تهران، خیابان ولیعصر، خیابان توانیر(عباسپور)، بالاتر از بیمارستان دی، میدان توانیر، ساختمان طلا، طبقه ۶، واحد ۶۲ 
فشار طبیعی چشم بین ۱۰ تا ۲۰ میلی‌متر جیوه است. بالا بودن فشار چشم می‌تواند به بینایی آسیب برساند و در بعضی از موارد، مشکلات جدی‌تری مانند کاهش دید و تاری شدید ایجاد کند. این مشکل ممکن است بر اثر عوامل مختلفی از جمله بیماری‌ها، افزایش سن، مصرف برخی داروها یا اضافه‌وزن به وجود آید. فشار چشم بیشتر از ناحیه داخلی چشم آغاز می‌شود و میزان آن در افراد مختلف متفاوت است. برای آشنایی با دلایل بالا رفتن فشار چشم و همچنین روش‌های درمان آن، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
فشار چشم چیست؟
فشار چشم، یا فشار داخلی چشم (IOP)، به فشاری گفته می‌شود که مایع درون چشم (زجاجیه) به دیواره‌های داخلی چشم وارد می‌کند. زمانی که این فشار از حد طبیعی خارج شود، می‌تواند به ساختارهای حساس داخل چشم، مخصوصا عصب بینایی، آسیب برساند. تشخیص این وضعیت معمولا با روشی به نام تونومتری انجام می‌شود که یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای بررسی بیماران مشکوک به آب‌سیاه (گلوکوم) است. در این روش، دستگاهی به نام تونومتر فشار مایع داخلی چشم را بر حسب میلی‌متر جیوه اندازه‌گیری می‌کند. البته باید توجه داشت که در بعضی از افراد، فشار چشم ممکن است بالاتر از حد نرمال باشد بدون اینکه آسیبی به عصب بینایی وارد شود.
دلایل بالا رفتن فشار چشم
مقداری از فشار چشم در همه افراد وجود دارد و امری طبیعی است. اما زمانی که این فشار از حد نرمال فراتر رود، می‌تواند عوارض و خطرات جدی برای سلامت چشم به همراه داشته باشد. دلایل افزایش فشار چشم متفاوت‌اند و تا حد زیادی به وضعیت سیستم ایمنی بدن و سبک زندگی فرد بستگی دارند. از جمله مهم‌ترین عوامل موثر در بالا رفتن فشار چشم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف بعضی از داروهای خاص، مثل کورتون‌ها، می‌تواند باعث افزایش فشار داخلی چشم شود.
- تجمع بیش از حد مایع درون چشم که مانع از تخلیه طبیعی آن می‌شود.
- کاهش یا خشکی مایع درون چشم که ممکن است تعادل فشاری چشم را بهم بزند.
- آسیب‌دیدگی چشم بر اثر ضربه یا برخورد با اجسام سخت.
- رژیم غذایی نامناسب، مخصوصا مصرف زیاد چربی‌ها و غذاهای حاوی چربی ترانس.
- دیابت، به دلیل اختلال در متابولیسم بدن، می‌تواند زمینه‌ساز افزایش فشار چشم شود.
- چاقی و اضافه‌وزن تاثیر مستقیم بر افزایش فشار داخل چشم دارد.
- افزایش سن، به خصوص در افراد بالای ۴۰ سال، یکی از عوامل مهم بروز این مشکل است.
- سرطان چشم یا تومورها، می‌توانند با وارد کردن فشار به عصب بینایی، منجر به افزایش فشار چشم شوند.
- التهاب‌های چشمی نیز می‌توانند مانع از تخلیه طبیعی مایع درون چشم شده و فشار را بالا ببرند.
در مورد التهاب ملتحمه بیشتر بخوانید.
نحوه تشخیص فشار چشم بالا
فشار چشم بالا در بسیاری از شرایط با علائمی مانند: سردرد، سرگیجه و احساس فشار زیاد در داخل چشم‌ها ظاهر می‌شود؛ به همین دلیل تشخیص فشار چشم بالا در ظاهر کمی سخت و مشکل است و باید چشم پزشک با کمک ابزارها و دستگاه‌های مخصوص به‌طور دقیق چشم را معاینه کند. تشخیص فشار چشم بالا با روش‌های زیر انجام می‌شود:
- تونومتری: تونومتری روشی است که متخصصان چشم‌پزشکی جهت تعیین فشار مایع داخل چشم بکار می‌برند. تونومترها به‌گونه‌ای تنظیم شده‌اند که فشار داخل چشم را بر حسب میلی‌متر جیوه نشان دهند.
