تهران، خیابان ولیعصر، خیابان توانیر(عباسپور)، بالاتر از بیمارستان دی، میدان توانیر، ساختمان طلا، طبقه ۶، واحد ۶۲ 
رتراکسیون پلک، یکی از مشکلات شایع در حوزه چشم و پلک است که ممکن است به علت ضعف عضلات پلک یا اختلالات عصبی رخ دهد. این وضعیت می‌تواند تاثیرات منفی بر روی کیفیت زندگی افراد داشته باشد و موجب‌عدم راحتی و اختلال در دید و ظاهری شخصیتی شود. در این مقاله، به بررسی علل، تشخیص و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت. برای آشنایی با این موارد تا انتهای مقاله، همراه ما باشید.
رتراکسیون پلک چیست؟
جمع شدن پلک زمانی است که پلک بالایی به سمت بالا کشیده یا جمع می‌شود و پلک پایین به سمت پایین جمع می‌شود. این معمولاً به دلیل بیماری تیروئید چشمی است، اما ممکن است به دلیل فلج عصب صورت و اسکار بعد از ضربه یا جراحی نیز باشد. ممکن است بستن پلک‌ها مشکل شود و باعث قرمزی و سوزش چشم شود. صلبیه یا سفیدی چشم ممکن است بین لبه پلک و قرنیه پوشاننده قسمت رنگی چشم (عنبیه) دیده شود. جمع کننده‌های پلک در پلک فوقانی، عضله بالابرنده پلک فوقانی و ماهیچه مولر هستند. پلک فوقانی به طور معمول ۱ تا ۲ میلی متر زیر لیمبوس قرنیه قرار دارد. انقباض پلک فوقانی زمانی وجود دارد که پلک فوقانی با صلبیه آشکار بین لبه پلک و لیمبوس قرنیه جابجا شده باشد.
علائم رتراکسیون پلک
علائم پس کشیدن پلک، زمانی اتفاق می‌افتد که پلک به اندازه کافی کره چشم را نمی‌پوشاند. این اتفاق زمانی که فرد نه تعجب کرده و نه هیجان زده شده و در حالت استراحت است، رخ می‌دهد. به جای اینکه پلک به راحتی روی چشم قرار بگیرد، یا پلک بالایی خیلی بالاست یا پلک پایینی خیلی پایین است. این وضعیت طبیعی نیست، زیرا پلک باید به راحتی و به طور کامل چشمان را بپوشاند. هنگامی که پلک‌ها جمع می‌شوند، ظاهر فرد تغییر می‌کند. اما مهمتر از آن، این وضعیت می‌تواند بسیار ناراحت کننده باشد. علاوه بر برآمدگی چشم، علائم جمع شدن پلک عبارت‌اند از:
- خشک شدن چشمان
- احساس وجود جسم خارجی در چشم
- تحریک چشم
- مشکل در بستن چشم‌ها
- ایجاد جای زخم که منجر به از دست دادن بینایی می‌شود
- ورم کردن
- وجود رسوبات چربی که افزایش پیدا می‌کنند
- دوبینی
- تاری دید
- خیرگی چشم
علل رتراکسیون پلک
دلایل بروز این بیماری چشمی به صورت کلی عبارت‌اند از:
- افتالموپاتی
- تیروئید چشمی
- نوروژنیک
- میوژنیک
- مکانیکی
افتالموپاتی گریوز
شایع‌ترین علت انقباض یک طرفه یا دو طرفه پلک فوقانی، افتالموپاتی گریوز یا بیماری چشمی تیروئید است. در اوایل بیماری گریوز، ناهنجاری پلک ممکن است ناشی از افزایش فعالیت سمپاتیک باشد. با گذشت زمان، بالابر palpebrae superioris و عضله مولر هیپرتروفیک، فیبروتیک و چسبنده به بافت‌های مداری می‌شوند. انقباض پلک تحتانی معمولاً در بیماران مبتلا به افتالموپاتی گریوز بدون جمع شدن همزمان پلک‌های بالایی دیده نمی‌شود.
