درمان انواع آب سیاه چشم در کودکان با دارو و جراحی گلوکوم

آب سیاه اختلالی است که در آن به تدریج فشار طبیعی مایع درون چشم افزایش پیدا می‌‌کند و نمی‌‌تواند به طور طبیعی وارد چشم شود و از آن خارج می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردد یعنی عمل تخلیه به طور صحیح انجام نمی‌‌شود. درعوض مایع درون چشم تجمع پیدا می‌کند و باعث فشار آوردن به عصب بینایی و کاهش دید خواهد شد. آب سیاه بر اساس سن شروع آن دسته بندی می‌شود. به آب سیاهی که در کودکان زیر ۳ سال به وجود می‌‌آید آب سیاه نوزاد یا مادرزادی گفته می‌شود. آب سیاهی که در کودکان بزرگتر به وجود می‌‌آید آب سیاه کودکان گفته می‌‌شود و علی‌رغم درمان تهاجمی و به‌موقع آب سیاه در دوران کودکی می‌‌تواند باعث کاهش دائمی و قابل توجه بینایی شود. تشخیص و درمان به موقع و همچنین معاینات دقیق و منظم برای کسب نتایج بهتر از درمان ضروری است.

علل بروز آب سیاه در کودکان چیست؟

آب سیاه زمانی رخ می‌دهد که فرایند تخلیه مایع از چشم به علت رشد غیر عادی آسیب دیدگی بافت‌های مخصوص تخلیه مسدود شود و باعث افزایش فشار درون چشم، کاهش بینایی و آسیب دیدگی عصب بینایی شود. دلایل زیادی برای بروز آب سیاه در کودکان وجود دارد. این اختلال می‌تواند ارثی باشد یا آنکه با سایر بیماری‌های چشمی ارتباط داشته باشد. در صورتی که آب سیاه به سایر علل احتمالی ارتباط نداشته باشد در دسته اولیه قرار می‌گیرد اما اگر به دنبال سایر اختلالات چشمی آسیب دیدگی چشم یا سایر بیماری‌ها به وجود بیاید در دسته ثانویه قرار خواهد گرفت.

 علائم و نشانه‌های آب سیاه در کودکان چیست؟ 

آب سیاه در کودکان برخلاف بزرگسالان نادر است با این حال هنگامی‌ که رخ می‌دهد ممکن است نشانه و علامتی را به وجود نیاورد. آب سیاه در تعداد زیادی از کودکان قبل از شش ماهگی تشخیص داده می‌‌شود که می‌‌تواند یک یا هر دو چشم را درگیر نماید. در ادامه به شایع ترین علائم و نشانه‌های آب سیاه در کودکان اشاره می‌‌کنیم البته ممکن است که کودکی علائم و نشانه‌های مختلفی را تجربه کند. این علائم و نشانه‌ها به شرح زیر می‌باشند:

• ریزش بیش از حد اشک
• حساسیت به نور
• بستن یک یا هر دو چشم در نور
• کدر و بزرگ شدن قرنیه
• بزرگ بودن یک چشم نسبت به چشم دیگر
• از دست دادن بینایی

در صورتی که فشار داخل چشم به سرعت افزایش پیدا کند کودک دچار درد و ناراحتی خواهد شد و پدر و مادر متوجه می‌‌شوند که کودک بداخلاق و بهانه‌گیر شده است و اشتهای او کاهش پیدا کرده است. تشخیص زود هنگام آب سیاه در جلوگیری از کاهش بینایی اهمیت بسیار زیادی دارد. ممکن است علائم و نشانه‌های آب سیاه شبیه سایر مشکلات چشمی یا سایر بیماری‌ها باشد. بهترین کار این است که پدر و مادر فرزند خود را نزد پزشک ببرند تا مشکل او تشخیص داده شود.

 آب سیاه در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟ 

پزشک برای تشخیص آب سیاه در کودکان به بررسی سابقه پزشکی و معاینه چشم آنها می‌پردازد. به طور کلی تشخیص آب سیاه در کودکان از طریق روش‌های زیر انجام خواهد شد:

• بررسی بیماری کودک رایج ترین روش برای معاینه چشم است که پزشک کودک می‌‌خواهد جهت حروف و تصاویر را در فواصل مختلف نشان دهد.
• مردمک چشم توسط قطره مخصوص گشاد می‌شود تا پزشک بتواند به بررسی قرنیه و عصب بینایی بپردازد.
• میدان دید تستی است که به بررسی دید محیطی کودک می‌‌پردازد. از دست دادن دید محیطی می‌‌تواند نشانه آب سیاه باشد.
• بررسی فشار مایع داخل چشمی نیز به تشخیص این اختلال کمک خواهد کرد.

