گل مژه (Stye) یک توده قرمز و دردناک در نزدیکی لبه پلک است که ممکن است شبیه یک دمل یا جوش به نظر برسد. گل مژهها اغلب پر از چرک و عفونتند و معمولا در خارج پلک شکل می‌گیرند. اما گاهی اوقات ممکن است در قسمت داخلی پلک هم ایجاد شوند.
گل مژه در اغلب موارد، پس از چند روز خود به خود از بین می‌رود. در این فاصله، میتوانید درد یا ناراحتی حاصل از آن را ، با گذاشتن یک دستمال گرم مرطوب گرم روی پلک خود، تسکین دهید.
علل ایجاد گل مژه
گل مژه اغلب به علت بیماری، ورم ملتحمه و عفونت پلک ایجاد میشود. میکروبی که باعث ایجاد گل مژه میشود معمولا یک باکتری استافیلوکوک است. عفونت پلک منجر به انسداد فولیکول‌های مژه میشود. به خاطر عدم رعایت بهداشت و گرد و خاک، غدد سباسه ( غدد چربی پوست) نزدیک پلک چشم نیز ممکن است مسدود شده و محیطی مهیا برای رشد باکتری‌ها و عفونت فراهم کنند. این مساله اغلب به کرات در میان کودکان اتفاق می‌افتد. مالیدن مکرر چشمها، نداشتن خواب کافی (محرومیت از خواب) و تغذیه نامناسب نیز ممکن است باعث ایجاد گل مژه شوند.
علائم گل مژه
علائم و نشانه‌های گل مژه عبارتند از:
- یک توده قرمز رنگ روی پلک که شبیه یک دمل، کورک یا جوش است
- درد پلک
- تورم پلک
- اشک ریزش و آب ریزش چشم
یکی دیگر از بیماری‌هایی که موجب التهاب پلک میشود ، شالازیون ( یا ژالهٔ چشم یا برآمدگی پلک) است. شالازیون زمانی اتفاق می‌افتد که انسدادی در یکی از غدد چربی کوچک در حاشیه پلک، درست پشت مژهها ایجاد شود . بر خلاف گل مژه، شالازیون معمولا دردناک نیست و اغلب در قسمت داخلی پلک برجسته‌تر است. درمان هر دو بیماری شبیه به هم است.
چه وقت باید به پزشک مراجعه کنیم ؟
اکثر گل مژهها برای چشمها بی خطر هستند و بر توانایی و وضوح دید افراد تاثیری ندارند. برای درمان خانگی گل مژه میتوانید برخی اقدامات مراقبتی را انجام دهید، از قبیل استفاده از یک دستمال مرطوب گرم روی پلکهای بسته برای 5 تا 10 دقیقه، چند بار در روز و ماساژ آرام پلک.
در صورتی که هر یک از شرایط زیر را داشتید به پزشک مراجعه کنید:
- اگر گل مژه بعد از 48 ساعت بهبود نیافت
- اگر قرمزی و تورم از پلک فراتر رفته و به گونه یا سایر قسمت‌های صورت نیز سرایت کند.
عوامل خطر
در صورتی که کارهای زیر را انجام دهید بیشتر در معرض خطر ابتلا به گل مژه هستید:
- اگر چشمان خود را با دستهای نشسته لمس کنید
- اگر لنزهای تماسی خود را بدون این که کاملا ضدعفونی کرده و یا دستهای خود را شسته باشید داخل چشم خود بگزارید.
- اگر شب‌ها آرایش چشم خود را پاک نکنید.
- اگر از لوازم آرایشی کهنه یا تاریخ انقضاء گذشته استفاده کنید.
- اگر به بلفاریت، یا التهاب مزمن لبه پلک مبتلا باشید.
- اگر به آکنه روزاسه ، یعنی بیماری پوستی که علامت مشخصه آن قرمزی صورت است، مبتلا باشید.
تشخیص گل مژه
معمولا پزشک با نگاه کردن به پلک ، گل مژه را تشخیص می‌دهد. پزشک ممکن است از چراغ قوه و یک دستگاه بزرگنمایی برای بررسی پلک بیمار استفاده کند.
درمان گل مژه
در اغلب موارد، گل مژه نیاز به درمان خاصی ندارد و به طور معمول خود به خود بر طرف میشود. عود کردن گل مژهها زیاد اتفاق می‌افتد.
برای درمان یک گل مژه مقاوم و ماندگار، پزشک ممکن است از درمان‌هایی نظیر آنچه در زیر می‌آید استفاده کند:
- آنتی بیوتیک: پزشک ممکن است برای بیمار قطره آنتی بیوتیک یا پماد موضعی آنتی بیوتیک تجویز کند تا روی پلک استعمال شود. اگر عفونت پلک همچنان ادامه یابد یا به اطراف پلک هم گسترش یابد، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی به شکل قرص یا کپسول تجویز کند.