تیروئید چشمی
بیماران مبتلا به بیماری چشمی تیروئید، اغلب دارای پروپتوز و تاخیر پلک همراه با عقب افتادن پلک هستند. انقباض پلک فوقانی در بیماری چشم تیروئید اغلب شعله‌ور گیجگاهی دارد، زمانی که انقباض در قسمت جانبی پلک بارزتر است.
نوروژنیک
- رفلکس چشم، که عبارت است از گشاد شدن ناگهانی شکاف‌های کف دست در پاسخ به کاهش ناگهانی نور محیط، در نوزادان عادی در ۱۴الی ۱۸ هفتگی وجود دارد.
- پتوز اکتسابی یک طرفه، می‌تواند باعث انقباض پلک طرف مقابل شود. این بیماری به دلیل قانون عصب دهی برابر هرینگ است. از آنجایی که بیمار تلاش می‌کند تا پلک پتوتیک را بالا ببرد، افزایش تحریک نورون‌ها منجر به بالا رفتن بیش از حد پلک طرف مقابل می‌شود.
- علامت کولیر، عقب افتادگی پلک را توصیف می‌کند که در اثر سندرم مغز میانی پشتی ناشی از بیماری‌های عصبی مانند پینه آلوما، هیدروسفالی، ناهنجاری‌های شریانی وریدی زیر تالاموس یا مغز میانی، اسکلروز منتشر و آنسفالیت ایجاد می‌شود.
- سندرم پارینود ترکیبی از پسرفت پلک، فلج نگاه عمودی، مردمک‌جنبان (نیستاگموس) انقباض همگرایی در تلاش برای نگاه به بالا و نور مردمک نزدیک به تفکیک است.
- انقباض پارادوکسیکال پلک ممکن است در میاستنی گراویس رخ دهد.
میوژنیک
- انقباض پلک فوقانی مادرزادی
- پس از جراحی، فرورفتگی رکتوس فوقانی، ترمیم بلفاروپتوز، انوکلئاسیون
مکانیکی
- دلیل‌های مکانیکی انقباض پلک بالایی، اغلب با اصلاح ناهنجاری زمینه‌ای برطرف می‌شود. برجستگی کره چشم می‌تواند با نزدیک بینی، بوفتالموس، پروپتوز، کرانیوسینوستوز (Craniosynostosis)، شکستگی‌های کف مداری (کشش پلک بالایی از بافت همبند) رخ می‌دهند. همچنین ممکن است به عنوان علائم بعد از عمل جراحی سگک اسکلرال، بلفاروپلاستی، اوربیکولاریس، میکتومی و عمل فیلتر کردن گلوکوم با حباب برجسته رخ دهد.
- اسکار پوستی ناشی از نئوپلاسم‌های پلک، هرپس زوستر چشم، درماتیت آتوپیک، اسکلرودرمی یا سوختگی می‌تواند حواس یک یا هر دو پلک را از وضعیت طبیعی منحرف کند.
- شکستگی‌های برآمدگی اربیت، ممکن است بر اساس نوروژنیک یا مکانیکی باعث انقباض پلک فوقانی شود. هیپوتروپی کره زمین می‌تواند باعث افزایش عصب دهی عضلات راست فوقانی و بالابرنده فوقانی شود یا کشش غلاف همبند بالابر می‌تواند پلک فوقانی را به صورت مکانیکی بالا ببرد.
- استفاده از لنزهای تماسی ممکن است با جمع شدن پلک فوقانی ناشی از تحریک مکانیکی احتمالی ملتحمه، همراه باشد.