- افتالموسکوپی: افتالموسکوپی معاینه‌ای است که برای بررسی سلامت چشم و تشخیص زودهنگام بیماری‌های چشمی مانند دیابت و فشار خون بالا که می‌توانند به شبکیه آسیب بزنند، انجام می‌شود.
- آزمایش میدان دید: آزمایش میدان دید (Visual Field Test) برای بررسی وسعت دید و تشخیص اختلالات بینایی استفاده می‌شود. این آزمایش به بررسی دید مرکزی و محیطی می‌پردازد و می‌تواند به تشخیص بیماری‌هایی مانند آب سیاه (گلوکوم)، آسیب‌های عصبی، تومورهای مغزی و سایر مشکلات بینایی کمک کند.
- گونیوسکوپی: روشی است که برای بررسی زاویه بین قرنیه و عنبیه چشم به کار می‌رود. این آزمایش در تشخیص بیماری گلوکوم (آب‌سیاه) کاربرد دارد، زیرا به پزشک کمک می‌کند تا نوع گلوکوم را مشخص کرده و میزان خطر آسیب به عصب بینایی را بررسی کند.
در مورد عمل آب سیاه چشم (گلوکوم) بیشتر بخوانید.
عوارض فشار بالای چشم
افزایش فشار داخلی چشم ممکن است در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود، اما گاهی بدون علت مشخص نیز بروز می‌کند. در صورت کنترل‌نشدن، این وضعیت می‌تواند زمینه‌ساز بروز بیماری‌های جدی چشمی شده و پیامدهای خطرناکی برای بینایی فرد به همراه داشته باشد. به همین دلیل، تشخیص و درمان به موقع آن از اهمیت زیادی برخوردار است. بعضی از مهم‌ترین عوارض فشار بالای چشم عبارت‌اند از:
- آسیب به بینایی
- ابتلا به بیماری گلوکوم (آب‌سیاه)
- تاری دید
- کاهش دید محیطی (دید جانبی)
- سردرد
- حساسیت به نور
- تورم و قرمزی چشم
- احساس درد در ناحیه چشم
بیشتر بخوانید: ۷ علت شایع چشم درد و روش‌های درمان قطعی آن
راه‌های درمان فشار چشم
درمان نکردن فشار چشم می‌تواند باعث پیشرفت سریع بیماری و آسیب جدی به بینایی شود. زمانی که با علائمی مانند سردرد شدید و درد چشم همراه باشد، مراجعه فوری به چشم‌پزشک ضروری است. روش‌های درمانی فشار چشم بسته به شدت بیماری و شرایط فرد توسط پزشک انتخاب می‌شوند. در ادامه، به مهم‌ترین راه‌های درمان فشار بالای چشم اشاره کرده‌ایم:
درمان خانگی فشار چشم
درمان قطعی و تخصصی فشار چشم تنها از طریق مراجعه به چشم‌پزشک امکان‌پذیر است، اما بعضی از مواد گیاهی در دسترس در خانه ممکن است به کاهش نسبی آن کمک کنند. اگر دچار فشار چشم و سردرد ناشی از آن هستید، می‌توانید از ترکیباتی مانند زنجبیل، عناب، روغن دانه کرچک، کاسنی، تخم شربتی و جینکو بیلوبا به صورت خوراکی استفاده کنید. این مواد با خواص ضدالتهابی و آرام‌بخش خود می‌توانند در کاهش فشار چشم موثر باشند.
درمان دارویی فشار چشم
درمان دارویی فشار چشم شامل استفاده از قطره‌ها و داروهایی است که حتما باید تحت نظر چشم‌پزشک و بعد از معاینه تجویز شوند. قطره‌های مخصوص کاهش فشار چشم به تخلیه مایع درون چشم کمک کرده و فشار داخلی آن را کاهش می‌دهند. در کنار قطره، ممکن است مصرف داروهای خوراکی نیز توصیه شود. برای مثال، قرص استازولامید با مهار آنزیم کربنیک آنهیدراز (آنزیمی که در تولید مایع داخل چشم نقش دارد)، باعث کاهش تولید مایع و در نتیجه کاهش فشار چشم می‌شود.
