند از بروز یا پیشرفت نزدیک بینی جلوگیری کنند. ما در این مقاله همچنین علائم و علتهای بروز نزدیک بینی را نیز بررسی کردیم. روشهای درمانی مانند لیزیک، استفاده از عینک و لنزهای تماسی را نیز معرفی کردیم. دکتر سعید یادگاری جراح و متخصص چشم و فوق تخصص جراحی پلک اوربیت و مجاری اشکی، با دارا بودن سالها تجربه در تخصص در امر درمان بیماریهای چشمی، در تشخیص و بررسی علائم نزدیک بینی همراه شما خواهند بود و بهترین روش درمان را به شما معرفی میکنند.