تشخیص رتراکسیون پلک
در معاینه بیمار، اسکلرال فوقانی را مشاهده می‌شود. از اندازه گیری‌های بالینی می‌توان برای ارزیابی‌عدم تقارن پلک و عقب رفتن آن استفاده کرد. فاصله لبه پلک بالایی تا رفلکس نور قرنیه (فاصله رفلکس حاشیه، MRD1) را می‌توان برای ارزیابی موقعیت پلک بالا استفاده کرد. MRD1 به طور معمول ۴ تا ۵ میلی متر است و ممکن است در بیماران با جمع شدن پلک بالا افزایش یابد. علاوه بر این، فاصله مردمک میانی تا حاشیه پلک بالایی (MPLD) می‌تواند برای ارزیابی جمع شدن پلک استفاده شود. MPLD بیشتر از ۵.۳ میلی متر به عنوان جمع شدن پلک در نظر گرفته می‌شود. توجه به‌عدم تقارن MLPD نیز مهم است. اگر عدم تقارن بیشتر از ۱.۰ میلی متر باشد و هر دو پلک در محدوده طبیعی (۳.۵-۵.۵ میلی متر) باشند، تشخیص افتراقی بین عقب رفتن پلک بالاتر و پتوز پلک پایین است.
اهمیت درمان رتراکسیون پلک
جمع شدن پلک می‌تواند باعث لاگوفتالموس و متعاقب آن بیماری سطح قرنیه و چشم، از علائم خشکی چشم تا کراتوپاتی شود. کراتوپاتی، ممکن است به زخم قرنیه و سوراخ شدن آن منجر شود. بنابراین، مدیریت بیماری پلک برای حفظ بینایی حیاتی است. درمان انقباض پلک فوقانی با هدف اصلاح علت زمینه‌ای انجام می‌شود. در صورت مشکوک بودن به بیماری تیروئید، آزمایشات سرولوژیکی برای سطوح هورمون تیروئید، آنتی بادی‌های گیرنده تیروتروپین و مطالعات تصویربرداری مداری باید تجویز شود. روانکاری چشم با استفاده از اشک مصنوعی یا پمادها برای تسکین تحریک ناشی از قرار گرفتن در معرض قرنیه می‌تواند در موارد خفیف جمع شدن پلک فوقانی استفاده شود. انقباض خفیف پلک در بیماری چشم تیروئید می‌تواند خود به خود با گذشت زمان برطرف شود.
جراحی رتراکسیون پلک
تکنیک‌های جراحی مختلفی برای اصلاح انقباض پلک وجود دارد، در صورتی که این وضعیت ادامه یابد یا عقب‌رفتگی پلک باعث تهدید فوری قرنیه یا بینایی شود. مداخلات جراحی از تارسورافی موقت بخیه برای محافظت از سطح چشم تا روش‌های بلند کردن پلک برای تصحیح انقباض و کاهش نمایش اسکلرا متغیر است.
- تارسورافی
- بلفاروتوموی
- میوتومی
- تزریق بوتاکس
تارسورافی
اگر برای کاهش کراتوپاتی یا درمان زخم قرنیه نیاز به بسته شدن موقت پلک باشد، تارسورافی بخیه با فوم تقویت کننده ممکن است تا انجام جراحی دائمی مورد استفاده قرار گیرد. این جراحی موقت، با استفاده از یک یا چند نخ نایلونی بین دو بازو قرار داده می‌گیرد که به صورت تشک با تقویت کننده‌های فوم برای محافظت از پوست پلک قرار داده می‌شود.
جراحی بلفاروتومی
بلفاروتومی، یک جراحی است که در آن بخشی از پلک را برای درمان رتراکسیون پلک از بین می‌برند. در این روش، عضلات مسئول بسته شدن پلک که بیش از حد تنبل شده‌اند، تنظیم می‌شوند. با برداشتن بخشی از پلک و تنظیم عضلات پلک، حرکت پلک بهبود می‌یابد و رتراکسیون کاهش می‌یابد. این جراحی، معمولاً به عنوان یک روش جراحی نسبتاً ساده و کم خطر در نظر گرفته می‌شود و معمولاً با استفاده از برش کلاسیک یا لیزر انجام می‌شود. این جراحی می‌تواند بهبود قابل توجهی در تکرار پلک‌ها و کیفیت زندگی فرد داشته باشد. با این حال، همانند هر جراحی دیگر، ممکن است عوارض و مشکلات پس از جراحی وجود داشته باشد، بنابراین مهم است که با پزشک خود در مورد مزایا، معایب و احتمالات مربوط به بلفاروتومی مشورت کنید.