درمان فشار چشم با جراحی
جراحی معمولا زمانی توصیه می‌شود که روش‌های دارویی و غیرجراحی موثر واقع نشده باشند. هدف از جراحی، جلوگیری از آسیب بیشتر به عصب بینایی و کنترل دائمی فشار چشم است. در هر یک از این روش‌ها، راهی برای خروج مایع اضافی از داخل چشم ایجاد می‌شود تا فشار کاهش یابد و از آسیب‌های بیشتر به بینایی جلوگیری شود. از جمله روش‌های جراحی متداول می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترابکولکتومی
- گونیوتومی
- نصب شانت یا دریچه
- لیزر درمانی
نحوه پیشگیری از ابتلا به فشار چشم
در بسیاری از موارد، افراد فشار بالای چشم را جدی نمی‌گیرند، در حالی که این مشکل می‌تواند تاثیر منفی قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی و بینایی داشته باشد. با رعایت بعضی از اقدامات ساده و تغییر در سبک زندگی، می‌توان تا حد زیادی از بروز این بیماری پیشگیری کرد. در ادامه به مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از افزایش فشار چشم اشاره می‌کنیم:
- مراجعه منظم به چشم‌پزشک برای بررسی فشار چشم و تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی
- کنترل وزن بدن زیرا چاقی و اضافه‌وزن یکی از عوامل افزایش خطر ابتلا به فشار چشم است.
- رعایت رژیم غذایی سالم؛ پرهیز از مصرف زیاد نمک و غذاهای چرب
- مدیریت استرس؛ استرس مزمن می‌تواند موجب افزایش فشار خون و در نتیجه بالا رفتن فشار چشم شود.
- محافظت از چشم در برابر اشعه‌های مضر خورشید و ضربه‌های احتمالی هنگام ورزش یا فعالیت‌های فیزیکی
- پرهیز از مصرف سیگار که یکی از عوامل آسیب‌زننده به سلامت عمومی و بینایی است.
- هنگام کار با کامپیوتر، هر ۲۰ دقیقه یک‌بار به مدت ۲۰ ثانیه به نقطه‌ای دور نگاه کنید.
- رعایت بهداشت چشم برای جلوگیری از عفونت‌های چشمی که می‌توانند باعث التهاب و افزایش فشار چشم شوند.
- ورزش منظم، مثل فعالیت‌های هوازی، به کاهش فشار خون و پیشگیری از ابتلا به گلوکوم کمک می‌کند.
- نوشیدن آب کافی برای حفظ تعادل مایعات بدن و جلوگیری از خشکی چشم
کلام پایانی
فشار چشم اگر به موقع کنترل و درمان نشود، می‌تواند آسیب جدی و غیرقابل جبرانی به عصب‌های بینایی وارد کند و به مرور زمان باعث کاهش دید یا حتی نابینایی شود. این مشکل می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند سن، بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف داروهای خاص باشد و گاهی بدون علت واضحی بروز کند. بسیاری افراد علائم فشار چشم را با سردرد یا فشار خون بالا اشتباه می‌گیرند و این تاخیر در تشخیص، خطرناک است. دکتر سعید یادگاری، متخصص چشم‌پزشکی با سال‌ها تجربه در تشخیص و درمان بیماری‌های مربوط به فشار چشم و گلوکوم، با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های درمانی آماده ارائه بهترین خدمات به شما هستند. برای دریافت مشاوره و نوبت‌دهی می‌توانید با شماره ۰۲۱۸۸۶۷۲۸۰۲ تماس بگیرید.
سوالات متداول
بله، فشار چشم بالا در مراحل اولیه بدون درد و علائم مشخص است؛ به همین دلیل معاینات دوره‌ای چشم اهمیت زیادی دارند.
خیر، بعضی از افراد فشار چشم بالایی دارند اما به عصب بینایی آسیبی نمی‌رسد؛ این حالت را فشار چشم بالا بدون گلوکوم می‌نامند. اما فشار بالا ریسک ابتلا به گلوکوم را افزایش می‌دهد.
ورزش منظم و هوازی به کاهش فشار چشم و بهبود سلامت کلی چشم کمک می‌کند، اما ورزش‌های سنگین و فشار زیاد روی سر ممکن است موقتا فشار چشم را افزایش دهند.
