آب مروارید (کاتاراکت) به تار شدن عدسی طبیعی چشم گفته می‌شود که پشت عنبیه و مردمک قرار دارد. آب مروارید شایع‌ترین علت کاهش قدرت بینایی در افراد بالای 40 سال و علت اصلی نابینایی در جهان به شمار می‌رود. در واقع مجموع موارد ابتلا به آب سیاه، تخریب لکه زرد (دژنراسیون ماکولا) و رتینوپاتی دیابتی در سراسر جهان از تعداد موارد آب مروارید کمتر است. آب مروارید طی یک جراحی از کپسول عدسی چشم جدا می‌شود. عدسی چشم در اکثر موارد با یک پروتز لنز داخل چشمی (IOL) جایگزین می‌شود. اگر امکان استفاده از لنز داخل چشمی وجود نداشته باشد، بیمار برای جبران نداشتن عدسی چشم باید از لنز معمولی یا عینک استفاده کند.
اگر شما بیش از 60 سال سن دارید و دید شما محو و یا تار شده است، ممکن است دچار بیماری آب مروارید (کاتاراکت) شده باشید. در بیماری آب مروارید عدسی چشم که به طور معمول روشن و شفاف است ابری و کدر شده، که باعث کاهش دید و یا در موارد حاد از دست دادن بینایی می‌شود. در درمان آب مروارید مراجعه به دکتر چشم پزشک ضرورت دارد. در صورتی که مشکل بینایی شما با عینک یا لنز قابل اصلاح شدن نباشد، برای درمان به عمل جراحی آب مروارید نیاز خواهید داشت. جراحی آب مروارید شامل برداشتن لنز طبیعی چشم و جایگزینی آن با یک لنز مصنوعی می‌شود. برای کسب آگاهی بیشتر درباره بیماری آب مروارید و شیوه‌های درمان آن و یا رزرو نوبت در کاینیک چشم پزشکیدکتر یادگاری می‌توانید با شماره 02188672802 تماس حاصل فرمایید.
انواع آب مروارید
انواع آب مروارید به شرح زیر است:
- آب مروارید هسته‌ای: این عارضه در ناحیه مرکزی (هسته) عدسی ایجاد می‌شود. کاتاراکت هسته‌ای معمولاً پی‌آمد بالا رفتن سن است.
- آب مروارید زیر کپسولی: این عارضه پشت عدسی چشم رخ می‌دهد. بیماران مبتلا به دیابت یا افرادی که دوز بالایی از داروهای استروئیدی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به آب مروارید زیرکپسولی قرار دارند.
- آب مروارید قشری: مشخصه این عارضه لکه‌های تیره سفید و مثلثی شکلی است که از دور عدسی چشم شروع می‌شود و مانند پره چرخ تا مرکز عدسی امتداد می‌یابد. این نوع آب مروارید قشر عدسی یعنی بخشی از آن را درگیر می‌کند که اطراف هسته مرکزی قرار دارد.
نشانه‌ها و علائم
آب مروارید در ابتدا کوچک است و تاثیر چندانی بر بینایی ندارد. بیمار متوجه می‌شود که دیدش اندکی تار شده و حالتی پیش آمده است که انگار از پشت یک عینک کدر به دنیا نگاه می‌کند یا انگار تمام دنیا به سبک امپرسیونیسم نقاشی شده است. آب مروارید نور خورشید یا لامپ را بسیار درخشان می‌کند. بیمار نورهای چراغ‌های ماشین‌های جلو را خیره کننده‌تر از پیش می‌یابد و این نورها چشم‌هایش را به شدت می‌زند. از طرفی رنگ‌ها به درخشندگی قبل نیست.
علائم بروز یافته تابعی از نوع آب مروارید و زمان بروز آنها است. چنانچه ابتدا آب مروارید هسته‌ای بروز یابد، دید نزدیک موقتاً بهتر می‌شود، از این حالت با اصطلاح “دید ثانویه” یاد می‌شود. متاسفانه بهبود بینایی موقتی است و با تشدید آب مروارید از بین می‌رود. از طرف دیگر آب مروارید زیرکپسولی تا زمان پیشرفت کامل با هیچ گونه علائمی همراه نیست.
علل آب مروارید
عدسی داخل چشم مانند لنز دوربین عمل می‌کند، یعنی نور را برای داشتن دیدی شفاف روی شبکیه متمرکز می‌کند. این عدسی تمرکز چشم را نیز تغییر می‌دهد تا ما بتوانیم هم اشیاء دور و هم اشیاء نزدیک را به وضوح ببینیم. عدسی چشم عمدتاً از آب و پروتئین تشکیل می‌شود. پروتئین عدسی را شفاف نگه می‌دارد و اجازه می‌دهد نور از آن عبور کند.
