دوبینی چشم: علت، علائم و درمان!

دوبینی چشم یک مشکل بینایی است که در آن فرد دو تصویر جداگانه از یک شی را می‌بیند. این مشکل می‌تواند تأثیرات جدی بر روی کیفیت زندگی فرد داشته باشد و بر انجام فعالیت‌های روزمره و حتی رانندگی تأثیر منفی بگذارد. در این مقاله، به بررسی علت و علائم دوبینی چشم و روش‌های درمان آن می‌پردازیم.

دوبینی چشم چیست؟

دیپلوپیا، که دوبینی چشم نیز نامیده می‌شود، یک بیماری بصری است که می‌تواند خفیف یا شدید باشد. بسیاری از ما می‌توانیم چشمانمان را باز کرده و یک تصویر واضح و شفاف را ببینیم. این عملکرد طبیعی سیستم بینایی است که همه چیز با هم کار کرده و مشکلی به وجود نمی‌آید.  اما زمانی که مشکلی پیش آید و ما تصاویر را دوتایی ببینیم، نشان دهنده‌ی مشکلی جدی است که باید فورا به دنبال درمان پزشکی آن بود. انواع بسیاری از دیپلوپیا وجود دارد، زیرا تصاویر ممکن است بطور افقی، عمودی یا مورب از میدان دید خارج شوند. این شرایط ممکن است بر یکی یا هر دو چشم تاثیر گذاشته یا فقط مشکلی موقت باشد.

انواع دوبینی چشم

انواع مختلفی از دیپلوپیا وجود دارد که عبارتند از:

• یک چشمی
• دو چشمی
• موقت
• اختیاری

دوبینی دوچشمی

در دوبینی دوچشمی، دوبینی در اثر عدم همترازی چشم‌ها به وجود می‌آید. در این نوع دوبینی زمانی که دو چشم باز هستند فرد دچار دید دوتایی می‌شود اما اگر یکی از چشم‌ها بسته باشد دوبینی از بین می‌رود.

دوبینی تک چشمی

در دوبینی تک چشمی، دوبینی فقط در یک چشم اتفاق می‌افتد و دراثر وجود مشکلی در ساختار چشم ایجاد می‌شود. این نوع دوبینی شیوع کمتری نسبت به دیگر انواع این بیماری داشته و معمولا در اثر خشکی چشم، یک زخم یا بی‌نظمی های دیگر در قرنیه، آب مروارید یا آستیگماتیسم شدید درمان نشده به وجود می‌آید. روش درمان این نوع دوبینی به علت این مشکل بستگی دارد.

دوبینی موقت

نوع موقت معمولا در اثر حوادثی مانند زخم یا جراحت، آسیب به سر یا مسمومیت با موادی مثل الکل به وجود می آید.

اختیاری

بسیاری از ما بطور اختیاری، به عنوان مثال با مشاهده عکس‌های استریوسکوپی، تصاویر را دوتایی می‌بینیم (تصاویری عمقی که از یک تصویر مسطح، دو بعدی ساخته شده‌اند).

علل دوبینی

هر چشم تصویر منحصر به فردی از محیط می‌بیند. این دو تصویر توسط مغز با یکدیگر ترکیب شده و بصورت یک تصویر واضح دیده می‌شوند. اگر به ماهیچه‌هایی که چشم‌ها را حرکت می‌دهند یا به اعصابی که حرکات چشم‌ها را کنترل می‌کنند آسیبی وارد آید، تصویر بصورت دوتایی تشکیل می‌شود. هر دو چشم باید همزمان عمل کرده و یک تصویر عمقی از آنچه در میدان دید هست ایجاد کنند.

از طرف دیگر، ماهیچه‌هایی که چشم را حرکت می‌دهند ممکن است در اثر بیماری‌های خاصی ضعیف شده و باعث ایجاد دوبینی چشم شوند. به صورت کلی دلایل دوبینی چشم عبارتند از:

• انحراف چشم
• موقتی
• تیروئید
• سکته مغزی
• آنوریسم
• همگرایی ناکافی
• کراتوکونوس
• بیماری‌های دیگر

انحراف چشم

در برخی موارد ممکن است چشم‌ها به درستی تنظیم نشوند. این وضعیت انحراف چشم نامیده می‌شود. انحراف چشم در کودکان نسبتا رایج است، اما لزوما منجر به دوبینی نمی‌شود. انحراف چشم باعث می‌شود که چشم‌ها در دو جهت متفاوت تمرکز کنند. این اتفاق ممکن است به این دلیل باشد که عضلات چشمی که آسیب دیده:

• فلج یا ضعیف هستند.
• حرکت محدودی دارند.
• خیلی قوی هستند.
• اعصاب نابهنجار آنها را کنترل می‌کنند.

موقت

در بعضی موارد دوبینی، موقت است که اغلب در اثر مسمومیت با الکل، خستگی یا داروهای خاصی که برای صرع یا حملات ناگهانی استفاده می‌شوند، به وجود می‌آید. آسیب‌های وارده به سر، مانند ضربات محکم و ناگهانی نیز باعث ایجاد دوبینی موقت می‌شوند.

تیروئید

برخی از بیمار‌ی‌های خاص تیروئید نیز باعث دوبینی می‌شوند. غده تیروئید در گردن است و هورمونی بنام تیروکسین ترشح می‌کند. تغییر عملکرد تیروئید بر ماهیچه‌های خارجی که چشم‌ها را کنترل می‌کنند تاثیر می‌گذارد. نمونه‌ای از این مورد شامل بیماری گریوز(نوعی پرکاری تیروئید) است.