میوتومی
میوتومی یک جراحی است که برای درمان رتراکسیون پلک مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش جراحی، بخشی از عضلات پلک که باعث تکرار پلک‌ها می‌شود، برداشته می‌شود. با از بین بردن این عضلات، حرکت نامنظم پلک‌ها کاهش می‌یابد و رتراکسیون پلک بهبود می‌یابد. این روش، معمولاً به صورت جراحی باز (با برش در پوست) یا با استفاده از روش لیزر انجام می‌شود. در جراحی باز، پزشک یک برش کوچک در پوست پلک انجام می‌دهد و سپس عضلات مربوطه را برداشته یا تنظیم می‌کند. در جراحی با استفاده از لیزر، از نور لیزر برای برش و تنظیم عضلات استفاده می‌شود.
تزریق بوتاکس
بوتاکس (Botox) یکی از روش‌های غیرجراحی است که برای درمان رتراکسیون پلک استفاده می‌شود. بوتاکس یک نوع سمی است که از باکتریوم Clostridium botulinum به دست می‌آید. این ماده به صورت تزریقی به عضلات پلک تزریق می‌شود و باعث مهار حرکت نامنظم پلک می‌شود. سم بوتولینوم، با تحریک عصب‌ها که به عضلات پلک متصل هستند، اثر خود را نشان می‌دهد. با مهار اعصابی عضلات پلک، حرکت نامنظم و بیش از حد آن‌ها کاهش می‌یابد و پلک‌ها در حالت بسته‌تری قرار می‌گیرند. این عمل باعث بهبود رتراکسیون پلک و کاهش تکرار پلک‌ها می‌شود.
همچنین عوارض تزریق بوتاکس صورت را مطالعه کنید !
قبل از جراحی چه اتفاقی خواهد افتاد؟
قبل از عمل، پزشک در مورد مشکل پلک از بیمار سوال می‌پرسد. همچنین در مورد سایر مشکلات پزشکی، داروهایی که مصرف می‌کند و وجود هرگونه حساسیت می‌پرسد. پزشک، چشمان را معاینه خواهد کرد. اگر بیمار، بخواهد عمل جراحی را انجام دهد، این عمل به طور مفصل مورد بحث قرار خواهد گرفت. اطلاعات، شامل هرگونه خطر یا عوارض احتمالی عمل و روش بیهوشی به بیمار گفته خواهد شد. اگر قرار است بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی همراه با آرامبخش داشته باشد، یک پرستار ارزیابی قبل از عمل را انجام می‌دهد. او آزمایش خون و نوار قلب را در صورت نیاز انجام خواهد داد.
بعد از جراحی چه انتظاری باید داشته باشم؟
معمولا یک پد روی چشم گذاشته می‌شود که تا روز بعد که بتوانید آن را بردارید باقی می‌ماند. به مدت ۱۰ روز زخم باید با استفاده از آب جوشیده سرد شده و گلوله‌های پنبه استریل تمیز شود. پس از برداشتن پد، پماد آنتی بیوتیک باید به مدت ۲ هفته سه بار در روز روی زخم پوست و چشم مالیده شود. تورم پلک پس از جراحی طبیعی است. این وضعیت در ۴۸ ساعت اول بدتر می‌شود و سپس شروع به بهبود می‌کند. ممکن است تا ۶ هفته طول بکشد تا برطرف شود. معمولا بخیه‌های پوستی مورد استفاده قابل جذب هستند. ممکن است کمی درد خفیف در گوشه بیرونی چشم وجود داشته باشد. این وضعیت پس از ۶ الی ۸ هفته برطرف می‌شود و به دلیل بخیه‌ای است که پلک را به استخوان می‌چسباند.