به موازات بالا رفتن سن مقداری از پروتئین به هم می‌چسبد و بخش کوچکی از عدسی را کدر می‌کند. این کدری همان آب مروارید است که به مرور زمان بزرگ‌تر می‌شود و بخش بیشتری از عدسی را تار می‌کند و در نهایت بینایی را مختل می‌کند.
هیچ کس از علت دقیق تغییر کردن عدسی در اثر بالا رفتن سن و بروز آب مروارید چشم اطلاعی ندارد. با این حال پژوهشگران در سراسر جهان عامل‌هایی را تعیین کرده‌اند که معتقدند در شکل‌گیری آب مروارید نقش دارد. عامل‌های خطر آب مروارید به جز بالا رفتن سن عبارت است از:
- اشعه ماوراءبنفش خورشید و دیگر منابع نوری
- دیابت
- فشار خون
- چاقی
- استعمال دخانیات
- مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی
- مصرف استاتین برای کاهش کلسترول
- سابقه التهاب یا آسیب دیدگی چشم
- سابقه جراحی چشم
- درمان جایگزینی هورمون
- مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی
- نزدیک بینی شدید
- سابقه خانوادگی ابتلا به آب مروارید
یک نظریه قابل قبول درباره تشکیل آب مروارید چشم این است که عامل ایجاد بسیاری از آب مرواریدها تغییرات اکسایشی در عدسی چشم است. مطالعات تغذیه‌ای نیز موید صحت این نظریه است، براساس نتایج این مطالعات مصرف میوه‌ها و سبزیجات سرشار از آنتی اکسیدان از بروز گونه‌های خاصی از آب مروارید پیشگیری می‌کند.
انواع آب مروارید براساس علت
آب مروارید با توجه به علت شکل‌گیری آن، صرف نظر از کهولت، به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود:
- آب مروارید ثانویه: آب مرواریدی که پس از جراحی درمان دیگر مشکلات چشم مانند آب سیاه یا در افراد مبتلا به بیماری‌هایی چون دیابت بروز می‌یابد. کاتاراکت گاهی نتیجه مصرف استروئید است.
- آب مروراید ناشی از آسیب دیدگی: این نوع کاتاراکت پس از آسیب دیدن چشم، گاهی پس از گذشت چندین سال بروز می‌یابد.
- آب مروارید مادرزادی: برخی نوزادان از همان بدو تولد آب مروارید دارند یا در دوران کودکی به آن دچار می‌شوند. این نوع عارضه معمولاً در هر دو چشم مشاهده می‌شود. آب مروارید مادرزادی گاهی آن‌قدر کوچک است که تاثیری بر بینایی نمی‌گذارد. اما اگر بینایی مختل نشود، باید عدسی‌ها برداشته شود.
- آب مروارید ناشی از تشعشع: این نوع آب مروارید نتیجه قرار گرفتن در معرض بعضی تشعشعات است.
تشخیص
متخصص آب مروارید را پس از معاینه کامل چشم تشخیص می‌دهد که موارد زیر را در برمی‌گیرد:
- تست تشخیص دید: قدرت بینایی بیمار در فواصل مختلف با استفاده از چارت مخصوص اندازه‌گیری می‌شود.
- معاینه مردمک متسع (گشاد شده): برای اتساع یا باز کردن مردمک چشم در آن قطره ریخته می‌شود. چشم پزشک با ذره‌بین مخصوص شبکیه و عصب نوری را معاینه می‌کند تا نشانه‌های آسیب دیدن چشم یا وجود مشکلات دیگر را بررسی کند. دید نزدیک تا چند ساعت پس از معاینه تار خواهد بود.
- تونومتری (اندازه‌گیری فشار داخل چشم): چشم پزشک فشار داخل چشم را با دستگاه مخصوصی اندازه‌گیری می‌کند. قطره بی‌حس کننده قبل از آزمایش داخل چشم ریخته می‌شود.
ممکن است چشم‌پزشک آزمایش‌های دیگری را برای بررسی ساختار و سلامت چشم انجام دهد.
چه زمانی عمل آب مروارید ضروری است؟
تمام کسانی که مبتلا به آب مروارید شده‌اند لزوماً به جراحی آب مروارید نیاز ندارند. ممکن است آب مروارید در مراحل اولیه خود، فقط مشکلات جزئی مانند نزدیک بینی ایجاد کند. ممکن است پزشک بتواند این علائم را تنها با عینک برطرف کند.
آب مروارید، به آهستگی تشکیل شده و به تدریج باعث ضعف بینایی می‌شود. انجام جراحی فقط در هنگامی ضرورت پیدا می‌کند که ضعف بینایی فرد باعث اختلال در فعالیت‌های روزمره، مانند مطالعه یا رانندگی شود.