- داروهای مسکن: داروهای مسکن معمولی مثل استامینوفن و ایبوپروفن احتمالا چندان تاثیری در تسریع روند بهبودی گل مژه ندارند، اما در صورتی که یک گل مژه آزاردهنده باشد این داروها ممکن است بتوانند ناراحتی حاصل از آن را کاهش دهند.
- جراحی برای رفع فشار. اگر گل مژه برطرف نشود، پزشک ممکن است یک برش کوچک در آن برای تخلیه عفونت داخلش ایجاد کند. این کار روند بهبود را تسریع کرده و درد و تورم ناشی از آن را از بین می‌برد. گاهی اوقات چشم پزشک ممکن است تصمیم بگیرد برای از بین بردن ناراحتی و جلوگیری از عفونت جدی، یک گل مژه بزرگ را با جراحی باز کند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
تا زمانی که گل مژه خود به خود برطرف شود، سعی کنید:
- یک دستمال گرم مرطوب روی چشم بسته خود قرار دهید. برای از بین بردن درد، روی یک دستمال تمیز آب گرم بریزید سپس دستمال را فشار دهید تا اب اضافی آن گرفته شده و آن را روی چشم بسته خود قرار دهید. هنگامی که دستمال گرمای خود را از دست داد ، مجددا با اب گرم خیسش کنید. این کار را 5 تا 10 دقیقه ادامه دهید. سپس به آرامی پلک خود را ماساژ دهید. تکرار دو تا سه بار این کار در روز ممكن است باعث شود گل مژه سر باز کرده و خود به خود عفونتش خارج شود.
- استفاده از لنزهای تماسی را کنار بگزارید. لنزهای تماسی ممکن است با باکتری‌هایی که باعث عفونت و ایجاد گل مژه شده‌اند آلوده شوند. اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید ، سعی کنید استفاده از آنها را تا زمانی که گل مژه از بین برود متوقف کنید.
- پلکهای خود را تمیز کنید. در صورتی که دچار گل مژه شدید، اولین کاری که باید انجام دهید این است که پلک خود را تمیز کنید. برای این کار میتوانید کمی شامپو بچه که باعث سوزش چشم نمی‌شود را روی یک قطعه پنبه یا پد پاک کننده آرایش ریخته و با آن پلک خود را تمیز کنید. سپس پلک خود را با آب گرم شسته و آن را خشک کنید.
- دستان خود را بشویید. همچنین حتما دستهای خود را قبل و بعد از لمس گل مژه بشویید. کسی به جز شما نباید از حوله یا دستمالتان استفاده کند.
- از دستمال مرطوب‌های پاک کننده استفاده کنید. یکی دیگر از گزینه‌ها برای پاک کردن پلک دستمال مرطوب است. شما میتوانید این محصول را بدون نیاز به نسخه در اکثر داروخانه‌ها پیدا کنید.
- موقتا آرایش کردن را متوقف کنید. این خیلی منطقی است که تا زمان بهبود گل مژه موقتا پلکها و چشمهای خود را ارایش نکنید، چرا که پوشاندن روی گل مژه می‌تواند روند بهبود را به تاخیر بیاندازد. همچنین، لوازم آرایش قدیمی خود را که ممکن است آلوده شده باشند دور بریزید.
- برای مدتی به جای لنزهای تماسی عینک بزنید. اگر چشم‌هایتان ضعیف هستند، تا زمانی که گل مژه بهبود یابد به جای استفاده از لنزهای تماسی، عینک بزنید.
- از یک دستمال تمیز کوچک یا چای کیسه‌ای برای کمپرس گرم چشم خود استفاده کنید. بعضی از مردم برای این کار از چای سبز استفاده میکنند.
- گل مژه را فشار نداده و نترکانید. هدف از انجام این درمان‌ها آن است که گل مژه مثل یک جوش خود به خود سر باز کند. اما هر کاری می‌کنید، آرامش خود را حفظ کرده و سعی نکنید گل مژه را بترکانید! گرمای حاصل از کمپرس گرم اغلب باعث میشود تا گل مژه خود به خود سر باز کرده، تخلیه شده و بهبود یابد بدون آنکه با فشار دادن آن باعث آسیب و یا احتمالا پخش شدن عفونت آن شوید.
- لازم است چشمها را از گرد و غبار، دود و امثال آن محافظت کرده و فقط با آب خالص و تمیز شستشو دهید.
- دستمال یا حوله‌ای که برای تمیز کردن چشمها استفاده میشود باید کاملا تمیز بوده و هیچ عفونتی روی آن نباشد.
پیشگیری
برای جلوگیری از عفونت چشم:
- دستان خود را بشویید. هر روز چندین بار دستهای خود را با صابون و آب گرم بشویید و یا از ضدعفونی کننده‌های دست حاوی الکل برای تمیز کردن دستان خود استفاده کنید. به چشمهای خود دست نزنید.