کودکانی که کوچک هستند توسط وسایل مخصوص دستی معاینه می‌شوند حال آنکه کودکان بزرگتر توسط وسایل استانداردی که برای بزرگسالان استفاده می‌شوند معاینه خواهند شد. انجام معاینات چشم برای کودکان دشوار است ولی همکاری پدر و مادر برای تشویق کودک باعث سهولت انجام آن خواهد شد. گاهی اوقات که کودک بسیار کوچک است ممکن است پزشک تصمیم بگیرد تحت بیهوشی به بررسی چشم و سیستم تخلیه مایع درون چشم بپردازد و یک روش درمانی مناسب را پیدا کند.

 آب سیاه چگونه درمان می‌شود؟ 

درمان آب سیاه در کودکان توسط پزشک و بر اساس موارد زیر تعیین خواهد شد:

• سن کودک، سطح عمومی سلامت و سابقه پزشکی او
• شدت بیماری
• تحمل کودک برای مصرف دارو برخی داروهای خاص یا روش‌های درمانی
• انتظارات از درمان بیماری
• نظر نهایی پزشک

درمان زود هنگام آب سیاه در کودکان کاملاً ضروری است تا از بروز مشکلات بعدی جلوگیری شود. فرایند درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

 دارو درمانی 

مصرف برخی داروهای خاص باعث می‌شود که چشم به تولید مایع کمتری بپردازد حال آنکه برخی دیگر با کمک به تخلیه بهترین مایع از چشم باعث کاهش فشار درون چشم خواهند شد.

 جراحی مراقبتی 

هدف از انجام این عمل جراحی ایجاد یک ورودی جدید برای خارج شدن مایع از چشم است.

 انجام عمل جراحی 

انجام عمل جراحی توسط لیزر یا میکروسرجری صورت خواهد گرفت. هدف از انجام عمل جراحی ایجاد یک فضا برای تخلیه مایع از چشم است. روش‌های جراحی که برای درمان آب سیاه در کودکان استفاده می‌شود به شرح زیر می‌باشند.

 عمل جراحی ترابکولکتومی ‌و گونیوتومی‌

در این روش به کمک عمل جراحی یک مجرای جدید برای تخلیه مایع از چشم به وجود می‌‌آید تا یک فضای بزرگتری ایجاد شود و مایع درون چشم بتواند به راحتی تخلیه شده و فشار داخل چشم کاهش پیدا کند. گونیوتومی ‌یک جراحی ترابکولکتومی‌ داخل چشم است که برای درمان آب سیاه مادرزادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 ترابکولکتومی‌

در این روش جراحی بخشی از سیستم تخلیه مایع درون چشم برداشته می‌شود تا مایع بتواند از چشم خارج شود.

  ایریدوتومی‌

در این روش جراحی صورت کوچک از طریق عنبیه که همان بخش رنگی چشم از ایجاد می‌شود تا مایع درون چشم بتواند راحت تر درون چشم کودک حرکت کند. ممکن است پزشک از لیزر برای به وجود آوردن این سوراخ استفاده کند.

سیکلوفوتوکوآگولاسیون (Cyclophotocoagulation) 

در این روش جراحی پزشک از پرتوهای لیزر برای فریز کردن یک بخش انتخاب شده از بدنه مژگانی استفاده می‌‌کند تا سطح تولید مایع درون چشم کاهش پیدا کند. این نوع عمل جراحی در موارد شدید آب سیاه در کودکان انجام خواهد شد. عمل جراحی و دارو درمانی توانسته است به طرز موفقیت ‌آمیزی به درمان آب سیاه در کودکان کمک کند.

 چه انتظاراتی باید داشته باشیم؟ 

هزاران کودک مبتلا به آب سیاه وجود دارد که زندگی خوب و کاملی دارند و به طور کلی هدف از درمان آب سیاه بهبود کیفیت زندگی است. اگرچه نمی‌توان کاهش بینایی را بهبود بخشید ولی می‌‌توان به بهینه سازی سطح بینایی کودک پرداخت. مهمترین کاری که باید انجام دهید این است که کودک خود را تشویق کنید استقلال داشته باشد و به تنهایی از خودش مراقبت کند.

 پدر و مادر چگونه می‌توانند به کودک خود کمک کنند؟ 

فشار داخل چشم در دوران بلوغ و سایر مراحل رشد کودک تغییر می‌کند به همین دلیل باید کودکان و نوجوانان در طول دوران کودکی و بزرگسالی به طور مرتب معاینه شود. در بخش زیر به چند نکته مهم برای پدر و مادر کودکان مبتلا به آب سیاه اشاره خواهیم کرد:

• کودک خود را در فواصل زمانی مشخص شده نزد پزشک ببرید.
• داروها و قطره‌های تجویز شده را به کودک خود بدهید.