افراد مبتلا به آب مروارید باید با پزشک خود صحبت کنند تا بدانند که چه موقع ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشند.
آماده شدن برای عمل جراحی
قبل از جراحی، پزشک درباره هر نوع داروی در حال مصرف، از فرد سوال می‌پرسد. ممکن است لازم باشد بیمار، روز عمل جراحی یا قبل از آن، مصرف داروهای خاصی را متوقف کند. پزشک به فرد توضیح می‌دهد که باید مصرف کدام داروها را متوقف کند یا اینکه برای آن داروها جایگزین دیگری ارائه می‌کند.
همچنین ممکن است پزشک از یک فرد بخواهد تا ۶ ساعت قبل از عمل جراحی از خوردن یا آشامیدن اجتناب کند.
ممکن است برخی افراد قبل از عمل جراحی، نوعی قطره چشم مصرف کنند.
جراحی آب مروارید یک عمل نسبتا سریع است و می‌توان انتظار داشت ورود به مرحله جراحی و خروج از آن، زمان بسیار کوتاهی به طول بیانجامد.
اما از آنجا که این عمل جراحی مستقیماً بینایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، فرد باید برای بازگشت به خانه از کلینیک محل جراحی از دیگران کمک بگیرد. ممکن است لازم باشد فردی برای رسیدن به خانه و انجام امورات شخصی در منزل، در کنار بیمار باقی بماند.
انواع جراحی آب مروارید
دو نوع جراحی آب مروارید وجود دارد: جراحی آب مروارید برش کوچک و عمل جراحی اکسترا کپسولار
جراحی آب مروارید برش کوچک
جراحی آب مروارید برش کوچک (SICS) رایج‌تر از دو عمل دیگر است. SICS شامل ایجاد یک برش ریز در داخل قرنیه است که خارجی‌ترین لایه چشم است. قرنیه، قسمت گنبدی شکل چشم است که در جلوی عدسی قرار دارد.
سپس جراح، یک پروب را از طریق برش به داخل قرنیه وارد می‌کند. این کاوشگر یا پروب از امواج اولتراسوند برای شکستن عدسی استفاده می‌کند تا جراح بتواند آن را در قطعات کوچک، از چشم خارج کند. چشم پزشکان این فرآیند را روش جراحی فیکو می‌نامند.
جراح، کپسول عدسی که همان غشای خارجی نازکی است که عدسی را می‌پوشاند، را در جای خود قرار می‌دهد و یک عدسی مصنوعی جدید را درون آن می‌گذارد. به طور معمول برش درون قرنیه، نیازی به بخیه ندارد.
در برخی موارد ممکن است فرد به دلیل سایر مشکلات چشمی نتواند از عدسی مصنوعی استفاده کند. در برخی موارد گذاشتن لنزهای تماسی یا عینک می‌تواند مشکلات بینایی را اصلاح کند.
جراحی اکسترا کپسولار
جراحی اکسترا کپسولار شامل ایجاد یک برش بزرگ در داخل قرنیه می‌شود. این برش بزرگ، به جراح اجازه می‌دهد تا عدسی را به صورت یک تکه کامل خارج کند. در این روش نیز مانند عمل SICS ، جراحان کپسول لنز را برای پشتیبانی از عدسی مصنوعی جدید، در جای خود قرار می‌دهند.
جراحان معمولاً این نوع از جراحی را زمانی انجام می‌دهند که امواج التراسوند در عمل فیکو، قادر به شکستن نقاط غیر شفاف عدسی نباشد.
در حین عمل جراحی باید انتظار چه چیزی را داشت؟
قبل از جراحی، تیم مقدماتی تمام اطلاعات نهایی درباره سابقه پزشکی فرد و خود عمل جراحی را فراهم می‌کنند. پس از آماده شدن بیمار، جراح عمل جراحی را آغاز می‌کند.
در حین عمل جراحی، فرد باید انتظار موارد زیر را داشته باشد:
- پزشک معمولاً برای آرامش بیمار به او دارو می‌دهد.
- ممکن است پزشک از قطره بی‌حسی چشم یا تزریق ماده بی‌حسی برای بی‌حس کردن چشم بیمار استفاده کند.
- فرد در حین عمل، هوشیار و بیدار باقی می‌ماند و ممکن است روشنایی و سایر حرکات را ببیند (با این حال قادر به دیدن آن چه که جراح انجام می‌دهد، نیست)
- جراح برش‌های کوچکی ایجاد می‌کند تا بتواند به عدسی‌های چشم برسد. سپس عدسی‌ها را برداشته و آنها را با عدسی مصنوعی جایگزین می‌کند.