- مراقب استفاده از لوازم آرایش باشید. با دور ریختن لوازم آرایش قدیمی خود خطر عود کردن عفونت چشم را کاهش دهید. لوازم آرایشی خود را با دیگران به اشتراک نگذارید. شب‌ها قبل از خواب حتما آرایش چشم خود را پاک کنید.
- همیشه لنزهای تماسی خود را تمیز نگه دارید. اگر از لنزهای تماسی استفاده می‌کنید، قبل از دست زدن به آنها دستهای خود را به خوبی شستشو داده و توصیه‌های پزشکتان برای ضد عفونی کردن آنها را به کار ببندید.
- از کمپرس گرم استفاده کنید. اگر قبلا دچار گل مژه شده باشید، کمپرس گرم چشم به طور منظم ممکن است در جلوگیری از عود کردن گل مژه موثر باشد.
- بلفاریت خود را کنترل کنید. در صورتی که به بلفاریت مبتلا هستید، دستورات پزشک خود را برای مراقبت از چشمهای خود به کار ببندید.
سوالات متداول
ظاهر گل مژه چگونه است؟ آیا گل مژه دردناک است؟
شکل ظاهری گل مژه به نوع آن بستگی دارد. گل مژههایی که بیرون چشم ایجاد میشوند، معمولا به شکل یک توده متورم پر از چرک و عفونت هستند که معمولا در اثر عفونت پلک به وجود آمدهاند. این نوع گل مژه در لبه پلکها ایجاد میشوند، زیرا روی فولیکول مو ( مژه) و غدد نزدیک آن، به ویژه غدد سباسه یا غده آپوکرین رشد میکنند.
بر خلاف گل مژههایی که در خارج چشم ایجاد میشوند، ظاهر گل مژههایی که داخل چشم به وجود میآیند شبیه یک آبسه پر از عفونت نیست، زیرا این نوع گل مژه زیر پلکها رشد میکنند. ظاهر این نوع گل مژه کمتر به چشم می‌آید و ممکن است باعث شوند پلک تورم به نظر برسد. هر دو نوع گل مژه نسبت به لمس حساس هستند و در صورتی که لمسشان کنید درد می‌گیرند و ممکن است باعث شوند شخص حس کند در چشمش شن وجود دارد.
چه کارهایی انجام دهیم تا از بدتر شدن وضعیت گل مژه جلوگیری کنیم؟
راههای مختلفی برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت گل مژه وجود دارد. تمیز کردن پلکی که دچار گل مژه شده با آب گرم و صابون ملایمی که حاوی مواد شیمیائی نیست به تسریع روند بهبودی گل مژه کمک کرده و از تجمع ترشحات چشم در حاشیه پلک جلوگیری میکند. همچنین باید از لمس چشمهای خود با دستهای نشسته پرهیز کنید زیرا این کار ممکن است ناراحتی پلک را تشدید کند.
تفاوت بین گل مژه و ژالهٔ چشم یا شالازیون چیست؟
معمولا گل مژه و شالازیون با هم اشتباه گرفته میشوند زیرا خیلی شبیه به هم به نظر میرسند. با این حال، این دو بیماری پلک کاملا با هم تفاوت دارند. اگرچه هر دو بیماری ممکن است باعث تورم و قرمزی شوند، اما شالازیون معمولا درد نداشته و نیز ممکن است بیشتر از گل مژه طول بکشد تا بهبود یابد.
آیا می‌توان گل مژه را فشار داد یا ترکاند؟
این کار اصلا درست نیست و ممکن است موجب صدمه به پلک شده و باعث شود عفونت به سایر نقاط چشم سرایت کند و شما را در معرض خطر ابتلا به سلولیت ( عفونت بافت) و ورم ملتحمه چشم قرار دهد. برای جلوگیری از این عوارض جدی، اجازه دهید گل مژه خود به خود سر باز کند. اگر دیدید علائم بر طرف نشده و بهبود نیافتند لازم است به پزشک مراجعه کنید.
آیا گل مژه واگیردار است؟
باکتریای که باعث ایجاد گل مژه میشود تقریبا در بدن همه انسانها وجود دارند. برای همه ما، در هر سنی که باشیم، احتمال ابتلا به گل مژه، بدون ورود هرگونه آلودگی خارجی وجود دارد.
با این حال، اگر دچار گل مژه هستید، نباید اجازه دهید باکتریهای آن با چشم دیگران تماس پیدا کند. چرا که این کار ممکن است باعث شود آن افراد نیز دچار گل مژه یا دیگر عفونتهای چشمی شوند. بنابراین چشمها و دستهای خود را تمیز نگه داشته و و اجازه ندهید کسی غیر از خودتان از بالشت، رختخواب و ملحفه، حوله یا دستمالتان استفاده کند.
آیا به طور معمول گل مژه مشکلی برای بینایی فرد ایجاد میکند ؟
خیر، به طور معمول گل مژه نباید مشکلی برای دید فرد، چه دید نزدیک و چه دید دور ایجاد کند.