 مصرف غذاهای مفید برای سلامت چشم 

از پزشک کودک خود درباره غذاهایی که باعث افزایش سطح سلامت بینایی چشم می‌شوند سوال بپرسید.

 میوه و سبزیجات سبز تیره، زرد و نارنجی 

این گروه از مواد غذایی حاوی کاروتنوئید هستند که با تعداد زیادی از بیماری‌ها از قبیل آب سیاه مبارزه می‌کنند. لوتئین و زئاگزانتین برای حفظ سلامت چشم بسیار ضروری هستند که در سبزیجات برگ سبز از قبیل اسفناج، کلم پیچ، ذرت زرد، کلم بروکلی، کلم بروکسل، بامیه، انبه، سیب زمینی شیرین، لوبیا سبز، کدو، زرده تخم مرغ و فلفل دلمه زرد و نارنجی وجود دارند.

 میوه و سبزیجات غنی از ویتامین سی 

این گروه از مواد غذایی عبارتند از انواع مرکبات، گوجه فرنگی، کلم بروکلی، انواع توت، سیب زمینی سفید و شیرین، سبزیجات برگ سبز و طالبی.

 غذاهای حاوی ویتامین آ 

این گروه از مواد غذایی عبارتند از جگر، سیب زمینی شیرین، هویج، انبه، شیر و زرده تخم مرغ.

 غذاهای حاوی ویتامین دی

منابع اصلی ویتامین دی عبارتند از ماهی‌های روغنی، شیر و حبوبات غنی شده با ویتامین دی، روغن جگر ماهی و زرده تخم مرغ.

 غذاهای حاوی زینک 

این گروه از مواد غذایی عبارتند از صدف، گوشت قرمز، بوقلمون، حبوبات، انواع مغزها، غذاهای دریایی خاص و غلات کامل و غلات غنی شده صبحانه و محصولات لبنی.

 غذاهای دریایی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ 

این گروه از مواد غذایی عبارتند از سالمون و ساردین وحشی، گردو، تخم کتان و تخم چیا

 غذاهایی که باید از مصرف آنها خودداری کرد 

معمولا هیچ گونه پرهیز غذایی در آب سیاه وجود ندارد اما کافئین یکی از ترکیبات اصلی موجود در قهوه است که می‌تواند چند درجه باعث افزایش فشار درون چشم شود که حداقل تا ۹۰ دقیقه باقی بماند. این مسئله مورد بحث و گفتگو قرار دارد به همین دلیل بهتر است در این رابطه با پزشک خود مشورت کنید. بهترین کاری که می‌‌توانید بکنید این است که از مصرف بیش از حد کافئین توسط کودک خود جلوگیری کنید. یک فنجان قهوه مشکلی را به وجود نمی‌‌آورد اما اگر کودک شما مقدار بسیار زیادی قهوه می‌‌خورد بهتر است به فکر چاره باشید.

 سوالات متداول درباره آب سیاه در کودکان 

 آب سیاه در کودکان چقدر شایع است؟ 

آب سیاه در کودکان نسبتاً نادر است و معمولاً آب سیاه مادرزادی یا نوزادی در کل جمعیت از هر ۱۰ هزار تولد در یک کودک دیده می‌‌شود اما اگر کودک تحت جراحی آب مروارید قرار گرفته باشد یا یکی از بیماری‌هایی که در این مقاله به آن اشاره کردیم را داشته باشد ریسک بروز آب مروارید در او بالا خواهد بود. به عنوان مثال ۵۰ درصد از بیمارانی که دچار فقدان مادرزادی عنبیه چشم هستند در طول زندگی خود دچار آب سیاه خواهند شد.

 آیا آب سیاه در کودکان ارثی است؟ 

برخی از انواع آب سیاه ارثی است حدود ۱۰ درصد از آب سیاه در کودکان زمینه ژنتیکی دارد. تحقیقاتی که اخیرا انجام شده است توانسته جهش ژنتیکی مرتبط با این بیماری را تشخیص دهد که برای تشخیص این جهش ژنتیکی انجام آزمایش و مشاوره ژنتیک ضروری خواهد بود. سایر بیماری‌هایی که باعث بروز آب سیاه ثانویه می‌‌شوند می‌‌توانند زمینه ارثی داشته باشند به عنوان مثال نوروفیبروماتوزیس و فقدان مادرزادی عنبیه ارثی هستند و در ۵۰ درصد از موارد از پدر و مادر به کودک منتقل می‌شوند پیش بینی احتمال بروز آب سیاه مرتبط با این بیماری‌ها کار راحتی نیست.