- معمولا، نیازی به زدن بخیه نیست. زیرا زخم‌ها به خودی خود بهبود پیدا می‌کنند.
- سپس جراح یک محافظ را روی چشم یا چشم‌ها قرار می‌دهد و بیمار را به اتاق ریکاوری می‌فرستد.
کل فرایند عمل، معمولاً حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد.
ریکاوری
معمولاً فرد یک ساعت پس از عمل جراحی در اتاق ریکاوری منتظر می‌ماند. ممکن است جراح، چشم بیمار را باند پیچی کند تا به فرآیند بهبودی آن کمک کند.
هنگامی که بیمار به خانه باز می‌گردد، باید تمرکز خود را بر پیشگیری از عفونت چشم بگذارد. بیمار باید مانع ورود آب به چشم شده و هرگونه قطره چشمی را تنها با تجویز پزشک یا جراح خود استفاده کند.
فرد می‌تواند بیشتر فعالیت‌های روزانه خود، از جمله مطالعه و تماشا کردن تلویزیون را ادامه دهد. با این حال باید از بلند کردن اجسام سنگین و فعالیت‌هایی که می‌توانند موجب وارد شدن فشار به چشم شوند، مانند دویدن آهسته یا بسکتبال، اجتناب کند.
معمولاً جراح از فرد می‌خواهد تا پس از عمل جراحی برای معاینه و چکاپ، مجدداً مراجعه کنند. معاینه و چکاپ پس از عمل، پزشک را مطمئن می‌سازد که بهبودی همانطور که انتظار می‌رود، صورت می‌گیرد. معاینات چکاپ معمولاً یک روز پس از جراحی، یک هفته بعد و چند هفته پس از جراحی انجام می‌شوند.
عوارض
چنانچه پس از جراحی آب مروارید با نشانه‌ها و علائم زیر مواجه شدید، به سرعت با پزشک تماس بگیرید:
- کاهش دید
- تشدید درد
- افزایش قرمزی
- ورم اطراف چشم
- ترشحات چشم
- دید مواج، اخگربینی یا تغییر در میدان دید
پیشگیری
هرچند قابل پیشگیری بودن آب مروارید جای بحث دارد، اما براساس نتایج چند پژوهش می‌توان احتمال بروز آب مروارید را با مصرف بعضی مکمل‌های تغذیه‌ای و مواد مغذی کاهش داد:
- رژیم غذایی: چنانچه ویتامین E، کاروتنوئیدهای لوتئینی و زیگزانتین بیشتری از طریق رژیم غذایی و مکمل‌ها دریافت شود، احتمال بروز آب مروارید کاهش می‌یابد. تخم آفتابگردان، بادام و اسفناج منابع غنی ویتامین E محسوب می‌شود. همچنین اسفناج، کلم و دیگر سبزیجات با برگ سبز سرشار از لوتئین و زیزانتین هستند. نتایج دیگر پژوهش‌ها نیز حکایت از آن دارد که ویتامین‌های آنتی اکسیدان مانند ویتامین ث و مواد غذایی سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 خطر آب مروارید را کاهش می‌دهد.
- عینک: اقدام موثر دیگری که به پیشگیری از آب مروارید کمک می‌کند، به چشم زدن عینک‌های محافظی است که 100 % اشعه ماوراء بنفش خورشید را در محیط‌های باز دفع می‌کند.
هزینه
هزینه جراحی آب مروارید به متغیرهای گوناگونی چون نوع لنز داخل چشمی، نوع آزمایش‌های قبل از عمل (پایه یا پایه به علاوه انکساری)، موقعیت کلینیک (شهری یا روستایی) و گستردگی مراقبت پس از جراحی بستگی دارد. شرکت‌های بیمه معمولاً هزینه جراحی آب مروارید را می‌پردازند.
هزینه تمام جراحی‌ها در این کلینیک و تحت نظارت دکتر یادگاری با حداقل قیمت و بالاترین کیفیت انجام می‌شود.
چشم انداز
با فرض عدم بروز عوارض، می‌توان انتظار داشت که فرد پس از عمل جراحی، دید واضح‌تری داشته باشد. اما اگر فردی متوجه هر گونه عوارض شد، باید در اسرع وقت به پزشک اطلاع دهد.
ممکن است برخی افراد، دچار آب مروارید ثانویه شوند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، غشای عدسی که جراح در حین عمل آن را بر نداشته است، شروع به تیره شدن و از دست دادن شفافیت خود می‌کند. معمولاً تا ۵۰ درصد افرادی که تحت جراحی آب مروارید چشم قرار می‌گیرند، ممکن است دچار این وضعیت شوند.
آب مروارید ثانویه قابل درمان است. به طور معمول پزشک از درمان لیزر برای شفافیت نقاط غیر شفاف استفاده می‌کند.