حمله ایسکمی گذرا یا سکته مغزی

در سکته مغزی یا حمله‌ی ایسکمی گذرا، عروق خونی مغز و اعصاب کنترل کننده‌ی عضلات چشم نیز تحت تأثير قرار می‌گیرند.

 آنوریسم

آنوریسم تورم رگ خونی است که می‌تواند بر عصب عضله چشم فشار وارد ‌کند.

همگرایی ناکافی

در همگرایی ناکافی، چشمان شما وقتی خسته هستند برای تمرکز روی کتاب دچار مشکل می‌شوند، و این ممکن است باعث تاری یا دوبینی چشم شود. علت این مشکل ناشناخته است، اما به نظر می‌رسد که این مشکل به این دلیل به وجود می‌آید که عضلاتی که چشم را کنترل می‌کنند به درستی تنظیم نمی‌شوند.

بیماری‌های دیگر

• قوز قرنیه: یک وضعیت دژنراتیو چشم است که سبب نازکی قرنیه و مخروطی شدن آن می‌شود.
• دیابت: بیماری دیابت بر رگ‌های خونی که خون را به شبکیه در پشت چشم می‌رسانند اثر می‌گذارد.
• میاستنیا گراویس: می‌تواند باعث ایجاد ضعف در عضلات بدن، از جمله عضلات کنترل کننده‌ی چشم‌ها شود.
• تومور مغزی یا سرطان: باعث ایجاد مشکل در حرکت آزادانه یا آسیب به اعصاب چشم می‌شود.
• مولتیپل اسکلروزیس (ام اس): بیماری‌ که بر سیستم عصبی مرکزی، از جمله اعصاب چشم تأثیر می‌گذارد.
• آسیب به سر: آسیب فیزیکی به مغز، اعصاب، ماهیچه‌ها و یا کاسه‌های چشم حرکت چشم و عضلات آن را محدود می‌کند.

علل دوبینی تک چشمی

دوبینی تک چشمی نسبت به دوبینی دو چشمی شیوع کمتری داشته و می‌تواند در اثر شرایط زیر به وجود آید:

• آستیگماتیسم: قرنیه (لایه شفاف در جلوی چشم) بطور نامنظم شکل گرفته است. این باعث خطا در شکست نور می‌شود؛ به عبارت دیگر، شکست نور بیشتر یا کمتر از آن‌چه باید باشد، است.
• خشکی چشم: در خشکی چشم، چشم به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کند، یا اشک تولید شده به سرعت خشک می‌شود.
• تیرگی دور چشم: ممکن است یک آسیب باعث تجمع خون و مایعات در اطراف چشم شود. این اتفاق می‌تواند به چشم یا به عضلات و اعصاب اطراف آن فشار وارد کند.
• اختلال در عدسی چشم: به عنوان مثال، آب مروارید، که باعث ایجاد لکه‌های ابری روی عدسی چشم می‌شود.
• ناهنجاری شبکیه: به عنوان مثال، دژنراسیون ماکولا، که در آن میدان دید فرد به آرامی ناپدید می‌شود.

علائم دوبینی چشم

دوبینی ممکن است به خودی خود رخ دهد یا ممکن است با علائم دیگری همراه باشد. این نشانه‌ها عبارتند از:

• درد در هنگام حرکات چشم، که بر روی یک یا هر دو چشم تاثیر می‌گذارد.
• درد در اطراف چشم، مانند درد ابروها و شقیقه‌ها
• سردرد
• حالت تهوع
• افتادگی پلک
• ضعف چشم‌ها
• ناهماهنگی چشم‌ها، که باعث سرگردانی چشم یا لوچی و انحراف چشم می‌شود.
• سرگیجه

تشخیص دوبینی چشم

تشخیص دوبینی برای چشم پزشک (متخصص چشم) چالش برانگیز است زیرا دوبینی علل زیادی دارد. اولین سوالی که متخصص می‌پرسد تا تعداد علل را کاهش دهد، این است که آیا دوبینی تک چشمی یا دوچشمی است. اگر دوبینی تک چشمی باشد، به اين معناست كه مشكل بيشتر در داخل چشم وجود دارد، نه در اعصاب و در نتيجه مشکل خفیف‌تر است.

درمان دوبینی چشم

درمان دوبینی چشم بستگی به علت اصلی و شدت مشکل دارد. در زیر، روش‌های مختلف درمان دوبینی چشم را بررسی می‌کنیم:

• استفاده از عینک یا لنزهای ویژه: در برخی موارد، دوبینی چشم ممکن است به دلیل خطای شکل چشم (مانند استیگماتیسم) یا خطای شکل عدسی چشم (مانند آستیگماتیسم) رخ دهد. در این صورت، استفاده از عینک یا لنزهای ویژه می‌تواند بهبودی محسوسی در بینایی و کاهش دوبینی ایجاد کند.
• تمرینات تقویتی و ترکیبی: برخی تمرینات چشمی و ترکیبی می‌توانند به تقویت عضلات چشم و بهبود هماهنگی بین چشم‌ها کمک کنند. این تمرینات معمولاً توسط متخصصین چشم پیشنهاد می‌شوند و باید به صورت منظم و با راهنمایی صحیح انجام شوند.
• درمان دارویی: در برخی موارد، دوبینی چشم ممکن است ناشی از بیماری‌های مرتبط با سیستم عصبی باشد. در این صورت، استفاده از داروهای تجویز شده توسط پزشک معالج ممکن است به کنترل علائم و بهبود دوبینی کمک کند.
• جراحی: در موارد شدید و مقاوم به سایر روش‌ها، جراحی ممکن است لازم باشد. جراحی معمولاً برای تصحیح عیوب شکلی چشم یا تغییر در عضلات چشم انجام می‌شود تا هماهنگی بین دو چشم بهبود یابد.