مراقبت پس از عمل
به احتمال زیاد، بیمار می‌تواند ظرف یک ساعت پس از عمل ترخیص شود. بهتر است یک همراه داشته باشید، زیرا بیهوشی شما را کمی گیج می‌کند. مراقبت‌های اولیه بعد از عمل شامل دستورالعمل‌های زیر است:
- سر خود را بالا نگه دارید
- کمپرس یخ را به مدت ۳۰ دقیقه روی چشم تحت درمان قرار دهید و در دو روز اول بعد از عمل ۳۰ دقیقه استراحت کنید.
- طبق دستور از پماد آنتی بیوتیک موضعی استفاده کنید
- در صورت نیاز در هفته اول از داروهای ضد درد استفاده کنید
- قبل از اینکه بتوانید به سر کار یا فعالیت‌های عادی خود بازگردید، به ۵ تا ۱۰ روز استراحت نیاز دارید
- اگر پد چشمی قرار داده شود، باید تا صبح روز بعد که می‌توانید آن را بردارید، باقی بماند.
- در ۱۰ روز اول زخم را با استفاده از کیسه‌های آب استریل یا آب جوشیده سرد شده و پنبه استریل تمیز کنید.
- پماد کلرامفنیکل برای چشم و زخم، سه بار در روز به مدت ۲ هفته.
خطرات و عوارض احتمالی جراحی رتراکسیون پلک
تمام جراحی‌ها خطراتی را به همراه خواهند داشت که عبارت‌اند از:
- عفونت ممکن است به صورت افزایش تورم و قرمزی پوست ظاهر شود. همچنین ممکن است ترشحات زرد رنگ از زخم وجود داشته باشد. با آنتی بیوتیک درمان می‌شود.
- خونریزی ممکن است به صورت تراوش خون تازه از محل جراحی یا ظاهر شدن توده‌ای در نزدیکی زخم پس از عمل ظاهر شود. فشار ساده روی ناحیه معمولاً برای کنترل خونریزی جزئی کافی است.
- تجمع هماتوم در مدار پشت چشم، ممکن است عصب بینایی را فشرده کرده و بینایی را تهدید کند. بعد از جراحی پلک بسیار نادر است که این اتفاق بیفتد.
- هر زمان که پوست برش داده می‌شود ممکن است اسکار ایجاد شود. هر تلاشی توسط جراح برای به حداقل رساندن و پنهان کردن جای زخم انجام می‌شود، اما گاهی اوقات آن‌ها می‌توانند قابل مشاهده باشند.
- اصلاح توسط جراحی، می‌تواند بیش از حد انجام شود، این موارد نادر هستند اما جراحی بیشتر باید مشکل را برطرف کند.
- اگرچه بسیار بعید است، اما هرگاه جراحی در نزدیکی چشم انجام شود، خطر آسیب به چشم و در نتیجه آسیب به بینایی وجود دارد.
کلام پایانی
در این مقاله، به صورت کامل در مورد رتراکسیون پلک، صحبت کردیم و سعی کردیم تمامی سوال‌های مربوط به آن را پاسخ دهیم. انتظار می‌رود با خواندن این مقاله با علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان آن به صورت کامل آشنا شده باشید. همچنین اقدامات قبل و بعد از جراحی و اهمیت درمان این بیماری را مورد بررسی قرار دادیم.
سوالات متداول
اصلاح مشکل بدون جراحی امکان‌پذیر نیست، اما ممکن است با اقدامات ساده بتوان علائم را بهبود بخشید. قطره‌های اشک مصنوعی را می‌توان برای حفظ خیس شدن سطح چشم استفاده کرد. این ممکن است ناراحتی را بهبود بخشد.
جمع شدن پلک ممکن است ثابت بماند یا به تدریج بدتر شود. انقباض معمولاً به چشم آسیب نمی‌رساند. در موارد نادر چشم ممکن است بیش از حد در معرض دید قرار گیرد و خشک شود. این می‌تواند منجر به زخم چشم شود. ممکن است با قطره‌های اشک مصنوعی ساده بدون جراحی راحت باشید.
