انسداد مجرای اشکی: علل، علائم، پیشگیری و درمان آن

انسداد مجرای اشکی وضعیتی است که باعث مسدود شدن مسیر خروج اشک از چشم می‌شود و در نتیجه، اشک جمع شده، سوزش، عفونت‌های مکرر و مشکلات بینایی به وجود می‌آید. این مشکل ممکن است مادرزادی باشد یا در اثر عواملی مانند عفونت، آسیب، افزایش سن و برخی بیماری‌های چشمی رخ دهد. نوزادان، سالمندان و افرادی که سابقه مشکلات چشمی دارند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این عارضه هستند. خوشبختانه، برای درمان انسداد مجرای اشکی، روش‌های متنوعی از ماساژ و دارودرمانی گرفته تا جراحی در دسترس است. اگر به دنبال درمانی موثر هستید، دکتر سعید یادگاری با تخصص و تجربه‌ی خود در درمان مشکلات چشمی می‌تواند شما را در این مسیر یاری دهد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم، عوامل خطر، روش‌های پیشگیری، تشخیص و درمان این مشکل خواهیم پرداخت. پس اگر می‌خواهید با تمام جزئیات این موضوع آشنا شوید، با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.

انسداد مجرای اشکی چیست؟

انسداد مجرای اشکی یکی از مشکلات رایج چشمی است که باعث عدم تخلیه مناسب اشک از چشم می‌شود. در حالت طبیعی، اشک از غدد اشکی ترشح شده و پس از شست‌وشوی سطح چشم، از طریق مجرای اشکی به داخل بینی تخلیه می‌شود. اما زمانی که این مسیر دچار انسداد شود، اشک در چشم جمع شده و منجر به علائمی مانند ریزش بیش از حد اشک، التهاب، قرمزی و عفونت‌های مکرر چشم می‌شود. این عارضه می‌تواند در نوزادان، کودکان و بزرگسالان رخ دهد و دلایل متعددی از جمله ناهنجاری‌های مادرزادی، افزایش سن، عفونت‌های مزمن، التهاب و حتی صدمات فیزیکی به ناحیه چشم داشته باشد. بسته به شدت انسداد و علت بروز آن، درمان‌های مختلفی از جمله روش‌های ساده مانند ماساژ تا درمان‌های پیچیده‌تری چون جراحی برای رفع این مشکل توصیه می‌شود.

علائم انسداد مجرای اشکی

انسداد مجرای اشکی می‌تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند که شدت آن‌ها بسته به میزان انسداد و شرایط فرد متفاوت است. این علائم در برخی مواقع به صورت تدریجی ظاهر می‌شوند و در برخی موارد به‌صورت ناگهانی بروز پیدا می‌کنند. به صورت کلی علائم انسداد مجرای اشکی عبارتند از:

• ریزش بیش از حد اشک (چشمان همیشه خیس)

• التهاب و قرمزی در ناحیه اطراف چشم

• احساس خارش و سوزش چشم

• عفونت‌های مکرر چشمی مانند التهاب ملتحمه

• درد یا تورم در ناحیه گوشه داخلی چشم

• ایجاد ترشحات چرکی در چشم

• تاری دید ناشی از تجمع اشک

• احساس سنگینی و ناراحتی در چشم

علت انسداد مجرای اشکی

انسداد مجرای اشکی ناشی از عوامل مختلفی است که برخی از آن‌ها از بدو تولد همراه فرد هستند، در حالی که برخی دیگر در طول زندگی و بر اثر شرایط خاص ایجاد می‌شوند. مجرای اشکی در برخی موارد به دلیل افزایش سن باریک می‌شود، در برخی موارد دیگر در اثر عفونت و التهاب مسدود می‌شود و گاهی نیز آسیب‌های فیزیکی به ساختارهای اطراف چشم باعث انسداد مجرای اشکی می‌شوند. به صورت کلی علت‌های انسداد مجرای اشکی عبارتند از:

• نقص مادرزادی

• افزایش سن

• عفونت‌های مزمن

• صدمات فیزیکی

• بیماری‌های التهابی

چه کسانی دچار انسداد مجرای اشکی می‌شوند؟

مسدود شدن مجرای اشک به دلایل مختلف در اکثر افراد ممکن است رخ دهد، اما برخی افراد بیشتر از بقیه در معرض خطر ابتلا به این مشکل هستند. عوامل مختلفی مانند: سن، جنسیت، بیماری‌های زمینه‌ای و شرایط محیطی در افزایش احتمال ابتلا به انسداد مجرای اشکی مؤثر هستند. در حالی که نوزادان ممکن است به دلیل تکامل ناقص مجرای اشکی دچار این عارضه شوند، بزرگسالان نیز به دلایل مختلفی از جمله عفونت‌ها، التهاب‌ها و حتی تغییرات وابسته به سن، ممکن است به این مشکل دچار شوند. افرادی که در معرض خطر مسدود شدن مجرای اشکی هستند عبارتند از:

• نوزادان به دلیل تکامل ناقص مجاری اشکی

• افراد مسن به دلیل تغییرات ساختاری و ضعف بافت‌های اطراف چشم 

• افرادی که دچار عفونت‌های مکرر چشمی هستند

• کسانی که سابقه جراحی‌های بینی یا چشم دارند

• افرادی که دچار بیماری‌های التهابی مانند لوپوس و سارکوئیدوز هستند

• زنانی که دچار تغییرات هورمونی هستند

تشخیص انسداد مجرای اشکی

تشخیص انسداد مجرای اشکی معمولاً از طریق بررسی علائم بالینی و انجام برخی آزمایش‌ها صورت می‌گیرد. متخصص چشم پزشکی پس از بررسی دقیق وضعیت بیمار، از روش‌های مختلفی برای تشخیص علت انسداد و شدت آن استفاده می‌کند. برخی از این روش‌ها می‌توانند وجود التهاب، عفونت یا تنگی در مسیر تخلیه اشک را مشخص کنند. روش‌های تشخیص عبارتند از:

• بررسی فیزیکی و معاینه بالینی: پزشک با مشاهده علائم مانند: قرمزی چشم، اشک‌ ریزش چشم و التهاب پلک‌ها، احتمال انسداد را بررسی می‌کند. علاوه بر این، از بیمار درباره سابقه پزشکی و مشکلات چشمی قبلی سؤال می‌شود.
• تست فلوروسئین (Fluorescein Dye Disappearance Test): در این آزمایش، پزشک یک قطره رنگی خاص را در چشم بیمار می‌ریزد. اگر اشک‌ها پس از چند دقیقه همچنان روی سطح چشم باقی بمانند، احتمال انسداد مجرای اشکی وجود دارد.
• شست‌وشوی مجرای اشکی (Irrigation and Probing): پزشک با استفاده از یک سوند نازک، مجرای اشکی را شست‌وشو می‌دهد. اگر محلول از طریق بینی خارج نشود، به احتمال زیاد مجرا مسدود شده است.
• تصویر‌برداری با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن: در برخی موارد، برای بررسی جزئیات دقیق‌تر مسیر تخلیه اشک، از روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن استفاده می‌شود.

عوارض انسداد مجرای اشکی

اگر انسداد مجرای اشکی درمان نشود، ممکن است منجر به مشکلات و عوارض جدی‌تری شود. جمع شدن اشک در چشم محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند و موجب التهاب و عفونت‌های مکرر می‌شود. به همین دلیل، درمان به‌موقع این مشکل از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، عوارض مسدود شدن مجرای اشک عبارتند از:

• عفونت‌های مکرر چشم

• التهاب مزمن مجرای اشکی

• تجمع چرک و ترشحات در اطراف چشم

• تحریک و قرمزی چشم

• کاهش کیفیت بینایی در موارد پیشرفته

درمان انسداد مجرای اشکی

انسداد مجرای اشکی یکی از مشکلات چشمی رایج است که باعث آبریزش مداوم چشم، التهاب و عفونت می‌شود. درمان این مشکل به شدت انسداد، علت زمینه‌ای و وضعیت بیمار بستگی دارد، در برخی موارد، این انسداد به‌ مرور زمان خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما در موارد شدیدتر، نیاز به مداخله پزشکی وجود دارد. روش‌های درمانی انسداد مجرای اشک شامل مصرف دارو، ابزارهای پزشکی و جراحی است که هرکدام برای شرایط خاصی تجویز می‌شوند. در ادامه، انواع روش‌های درمان این مشکل را بررسی می‌کنیم.

مصرف دارو و آنتی‌بیوتیک

اگر انسداد مجرای اشک ناشی از عفونت باشد، پزشک معمولاً داروهای آنتی‌بیوتیکی تجویز می‌کند. این داروها به شکل قطره، پماد یا حتی تزریقی تجویز می‌شوند تا عفونت را از بین برده و التهاب را کاهش دهند. در مواردی که التهاب و تورم مجرای اشک خفیف باشد، استفاده از کمپرس گرم همراه با مصرف داروهای ضدالتهابی می‌تواند به باز شدن مسیر اشک کمک کند. داروها معمولاً به‌ عنوان درمان اولیه به کار می‌روند و درصورتی‌که انسداد برطرف نشود، پزشک گزینه‌های دیگری را پیشنهاد خواهد کرد.

استفاده از پروپ

یکی از روش‌های تخصصی برای درمان انسداد مجرای اشکی، استفاده از پروپ است. در این روش، پزشک ابتدا مجرای اشک را با استفاده از ابزارهای مخصوص گشاد کرده، سپس از یک میله نازک به نام پروپ برای باز کردن مسیر اشک استفاده می‌کند. این روش معمولاً برای نوزادانی که با انسداد مادرزادی مواجه هستند یا بزرگسالانی که دچار انسدادهای سطحی شده‌اند، پیشنهاد می‌شود. انجام این کار در کلینیک و با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و در برخی موارد، ممکن است نیاز به تکرار داشته باشد.

استنت‌گذاری در مجرای اشکی

در مواردی که انسداد شدیدتر است، پزشکان از استنت‌گذاری استفاده می‌کنند. استنت یک لوله بسیار نازک است که در داخل مجرای اشکی قرار داده می‌شود و نقش یک مسیر مصنوعی را برای خروج اشک ایفا می‌کند. این لوله معمولاً بین 1 تا 3 ماه در مجرای اشک باقی می‌ماند تا مسیر اصلی اشک به‌تدریج باز شود. این روش برای بیمارانی که به انسدادهای مقاوم دچار شده‌اند مناسب است و معمولاً با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی انجام می‌شود.

استفاده از بالون کاتتر

یکی دیگر از روش‌های مدرن برای باز کردن انسداد مجرای اشک، استفاده از بالون کاتتر است. در این روش، یک لوله نازک که دارای یک بالون در انتهای خود است، به داخل مجرای اشکی هدایت می‌شود. سپس این بالون چندین بار متورم و تخلیه می‌شود تا مسیر اشک را باز کند. این روش برای کودکانی که با انسداد مادرزادی مجرای اشک مواجه هستند، بسیار مؤثر است و نیاز به جراحی تهاجمی را کاهش می‌دهد.

جراحی و تعبیه مسیر جدید برای خروج اشک

در شرایطی که هیچ‌یک از روش‌های فوق مؤثر نباشد، پزشکان از جراحی برای ایجاد مسیر جدیدی برای تخلیه اشک استفاده می‌کنند. این جراحی که به نام داکریوسیستورینوستومی (DCR) شناخته می‌شود، شامل ایجاد یک مسیر جایگزین بین مجرای اشکی و بینی است تا اشک بتواند به‌ راحتی تخلیه شود. در این روش، با ایجاد برش‌های کوچک و برداشتن قسمتی از استخوان، مسیر جدیدی برای خروج اشک فراهم می‌شود. این جراحی معمولاً برای بیمارانی که دچار انسدادهای مزمن و مقاوم هستند توصیه می‌شود و با موفقیت بالایی همراه است.

در مورد مراقبت‌های بعد از جراحی مجرای اشکی بیشتر بخوانید.

چگونه از ابتلا به انسداد مجرای اشکی پیشگیری کنیم؟

کلام پایانی

انسداد مجرای اشکی یکی از مشکلات رایج چشمی است که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری شود. تشخیص و درمان به‌موقع این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر به دنبال درمان قطعی و حرفه‌ای این مشکل هستید، دکتر سعید یادگاری به عنوان یکی از بهترین جراحان چشم می‌تواند شما را در این مسیر راهنمایی کند. برای دریافت مشاوره و تعیین وقت ویزیت، می‌توانید به کلینیک تخصصی ایشان مراجعه کنید.

سوالات متداول